در يكي از گرم‌ترين روزهای سال در سراسر دنيا و گرم‌ترين روز سال تا به امروز در تهران، راننده تاكسی بدون رودربايستی خطاب به مسافران خط تهران-كرج مي‌گويد كه اگر مي‌خواهند كولر اتومبيل روشن شود، بايد هزينه اضافه پرداخت كنند: 7 هزار تومان به‌جاي 6 هزار تومان كرايه هميشگي. افزون بر اين، با افزايش مصرف برق در كشور و رسيدن به ركوردهاي تازه در اين زمينه، زمزمه‌هايي از افزايش مطالبات صنعت برق كشور و در نتيجه آغاز لابي‌ها براي افزايش تعرفه‌هاي مصرف برق به گوش مي‌رسد. اگر نبود بارش‌هاي پاييزي و زمستاني كم سابقه در سال گذشته، شايد اكنون بايد منتظر افزايش قيمت آب مصرفي در خانه‌ها هم مي‌بوديم و البته بايد به اين مي‌انديشيديم كه اگر روند افزايش متوسط دماي هوا در تقريباً تمام نقاط كشور به همين ترتيب ادامه داشته باشد، بايد چشم انتظار چه تبعات اقتصاديي باشيم.
تعادل در گزارشي كه چندي قبل منتشر كرده بود، به بررسي تخمين‌هايي در زمينه آسيب‌هاي وارده به اقتصاد ايران تا سال2050 با تداوم روند افزايش دماي جهاني پرداخته بود. طبق اين گزارش، با تداوم روندهاي كنوني، ايران تا سال2050 بايد منتظر افزايش متوسط 6درجه سانتي‌گرادي در دما باشد، افزايش دمايي كه موجب افت حدود 6درصدي در توليد ناخالص داخلي (GDP) ايران مي‌شود.
سالي كه نكوست از بهارش پيداست
مصرف برق در كشور هم همين 4-3روز پيش، ركوردي ديگر ثبت كرد و وزير نيرو هشدار داد كه به دليل عدم سرمايه‌گذاري‌هاي كافي در صنعت برق در سال‌هاي گذشته و اوج‌گيري مصرف برق به دليل گرماي بي‌سابقه در كشور، مردم بايد انتظار قطع شدن برق در برخي مناطق كشور را داشته باشند. روز سه شنبه هفته گذشته، پيك مصرف برق كشور با افزايش ۸ هزار و ۵۸۴ مگاواتي نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از مرز ۵۲ هزار مگاوات گذشت.
به‌گزارش ايسنا، آمارهاي وزارت نيرو نشان مي‌دهد پيك مصرف برق كشور در ركورد تازه خود، از مرز ۵۲هزار مگاوات گذشت و رقم ۵۲ هزار و ۳۷۰ مگاوات را به ثبت رساند. اين درحالي است كه پيك مصرف برق كشور در روز مشابه پارسال ۴۳ هزار و ۷۸۶ مگاوات و پيك مصرف سه‌شنبه گذشته ۴۷ هزار و ۸۱۰ مگاوات گزارش شده بود.
مصرف آب در كشور هم در روزهاي گرم تابستان، عمدتا به دليل افزايش مصرف آب در كولرهاي آبي كه اصلي‌ترين شيوه سرمايش در كشور هستند، اوج مي‌گيرد. تهراني‌ها هم در اين 3-2سال اخير يكي ديگر از نشانه‌ها و تبعات افزايش بي‌سابقه دماي هوا را حس كرده‌اند. با گرم شدن متوسط دماي هوا در تابستان‌ها و فرارسيدن تابستان‌هاي زودرس و زمستان‌هايي كه سرمايشان بي‌جان است، درخت‌ها در مناطقي از تهران شاهد مهمان‌هاي ناخوانده‌يي بوده‌اند كه جمعيت و مدت زمان ماندنشان در اين شهر، ارتباط مستقيم با گرم شدن هوا دارد: مگس‌هاي سفيد. اين بماند كه مبارزه با اين حشرات سخت جان تا به حالا چه هزينه‌هايي براي شهرداري تهران داشته است.
سازمان ملي هوانوردي و فضاي ايالات متحده امريكا، ناسا، در تازه‌ترين گزارش خود كه هفته گذشته منتشر شد، روند گرم شدن هوا در بسياري از مناطق جهان را بي‌سابقه توصيف كرد. بنا بر اين گزارش، 6 ماه ابتدايي سال 2016 ميلادي، كه تا پايان ماه ژوئن را شامل مي‌شود، تمام ركوردهاي گرماي هوا در مقايسه با مدت مشابه در سال‌هاي گذشته را شكسته‌اند. به اين ترتيب، 6 ماه گذشته، گرم‌ترين ماه‌هاي جهان، دست كم از سال 1880 ميلادي بوده‌اند كه داده‌هاي مربوط به دماي هوا به ثبت رسيده‌اند. بنا بر اين گزارش، دماي هوا در شش ماهه ابتدايي امسال، به‌طور متوسط 1.3درجه گرم‌تر از دماي هوا در انتهاي قرن نوزدهم ميلادي است.
در 6 ماهه ابتدايي سال جاري ميلادي، افزون بر اين، كمترين ضخامت يخ‌هاي قطب جنوب هم در مقايسه با مدت مشابه در سال‌هاي گذشته به ثبت رسيده است. وسعتي كه صفحات يخ در قطب جنوب، اكنون و در گرم‌ترين روزهاي تابستان دارند، در مقايسه با وسعت آنها در اواخر دهه1970 و اوايل دهه1980 ميلادي، تقريبا 40درصد كمتر است. ضخامت اين يخ‌ها در ماه سپتامبر كه كمترين ضخامت سالانه براي اين صفحات به ثبت مي‌رسد، در هر دهه بطور متوسط 13.4درصد كاهش پيدا كرده است. اين در حالي است كه افزايش دماي هوا و نيز ضخامت صفحات يخ در قطب جنوب، هر دو از اصلي‌ترين فاكتورهاي بررسي گرمايش جهاني هستند و دانشمندان اكنون معتقدند كه بايد انتظار روزهاي گرم‌تري را داشته باشيم.
هزينه‌هايي كه گرما با خود مي‌آورد
اما اينها تنها عواقب افزايش دماي جهاني نيستند. بنا بر پژوهشي كه توسط دانشگاه كرنل و دانشگاه آريزونا در ايالات متحده امريكا، انجام شده است در دهه پيش رو، افزايش دما موجب «ابر قحطي»هايي خواهد شد كه مي‌توانند 10سال يا بيشتر طول بكشند. افزون بر اين، هر چند نمي‌توان رابطه‌يي مستقيم ميان گرمايش جهان و وقوع آتش‌سوزي‌هاي طبيعي پيدا كرد، بسياري از متخصصان معتقدند افزايش وقوع موارد آتش‌سوزي، به‌عنوان مثال در جنگل‌هاي غرب امريكا را مي‌توان تا اندازه‌يي به خشك شدن بيش از اندازه اين جنگل‌ها ربط داد. افزايش دماي اقيانوس‌ها در طول يك قرن گذشته كه به حدود يك‌درجه فارنهايت رسيده هم موجب نابودي تدريجي صخره‌هاي مرجاني در سراسر جهان شده است. گزارشي در مورد قيمت نهاده‌هاي كشاورزي كه در ماه مارس توسط سازمان ملل متحد منتشر شده بود نيز نشان مي‌دهد كه قيمت مواد غذايي به دليل گرمايش جهان-و عمدتا به دليل تكرر خشكسالي‌ها- افزايش پيدا كرده است. تحليلگران قيمت مواد غذايي تخمين مي‌زنند كه در صورتي كه افزايش دما از الگوي كنوني پيروي كند، در سال2050 ميلادي، يعني 34سال ديگر، قيمت غلات را در جهان، تا دوبرابر قيمت فعلي افزايش خواهد داد و اين يعني گرسنگي بيشتر، در شرايطي كه جمعيت جهان هم به مراتب بيش از جمعيت كنوني آن است.
مورد ديگري كه شايد بتوان گرمايش جهاني را مسوول آن دانست، افزايش موارد گزارش شده از آلرژي‌هاي فصلي است. داده‌هاي جديد نشان مي‌دهند به دليل افزايش دما و ميزان بالاي كربن دي اكسيد در جو، گونه‌هايي از گياهان كه به وسيله گرده افشاني توليد مثل مي‌كنند، اين روزها بيشتر به چشم مي‌خورند و به همين دليل، موارد گزارش شده آلرژي‌هاي فصلي هم افزايش پيدا كرده است. در اين گزارش كه به سال2014 بر مي‌گردد، بدترين شهر در امريكا براي كساني كه آلرژي دارند هم مشخص شده است: شهر لوئيزويل در كنتاكي. به اين ترتيب، با بالا رفتن متوسط دماي هوا در جهان، احتمالا هزينه‌هاي بيشتر براي مبارزه با آلرژي هم اجتناب ناپذير خواهند بود.
جنگل‌ها نيز يكي ديگر از قربانيان گرم شدن هوا در جهان‌اند. برخي گونه‌هاي مهاجم حشرات كه زاد و ولد آنها در هواي گرم افزايش پيدا مي‌كند، به جنگل‌ها هجوم مي‌آورند و موجب نابودي آنها در سطح گسترده مي‌شوند. پژوهشگران در دانشگاه كلرادو به اين نتيجه رسيده‌اند كه برخي گونه‌هاي سوسك‌ها، اكنون دو بار در طول سال توليد مثل مي‌كنند و به اين ترتيب، آسيب بسياري به برخي گونه‌هاي درختي كه از آنها تغذيه مي‌كنند وارد مي‌آورند. بنابراين، به فهرست آسيب‌هاي گرمايش جهاني بايد جنگل زدايي را هم اضافه كرد.
گونه‌هاي مختلف جانوري اما خود قربانيان گرمايش جهان هستند. افزون بر خرس‌هاي قطبي كه تصاوير آنها در بيشتر گزارش‌هاي مربوط به گرمايش جهاني به عنوان نوعي نماد مورد استفاده قرار مي‌گيرد، گروه ديگري از جانوران، عمدتا در گروه خزندگان و پرنده‌ها، قربانيان گرمايش جهاني‌اند. به عنوان نمونه، وزغ طلايي، كه بومي مناطقي در كاستاريكا و برخي ديگر از كشورهاي امريكاي مركزي است، همين حالا هم بر اثر گرمايش جهاني تقريبا منقرض شده است. برنامه نسبتا دقيق مهاجرت گونه‌هاي مختلف پرندگان نيز در اثر به هم ريختگي‌هاي دمايي، دستخوش تغيير شده است. در حال حاضر، برخي از گونه‌ها در قياس با 2دهه قبل، حدود دو هفته زودتر مهاجرت مي‌كنند و مقاصدي با ارتفاع بالاتر كه دماي كمتري دارند را نيز انتخاب مي‌كنند.
يكي از هزينه بردارترين رخدادهايي كه مي‌توان مسووليت آن را به گردن گرمايش جهاني انداخت نيز افزايش بسامد و تكرر وضعيت‌هاي شديد آب و هوايي، مانند توفان‌ها و گردبادهاست. بنا بر پژوهشي كه در سال2013 در آكادمي ملي علوم در ايالات متحده امريكا به انجام رسيده است، تا حدود يك قرن آينده، جهان سالانه شاهد 20گردباد و توفان گرمسيري قدرتمند اضافه در قياس با سال‌هاي كنوني خواهد بود. به اين ترتيب، شركت‌هاي بيمه‌گر احتمالاً در سال‌هاي پيش رو بايد تغييراتي اساسي در بيمه نامه‌هاي خود پديد بياورند و مناطق توفان خيز جهان نيز بايد مصالح تازه‌يي براي ساخت ساختمان‌ها بيابند و اينها همه يعني هزينه‌هايي كه تاكنون تلاشي براي محاسبه آنها انجام نشده است.