آرمان امروز- برق‌دزدی یکی از پدیده‌هایی است که از سال‌های بعد از جنگ وجود داشته و هنوز رگه‌هایی از آن در بافت شهری مشاهده می‌شود. به طور کلی برق‌دزدی بیشتر در حاشیه شهرها و جاهایی که دارای بافت قدیمی و کنتورهای فرسوده هستند، رخ می‌دهد. این پدیده باعث شده تا بسیاری افراد خود را به کشتن دهند. در این میان هر یک درصد تلفات سالانه بیش از یک میلیارد تومان به کشور خسارت می‌زند و با این حساب می‌توان گفت برق‌دزدی بیش از پنج هزار میلیارد تومان هر سال برای وزارت نیرو هزینه در بر دارد. مجازات‌هایی هم برای سارقان برق و کسانی که از برق شهری استفاده می‌کنند تعیین شده، اما همواره خبرهایی از گوشه و کنار کشورمان درباره برق‌دزدی و سرقت کابل‌های قطور برق به گوش می‌رسد. اخیرا اما مدیر عامل توزیع برق تهران از کاهش ۴۰ درصدی برق‌دزدی‌ها نسبت به گذشته خبر داده است.
برق دزدی پدیده نام آشنایی است که بدون شک بسیاری از شهروندان ایرانی آن را مشاهده کرده اند یا اگر از نزدیک ندیده باشند، می‌دانند که چنین چیزی وجود دارد. اما سوالی که مطرح می‌شود، این است که برق‌دزدی چرا و چگونه رخ می‌دهد؟ به طور کلی برق‌دزدی در نقاطی دیده می‌شود که از بافت شهری دور بوده و یا دارای بافت سنتی و قدیمی است. به عنوان مثال، برق‌دزدی‌ها بیشتر در حاشیه شهرها و در معابر و بازارهای قدیمی شهرها وجود دارد. به همین دلیل دقیقا زمانی شاهد اوج برق‌دزدی‌ها هستیم که حاشیه نشینی افزایش پیدا کرد.
موضوع حاشیه‌نشینی به دهه ۱۳۴۰ و موج تازه مدرنیزاسیون و شهرنشینی در ایران مربوط می‌شود. خیلی‌ها تمایل داشتند به شهرها مهاجرت کنند، در حالی که وضعیت اقتصادی آنها ایجاب می‌کرد که در حاشیه شهرها سکونت کنند. این افراد به سبب اینکه توانایی خرید خانه نداشتند، عملا به ساخت و سازهای غیرقانونی و غیررسمی در حاشیه شهرها می‌پرداختند که این ساخت و سازها در حوزه خدمت‌رسانی باری اضافه بر دوش شهرداری‌ها و مسئولان شهری می‌گذاشت. بسیاری از خانه‌ها و محله‌ها در حاشیه پایتخت هستند که شبانه ساخته شده و بعدها پایان کار و مجوزهای لازم را دریافت کردند. حریم و حاشیه شهر تهران از شمال شرق شروع می‌شود و به صورت نعلی شکل تا شمال غرب می‌رود، ولی از شمال غرب تا جنوب تهران حریم ندارد؛ چراکه وارد حیطه باغستان و چهاردانگه که خود دارای بخشداری است، می‌شود. این‌گونه است که شورای شهر تهران هنوز نتوانسته حریم مشخصی برای کلانشهر تهران مشخص کند. طبیعی است وقتی شهروندان در چنین محله‌هایی از کمترین امکانات رفاهی برخوردارند و درآمد چندانی هم ندارند، به دنبال اقداماتی می‌روند که از هزینه‌های خود کم کنند.
یکی از اقدامات مهم آن است که از برق تیرهای برق استفاده کنند که این اقدام باعث افزایش تلفات شبکه برق می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس علت تلفات بالای شبکه برق در استان‌هایی مانند خوزستان را برق‌دزدی اعلام کرده که خود نشان دهنده آن است که با افزایش قیمت برق آمارها بیشتر می‌شود. به گفته مسئولان دولتی چهار درصد از برق و تلفات فعلی آن ناشی از انشعابات غیرمجاز است. هر یک درصد تلفات سالانه بیش از یک میلیارد تومان به کشور خسارت می‌زند و با این حساب می‌توان گفت برق‌دزدی هر سال بیش از پنج هزار میلیارد تومان برای وزارت نیرو هزینه در بر دارد. به هر حال بعد از سال‌ها بی‌توجهی به چنین موضوع مهمی حاشیه نشینی روی ناخوش و زشت خود را به شهر تهران و اکثر شهرهای کشورمان نشان داده است. طبیعتا حاشیه‌نشین‌ها و ساکنان مناطق حاشیه‌ای شهرها امکانات اولیه رفاهی مانند آب، برق و گاز می‌خواهند و زمانی که با فقر مواجه باشند یا راهی برای عدم پرداخت هزینه انرژی مصرفی پیدا کنند، به برق‌دزدی روی می‌آورند. واضح است که پدیده برق‌دزدی بیش از هر چیز با حاشیه‌نشینی رونق گرفت و همین پدیده کم‌کم به معضلی تبدیل شد که بعدها به مشکل اصلی متولیان صنعت برق تبدیل شد.
پول برقی که شهروندان بابت دزدی برق دزدان می‌پردازند
شاید بتوان فقر را اولین دلیل سرقت برق نامید. این پدیده به قدری در حاشیه شهرها فراوان شده که در برخی شهرها شغل برخی اتصال برق خانه‌های بدون مجوز به برق شهری است. علاوه بر اینکه فقرا و افراد فاقد درآمد در حریم شهرها به برق‌دزدی می‌پردازند، عده‌ای از خلأ‌های قانونی استفاده کرده و با فرصت طلبی و سودجویی اقدام به ساخت خانه‌های بدون مجوز در مناطق کپرنشین و استفاده از برق بدون پرداخت وجه می‌کنند. این مساله را می‌توان در ویلاهایی که زمین‌خواران در مناطق خوش آب و هوای شهرها با رانت‌های غارتی به دست آورده‌اند، نیز مشاهده کرد؛ افرادی که خودروهای آخرین مدل می‌رانند و در ویلاهای لوکس می‌نشینند، اما برق و آب را مجانی یا به حساب بقیه مردم مصرف می‌کنند. یکی دیگر از عواملی که می‌توان آن را علت برق‌دزدی دانست عدم عادلانه بودن قیمت برق است.
به طور کلی هزینه‌های تلفات انرژی، بازدهی کم نیروگاه‌ها، فربه بودن تشکیلاتی وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه از جمله هزینه‌هایی است که قیمت تمام شده برق را غیرعادلانه می‌کند. البته یک سناریو مطرح است که می‌توان گرانی برق را به برق‌دزدی‌های یکی دو دهه اخیر ربط داد. یکی از شیوه‌های برق دزدان به این صورت است که سارقان نسبت به سرقت تجهیزات شبکه به ویژه سیم‌های هوایی مسی اقدام کرده و علاوه بر ایجاد خاموشی برای مشترکان یک محدوده منجر به وارد شدن خسارت به شبکه‌های برق‌رسانی نیز می‌شوند که نیازمند مراجعه اکیپ‌های شرکت برق جهت تعمیر و جایگزینی شبکه سرقت شده و برقراری برق مشترکانی است که با خاموشی مواجه شده‌اند. حال وقتی وزارت نیرو با بودجه محدود به دنبال بازسازی این خرابی‌ها بر می‌آید، طبیعی است باید بتواند با اقدامی هزینه بازسازی خرابی‌ها را به دست بیاورد.
کاهش ۴۰ درصدی برق‌دزدی‌ها با حضور پلیس‌های برقی
خوشبختانه به گفته مسئولان، با نو شدن بافت شهری و ساخت و سازهای گسترده ای که در سال‌های اخیر به وجود آمد، کنتورهای پر از اشکال قدیمی جای خود را به کنتورهای دیجیتالی و غیرقابل سرقت دادند. همین موضوع توانست حجم قابل توجهی از برق‌دزدی‌ها را کاهش دهد. همچنین اقدامات نیروی انتظامی و وزارت نیرو در این سال‌ها به کاهش برق‌دزدی‌ها کمک شایانی کرد. قوانین مجازاتی که کم و بیش در چند سال اخیر برای برق‌دزدی‌ها تدوین شد، دست بسیاری از سارقان برق منازل را کوتاه کرد. سال ۹۳ بود که همزمان با تدوین سناریوهای ضربتی کاهش تلفات برق، شناسایی انشعابات غیرمجاز و سارقان برقی در صدر این برنامه ویژه وزارت نیرو قرار گرفت تا با آموزش و آغاز فعالیت پلیس برق، در کوتاه‌ترین زمان امکان شناسایی سارقان و انشعابات غیرمجاز در کشور فراهم شود.
همچنین همزمان با آغاز به کار نسل جدید ماموران برقی کشور برای مقابله با هر گونه انشعابات و سرقت برق توسط مشترکان، جزئیات جریمه و زندانی سارقان برق در کشور هم تعیین شده است. فعالیت گسترده پلیس برق باعث شد شاهد کاهش ۴۰ درصدی برق‌دزدی‌ها در سطح کشور باشیم. همچنین به گزارش ایسنا، محمد‌هاشمی، مدیرعامل توزیع برق تهران درباره اقدامات صورت گرفته برای کاهش برق‌دزدی‌ها در تهران اظهار کرد: سه هزار شبکه سیمی تبدیل به کابل‌های خودنگهدار شده که این مساله تاثیر زیادی در کاهش برق‌دزدی‌ها داشته است. او با بیان اینکه روی برخی از پست‌های توزیع برق قفل‌هایی نصب شده که می‌تواند تاثیرات مثبتی در کاهش برق‌دزدی‌ها داشته باشد، ادامه داد: این مساله موجب در امان ماندن پست‌های برق شده است.