آرمان امروز- درحالی سال 95 سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری شد که کشور در رکود شدید به سر می‌برد. یکی از عوامل رکود در اقتصاد ایران، تسلط بازار سنتی بر تمامی بازارهای کشور است. این موضوع موجب شده است تا شغل دلالی یکی از پردرآمدترین شغل‌ها محسوب شود، به‌طوری‌که حتی بانک‌ها نیز با فعالیت دلالی در بازار سنتی، سود بسیاری را به جیب زده‌اند. حرکت از بازار سنتی به بازار مدرن سبب توسعه و پیشرفت، رقابت و شفافیت می‌شود. بورس کالا یکی از بهترین مکان‌هایی است که می‌تواند شعار اقتصاد مقاومتی را به مرحله عمل برساند. به تازگی خبری از سوی سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران اعلام شده که بر اساس آن قرار است تابلو بورس کالای ایران در بازارهای خارجی فعال شود که این موضوع خود به معنای تحقق اقتصاد مقاومتی است.
به طور کلی بازارهای مالی به دو بخش عمده بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند. در بازار پول اسنادی مانند اوراق خزانه مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار فعالان برای کسب سود اقدام به معامله می‌کنند؛ متاعی را می‌خرند یا به فروش می‌رسانند. در این بازارها واسطه‌ها و کارگزاران دخالت کرده یا حضور فعال دارند. اینها مورد معامله را برای خود نمی‌خرند یا نمی‌فروشند، بلکه عملیات خرید یا فروش را برای دیگری انجام می‌دهند. به عنوان مثال، می‌توان به نماینده فروش اتومبیل یا بنگاه معاملات املاک اشاره کرد که در هیچ کدام معامله‌ای برای کارگزار یا نماینده انجام نمی‌شود، بلکه توسط کارگزار برای خریدار یا فروشنده صورت می‌پذیرد. آنچه در بورس کالا انجام می‌شود شبیه معامله در بازار پول است. در بازارهای مالی از نظر نوع و نحوه انجام معاملات و نیز خریداران و فروشندگان تفاوت‌هایی وجود دارد که سبب تفکیک بازارهای مالی می‌شوند.
بورس كالا (Commodity Exchange) بازار متشكل و سازمان‌یافته‌ای است كه در آن به طور منظم كالای معینی با سازوكاری خاص مورد معامله قرار می‌گیرد. بازار اوراق بهادار نیز به دو دسته بازارهای اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. از طرفی بازارهای خارج از بورس هم داریم که در ایران به آن فرابورس می‌گویند. بازارهای مالی در تمام دنیا وجود دارند. در آمریکا ۱۳ بورس منطقه‌ای فعالیت می‌کنند که حدود ۹۰ درصد از معاملات در سه بازار از این ۱۳ بازار انجام می‌شود. طبقه‌بندی‌های متعددی برای بورس كالایی وجود دارد، اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از بررسی‌ها در قالب یك تشكل متمركز قرار داشته باشند. عموما بورس‌های كالایی را در مقابل بورس‌های اوراق بهادار تعریف می‌كنند. به عبارتی هر آن چیزی كه در زمینه فلزات و مواد معدنی انرژی و محصولات كشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد، در زمره بورس كالایی می‌گنجد. مهم‌ترین ماموریت بورس كالایی بر اساس گزارشات آنكتاد كمك به ساماندهی و اصلاح ساختار بازار محصولات بخش كشاورزی از طریق شفافیت اطلاعات، كشف قیمت، توزیع ریسك و سیالیت در معاملات و همچنین تامین منابع مالی مورد نیاز فعالان بخش كشاورزی از طریق توسعه بازار سرمایه است كه اولی در كشورهای درحال توسعه و دومی در كشورهای پیشرفته و صنعتی ملاك عمل قرار می‌گیرد.
بنابراین بورس كالا بازاری متشكل و سازمان‌یافته است كه در آن به طور منظم كالا یا كالاهای معینی با روش‌هایی مشخص مورد معامله قرار می‌گیرند. معمولا در این بازار تعداد زیادی از عرضه‌كنندگان، كالاهای خود را به خریداران عرضه می‌کنند. یک بخش دیگر بازار پول، بازار سرمایه یا بورس اوراق بهادار است. بررسی روند پیدایش و تكامل بورس‌های كالا در جهان حاكی از آن است كه ظهور و بسط فعالیت‌های این گونه بازارها در عرصه اقتصاد كشورها از قرن ۱۹ به بعد در پی پاسخگویی به برخی از نیازمندی‌های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار كالاها بوده است. کار بورس کالای ایران پس از پذیره‌‌نویسی سهام از ابتدای مهر سال ۸۶ شروع و از سال ۸۷ نیز معاملات آتی راه‌اندازی شد و در حال حاضر بورس کالا در حوزه‌های فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، فلزات، قرارداد‌های آتی و کشاورزی فعالیت می‌کند. بسیاری از ناظران و کارشناسان، شائبه داشتن مشکل شرعی در بورس کالای ایران را رد می‌کنند و بر این باورند که مقایسه بورس کالای ایران با سایر کشورها درست نیست؛ زیرا بورس کالای سایر کشورها معاملات مبتنی بر اوراق بهادار مشتق از کالا است، در حالی که در ایران خرید و فروش کالا فیزیکی است، معاملات منجر به تحویل می‌شود و کالا معامله و تحویل داده می‌شود.
فعالیت تابلو بورس کالای ایران در بازارهای خارجی
تاریخچه شکل‌گیری بورس‌های کالایی نشان می‌دهد که این بورس‌ها عموما با محصولات کشاورزی شکل گرفتند و امروزه دادوستد ۲۴ قلم کالای کشاورزی و معدنی در بورس‌های کالایی مهم جهان به طور گسترده رواج دارد. از این رو هم‌اکنون صدها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر است که از قدیمی‌ترین آنها می‌توان به بورس تجاری شیکاگو، بورس فلزات لندن، بورس کالای نیویورک، بورس کالای توکیو، بورس کالای شانگهای و بورس کالای هند اشاره کرد. تنها بورس کالای ایران است که در هیچ یک از کشورهای همسایه که هدف صادراتی بسیاری از محصولات ما هستند، حضور ندارد. بعد از گذشت تقریبا ۱۰ سال از فعالیت بازار بورس کالا امروز خبرهایی منتشر می‌شود که این بورس در این سال‌ها روند قابل قبولی را طی کرده است. سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران گفت: برنامه فعال‌سازی تابلو بورس کالا ایران را در کشورهایی همچون عراق داریم که مقصد صادراتی محصولات کشاورزی ما به شمار می‌روند.
به گزارش ایرنا، جواد فلاح افزود: با ایجاد کارگزاری‌های بورس در کشورهای صادراتی هدف، شرایط را برای صادرات کالاها و مبادلات آن آسان‌تر کنیم. این اقدام می‌تواند شفافیت در بازارهای صادراتی ما را افزایش دهد و همچنین قیمت‌های کاذب را بشکند؛ به این صورت که قیمت‌های موجود در تابلوی بورس کالا مطمئن‌تر است و به نوعی دست واسطه‌گران و دلالان را کوتاه می‌کند. همچنین حمایت از افزایش معاملات در بورس کالا باعث تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی می‌شود. به عبارتی حرکت از بازار سنتی به بازار مدرن سبب توسعه و پیشرفت، رقابت و شفافیت می‌شود. از این لحاظ بورس کالا یکی از بهترین مکان‌هایی است که می‌تواند شعار اقتصاد مقاومتی را به مرحله عمل برساند. اولین نکته درباره مزیت‌های بورس کالا این است که کشورها و شرکت‌های خارجی به راحتی می‌توانند در این بازار وارد شده و محصولات خود را خریداری کنند. این موضوع علاوه براین موجب می‌شود تولید‌کننده کالای خود را به‌راحتی در این بازار به فروش برساند.
افزایش شفافیت در بورس با تابلو بورس کالا در کشورهای خارجی
یک کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «آرمان امروز» می‌گوید: در حال حاضر چه واردکننده‌های عراقی، چه کشورهای دیگر که کالا خریداری می‌کنند، نسبت به قیمت‌ها و نحوه خریداری آنها اشراف کامل دارند، اما اینکه چه تحولاتی با ایجاد تابلو بورس کالا صورت می‌گیرد، مشخص می‌شود. حمید میرمعینی اظهار می‌کند: به طور کلی این اقدام موجب می‌شود تا واردکنندگان خارجی به ویژه واردکنندگان کشورهای همسایه محصولات بیشتری از کشور ما وارد کنند. او همچنین تصریح می‌کند: همچنین باعث می‌شود این واردکنندگان بتوانند در معاملات محصولات ما نیز مشارکت کنند و پول قابل توجهی در بورس کالا در گردش باشد. میرمعینی خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد هدف از این اقدام افزایش شفافیت است، به طوری که با ایجاد تابلو بورس کالا در کشورهای همسایه قیمت‌ها قابل اعتمادتر می‌شود و همین‌طور حجم معاملات برای کسانی که متقاضی کالاهای مختلف هستند، در کشورهای مختلف به نمایش درمی‌آید. شاید هدف از این اقدام این باشد که تعداد فعالان بورس کالا را به این نحو افزایش دهند و بتوانند بازار پویاتری را در منطقه به وجود بیاورند. این کارشناس بورس می‌گوید: فعالیت تابلو بورس کالا در کشورهای خارجی باعث می‌شود بازار سرمایه ایران شناخته شود و همین امر نوید افزایش نقدینگی در گردش در بانک‌ها را می‌دهد.