استفاده كشاورزان از كودهاي شيميايي موجب آسيب جدي زمين‌هاي زراعي شده است. همچنين يكي از مهم‌ترين عوامل گسترش شديد بيماري‌هايي مانند سرطان مي‌تواند استفاده از كودهاي شيميايي باشد. اين در حالي است كه فقط با 3 سال استفاده از كود ورمي كمپوست، زمين مجددا تقويت و احيا مي‌شود و به حالت گذشته‌اش باز مي‌شود و اين فرايند مي‌تواند در تحقق برنامه‌هاي بلندمدت توسعه كشاورزي و دستيابي به اهداف اقتصاد مقاومتي موثر باشد.
ورمي كمپوست نوعي كود طبيعي حاصل از فعاليت بيولوژيكي نوعي كرم خاكي با نام علمي EiseniaFoetidaاست. اين جانور با تغذيه از موادآلي موجود در طبيعت، آن را به كود آلي مغذي تبديل مي‌كند به گونه‌يي كه در حال حاضر اين كود به عنوان يكي از غني‌ترين كودهاي آلي بيولوژيك، شناخته شده در دنياست. كاربرد ورمي كمپوست در خواص فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك تاثير بسزايي دارد. اين كود اصلاح‌كننده خصوصيات فيزيكي و شيميايي و بيولوژيكي خاك بوده و علاوه بر وزن مخصوص كم، فاقد هرگونه بو، ميكروارگانيسم‌هاي پاتوژن، باكتري‌هاي غير هوازي، قارچ‌ها و علف‌هاي هرز است.
ورمي كمپوست علاوه بر قابليت جذب آب با حجم بالا، شرايط مناسب جهت دانه‌بندي و قدرت نگه داري مواد غذايي مورد نياز گياهان را فراهم مي‌كند. ورمي كمپوست حاوي عناصر غذايي بسيار غني به ويژه ازت بوده كه به تدريج آنها را در اختيار گياه قرار مي‌دهد. به‌طور خلاصه ورمي كمپوست نوعي كود سبز است كه از مواد زايد آلي به كمك ارگانيسم‌هاي مفيد تهيه مي‌شود كه داراي عناصر مغذي لازم و كافي براي توليد محصول
مناسب و سالم است.
محمد زماني، يكي از توليد‌كنندگان كود ورمي‌كمپوست در زنجان است كه خبرنگار پايگاه اطلاع‌رساني بسيج سازندگي با او درباره مشكلات توليد اين محصول مهم و با ارزش به گفت‌وگو نشسته است. وي درباره آغاز به كارش در توليد كود ورمي كمپوست مي‌گويد: «توليد كود را از سال 90 آغاز كردم. پيش از آن يكي از دوستانم درباره مزاياي اين محصول، سودآوري و بازار مناسبش اطلاعات مفيدي به من داده بود. من در رشته دامپزشكي تحصيل كرده‌ام و مدتي را در ادارات دولتي در زمينه واكسيناسيون دام مشغول به كار بودم اما به پشت ميز نشيني علاقه نداشتم. بازار ورمي كمپوست تا اواخر سال 93 رونق قابل قبولي داشت اما از ابتداي سال 94 افت شديد و عجيبي پيدا كرد.»
اين توليد‌كننده درباره اهميت توليد كود ورمي كمپوست مي‌گويد: «استفاده كشاورزان از كودهاي شيمايي موجب آسيب جدي زمين‌هاي زراعي شده است. همچنين يكي از مهم‌ترين عوامل گسترش شديد سرطان استفاده از كود شيميايي در كشاورزي است. اين در حالي است كه فقط با 3 سال استفاده از كود ورمي كمپوست، زمين مجددا تقويت و احيا مي‌شود و به حالت گذشته‌اش باز مي‌گردد.
مهم‌ترين مزيت ورمي‌كمپوست ارگانيك بودن آن است، استفاده از اين كود باعث افزايش قابل ملاحظه محصولات كشاورزي مي‌شود و كيفيت آنها را به صورت كاملا محسوسي ارتقا مي‌دهد، من خواستم نقش كوچكي در سلامت هموطنانمان ايفا و به كشاورزي كشور كمك كنم.»
وي درباره مشكلات پيش روي توليد‌كنندگان كود ورمي كمپوست مي‌گويد: «متقاعد كردن كشاورزان براي خريد و استفاده از اين كود كمي سخت است چون بايد حجم بالايي بخرند و متحمل هزينه شوند، مثلا براي يك هكتار، كشاورزان 100 كيلو كود شيميايي مصرف مي‌كنند اما براي همين مقدار زمين حداقل بايد 3 تن ورمي كمپوست تهيه كنند. در عوض محصول توليدي افزايش مي‌يابد و بعد از 3 سال زمين بي‌نياز از هر نوع كودي مي‌شود اما اين مساله براي كشاورزان جا نيفتاده است. از همه تاسف‌بارتر اين است كه جهاد كشاورزي استان زنجان اساسا اعتقادي به كود ورمي كمپوست ندارد و صراحتا مي‌گويد اصلا به درد نمي‌خورد! اين در حالي است كه ورمي كمپوست در اروپا و امريكا به عنوان بهترين كود طبيعي شناخته و مورد مصرف قرار مي‌گيرد. زماني كه براي كسب مجوز توليد كود به وزارت جهاد كشاورزي مراجعه كردم، مسوولان مرتب مي‌گفتند كه اين كار به صرفه نيست، رهايش كن و فقط 2-3 سال دوام خواهي آورد!
شخص رييس جهاد كشاورزي استان به من گفت ورمي كمپوست به هيچ دردي نمي‌خورد! اين بدين معني است كه وزارت جهاد كشاورزي رسما از كود شيميايي حمايت مي‌كند! وقتي خود وزارت جهاد كشاورزي اين حرف را مي‌زند، چه توقعي از كشاورز مي‌شود، داشت؟»
زماني درباره تاثير استفاده از اين كود بر محصول توليدي به مثالي عيني اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «سال گذشته 5 تن كود ورمي كمپوست فروختم به يك كشاورز. او يك و نيم هكتار سيب زميني كاشت. اگر كود شيميايي به كار مي‌برد به ازاي هر يك بذر، 30 سيب‌زميني به دست مي‌آورد اما با استفاده از ورمي كمپوست به ازاي هر يك بذر، 55 سيب زميني به عمل آورد. نكته جالب توجه اينكه همه سيب زميني‌ها يك اندازه بودند و طعمي فوق‌العاده داشتند. اين در حالي است كه كود شيميايي باعث بزرگ و كوچك شدن محصول و تغيير طعم آن مي‌شود.»وي ادامه مي‌دهد: «هم‌اكنون در يك سالن 200 متري، سالانه 50 تن كود توليد مي‌كنيم كه سود خالص آن سال گذشته بالغ بر 30 ميليون تومان شد.
در حال حاضر مهم‌ترين مشكل توليد‌كنندگان ورمي كمپوست، ضعف بازاريابي است. سال گذشته در اين بخش براي 5 نفر اشتغالزايي كردم و 10ميليون تومان از بسيج سازندگي وام گرفتم كه بسيار به كارم آمد زيرا براي كرم‌ها جعبه خريدم تا در زمستان با مشكل مواجه نشويم، بسيج سازندگي هر از چندي به ما سر مي‌زند و مشاوره كارشناسي مي‌دهد، قول‌هايي هم به ما داده‌اند كه در بازاريابي كمكمان كنند.»
زماني علاوه بر توليد كود ورمي كمپوست، به كار پرورش ماهي و دامداري نيز مشغول است. او مي‌گويد: «قصد داشتم به صورت جدي وارد كار گاوداري شوم اما مشكلات زياد بود، بانك مي‌گويد 300 ميليون وام مي‌دهيم و 2 سال فرصت تنفس داري، پس از آن در عرض 5 سال بايد 750 ميليون تومان به بانك برگرداني! اما اين غير ممكن است. با اين وجود اقدام به خريد 10 راس گاو شيرده كرده‌ام و شيرشان را به شركت پگاه مي‌فروشم.
همچنين 3 استخر پرورش ماهي قزل‌آلا داريم و سال گذشته 5 تن ماهي توليد كرديم و اگر به خاطر يك اشتباه تلفات نمي‌داديم، تا سقف 35ميليون تومان از پرورش ماهي سود مي‌كرديم كه نصف اين رقم محقق شد.»
وي در پايان مي‌گويد: «مسوولان جهاد كشاورزي از نزديك مشكلات ما را مي‌بينند و هيچ‌كس نمي‌تواند بگويد آنها از موانع بي‌خبرند، اما هيچ عزمي در استان زنجان براي حمايت از كشاورزان وجود ندارد. ما فقط مي‌خواهيم براي مردم و كشورمان محصول با كيفيت توليد كنيم، آيا كار بدي انجام مي‌دهيم؟!»
در جمع‌بندي اظهارات اين توليد‌كننده بايد گفت آنچه به عنوان محصول از سوي وي عرضه مي‌شود از يك‌سو با ايجاد ارزش افزوده از منابع دورريز به افزايش بهره‌وري منابع در اقتصاد كشور كمك مي‌كند براي اشتغالزايي كمترين هزينه را به اقتصاد ملي تحميل مي‌كند و در بلندمدت نيز در مقايسه با استفاده از كودهاي شيميايي به هر شكل مي‌تواند از وارد آمدن آسيب جدي به زمين‌هاي زراعي و كشاورزي جلوگيري كند.
نبايد فراموش كرد زماني كه بحث از اقتصاد مقاومتي با نگاهي درون‌زا و برونگر مي‌شود بطور حتم توجه به سلايق بازارهاي داخلي و خارجي نيز ضروري است، در سال‌هاي قبل توليد كودهاي شيميايي در كشور توسعه پيدا كرده است و در دوره‌يي هم اين توليد به نفع اقتصاد ملي بود و باعث رشد محصولات كشاورزي شد ولي در يك دهه اخير بحث استفاده از محصولات ارگانيك در حال همه‌گير شدن است و در صورتي كه به اين موضوع توجه نشود در آينده نزديك مي‌توانيم زيان‌هاي جدي در بعد مصرف به بازارهاي منطقه‌يي خود براي صادرات محصولات كشاورزي وارد آوريم در حالي كه اگر بتوانيم با افزايش اطلاع‌رساني كافي كشاورزان خود را متوجه اين تغيير نگرش كنيم بطور حتم محصولات ارگانيكي مانند كمپوست‌ها در توليد محصولات كشاورزي صادراتي ما مي‌توانند نقشي جدي بازي كرده و از سوي ديگر در موضوع امنيت غذايي كه حصول به آن با افزايش بهره‌وري در بخش كشاورزي است ممكن مي‌شود سهم بالايي خواهد داشت.
* تعادل