حواله های برخی خودروهای چینی مونتاژ داخل تا 6 میلیون تومان در بازار سیاه معامله می شود؛ بازاری که رونق آن بیشتر از آنکه ناشی از کیفیت خودروهای پیش فروش شده باشد، در رکود بازار خودرو ریشه دارد.
صنعت خودروسازی در ایران مدت هاست با مشکل کمبود منابع مالی دست به گریبان است. برای حل این مشکل نیز تا به حال روش های گوناگونی تجربه شده است از پیش فروش گرفته تا تخفیف های به ظاهر جذاب و حتی اعمال فشار به دولت و بانک مرکزی برای دریافت تسهیلات بانکی. هیچکدام از این روش ها اما تا کنون نتوانسته مشکل تأمین مالی را به صورت ریشه ای برای خودروسازها حل کند. تازه ترین نمونه از این شکست را نیز می توان در پرداخت تسهیلات خرید خودرو به خریداران مشاهده کرد که به خروج بازار خودرو از رکود کمک قابل ملاحظه ای نکرد.
این روش ها اما نه تنها تأثیرگذاری لازم را در حل مشکلات ندارند، مشکلات جدیدی نیز بوجود می آورند. یکی از این مشکلات، ایجاد بازار سیاه خرید و فروش حواله های پیش فروش خودرو است.
اوج شکل‌گیری چنین بازاری را در سال های میانی دهه 70 شاهد بودیم. در آن زمان ظرفیت تولید خودرو در داخل بسیار محدود بود و صف تقاضا برای خرید بسیار طولانی. طبیعتا فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار نیز بسیار معنادار و وسوسه انگیز بود. به همین خاطر هم خرید پیش‌خرید خودرو و فروش آن در بازار به راهی برای کسب درآمد تبدیل شده بود و عده ای هم به صورت حرفه‌ای و انبوه به کار خرید حواله های خودرو مشغول بودند.
با افزایش ظرفیت و تولید خودروسازهای داخلی و ورود خودروهای چینی مونتاژ داخل، فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار به حداقل و سپس به صفر رسید و به این ترتیب بساط بازار سیاه خرید و فروش حواله خودرو تقریبا جمع شد.
با این وجود اما همچنان شاهد تکرار ماجرای پیش فروش خودرو و بعد هم خرید و فروش حواله ها در بازار سیاه هستیم. این اتفاق طی سال های اخیر هر بار که یکی از خودروسازهای داخلی مدل جدیدی از خودرو را روانه بازار می کند، تکرار می شود و تا مدتی نیز ادامه می یابد.
نمونه ای تازه از این اتفاق را در مورد بازار سیاه حواله 6 میلیونی یک خودرو چینی شاهد هستیم؛ این بار هم پس از رونمایی از یک خودروی چینی که بخش کمی از آن در داخل تولید می شود، شرکت خودروساز اقدام به ثبت نام و دریافت حداقل 50 درصد از وجه خودرو کرده است.
بازار سیاه خرید و فروش حواله این خودرو از فردای روز ثبت نام آغاز شده و احتمالا با تحویل آخرین خودرو فروکش می کند، اما مبالغی که طی مدت زمان انتظار خریداران و فروشندگان جابجا می شود حکایت از خرید و فروش نوبت تحویل با قیمت های 2 تا 10 میلیون تومان دارد.
در مورد این خودروی چینی شاهد بودیم طی 2 روز حدود 20 هزار دستگاه پیش فروش شد و قرار است از مردادماه تحویل داده شود.
قیمت پیش فروش این خودرو کمتر از 50 میلیون تومان بود اما در حال حاضر حواله های تحویل مردادماه یعنی اولین خودروهای تحویلی با نرخی بیش از 6 میلیون تومان خرید و فروش می شود.
پیگیری ها نشان می دهد عده زیادی از خریداران این خودرو کارکنان و نمایندگان همان شرکت‌هایی هستند که تولیدکننده خودرو بحساب می آیند، چرا که آن‌ها پیش از سایر مردم از زمان و نحوه پیش فروش خودرو مطلع می شوند و طبیعتا آمادگی لازم را برای پیش خرید دارند. بقیه ماجرا را هم کی می توان براحتی حدس زد.
تکرار این اتفاق طرح چند پرسش را خالی از فایده نمی کند؛ نخست اینکه چرا این حواله های خرید و فروش خودرو قابل انتقال به دیگران هستند؟
دوم آنکه در صورتی که تحویل اصلی خودرو مردادماه است چه دلیلی وجود دارد که شرکت خوردوساز 5 ماه زودتر اقدام به جذب منابع و فروش حواله کند؟ جالب اینجاست که تاریخ آخرین حواله ها برای سال آینده خرداد ماه صادر شده است. یعنی حدود یک سال بعد از واریز وجه ثبت نام.
سؤال مهم دیگر این است که تعیین نرخ سود مشارکت در این مدل از پیش فروش طبق چه ضابطه ای انجام می گیرد؟ شرکت خودروساز با جمع آوری و به نوعی سپرده گیری یک ساله از مردم بخشی از نیاز مالی خود را برطرف می کند اما با پرداخت ماهانه سود مشارکت به میزان 20 تا 24 در واقع وارد رقابتی عجیب با شبکه بانکی کشور می شود. رقابتی که از ابتدای بازی مشخص است بازنده آن کدام طرف ماجراست ...