حمایت از کشاورزان نخل‌دار در کرمان که بخش عمده‌ای از خرمای مرغوب کشور را تولید می‌کنند، می‌تواند در رونق اقتصادی استان و خلق ثروت نقش قابل توجهی داشته باشد.
سال گذشته 41 هزار تن محصول خرما از شهرستان بم برداشت و روانه بازار مصرف داخلی و خارجی شد. شغل اصلی بیشتر مردم شهرستان بم تولید خرماست و حمایت از این کشاورزان می‌تواند توان تولید رقابتی در سطح بازارهای هدف را به طور چشمگیری افزایش دهد. به گفته کارشناسان، سال گذشته ارزآوری خرمای شهرستان بم معادل ۳/۵ میلیون بشکه نفت بوده و این ظرفیت می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای اقتصاد نفتی باشد. شهرستان بم به دلیل سطح بالای زیر کشت خرما و مرغوبیت این محصول تولید شده می‌تواند نقش بالقوه‌ای در افزایش درآمدهای ارزی کشور از طریق صادرات خرما داشته باشد.
120 میلیون دلار ارزآوری
عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: سال گذشته صادرات خرمای مضافتی از گمرک شهرستان بم حدود ۴۱ هزار تن بوده که این میزان صادرات نسبت به سال ۹۳ حدود ۱۵ درصد افزایش وزن داشته است، همچنین سال گذشته ارزآوری صادرات خرمای بم حدود ۸۰ میلیون دلار بوده است. محمدحسین اکبری در گفت‌وگو با صمت می‌افزاید: صادرات خرمای مضافتی کشور از کل گمرکات سایر استان‌ها حدود ۶۰ هزار تن اعلام شد که حدود ۱۲۰ میلیون دلار ارزآوری داشته است. در صنایع وابسته به خرما بالاترین سرمایه‌گذاری در شهرستان بم و شهرستان شرقی استان کرمان انجام شده است. وی ادامه می‌دهد: همچنین در این منطقه حدود ۲۰۰ واحد سردخانه داریم که در این سردخانه‌ها افزون‌بر ۲میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده و نزدیک به ۲۰ واحد بسته‌بندی خرما داریم که در هر واحد هر روز حدود ۳۰ تا ۵۰ نفر کارگر به صورت مستقیم و ۸۰۰ نفر نیز به صورت غیرمستقیم مشغول به کار هستند.
وی با بیان اینکه مشکلات تولید خرما به دو بخش تقسیم می‌شود، تصریح می‌کند: این مشکلات یکی در حوزه تولید و دیگری مشکلات بعد از تولید است. مشکلی که درحال حاضر باید به آن توجه ویژه شود موضوع مکانیزاسیون باغ‌های خرماست، چون باغ‌های خرما سنتی هستند بسیاری از مشکلات در این زمینه را به‌سادگی نمی‌توان حل کرد، تراکتور و ماشین‌آلات در باغ‌ها نمی‌توانند کار کنند همچنین فاصله درختان بسیار کم است و باغ‌ها به شکل اصولی طراحی نشده‌اند به همین دلیل ماشین‌آلات توانایی حرکت ندارند. عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران ادامه می‌دهد: این موضوع بزرگترین چالش انجمن خرما در بخش تولید است به همین منظور برای این چالش برنامه‌هایی درنظر گرفته‌ایم که بتوانیم مکانیزاسیون کشت و تولید را با همکاری مسئولان در دولت اجرا کنیم. اکبری اظهار می‌کند: همچنین مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد، آبیاری درختان خرماست. با توجه به قیمت تمام شده آب، مصرف و هدر رفت آب بسیار بالاست، به همین دلیل باید آبیاری تحت فشار در باغ‌های بم اجرا شود.
عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران با بیان اینکه مشکلات بعد از تولید به بروز آفت‌های گوناگونی که وجود دارد و نحوه بسته‌بندی مربوط می‌شود، تاکید می‌کند: در زمینه صادرات خرمای بم، به طور معمول خرمای بم مازاد بر نیاز بازار داخلی تولید می‌شود به همین دلیل باید به فکر توسعه بازارهای هدف و صادراتی باشیم. وی اضافه می‌کند: در راستای اقتصاد مقاومتی می‌طلبد که ما توسعه بازارهای هدف را در برنامه‌های سال جاری به طور حتم قرار دهیم، همچنین تغییر نوع بسته‌بندی به شکلی که بازارهای جهانی خواهان خرمای بم شوند باید در دستور کار باشد. مسائلی که جزء سیاست‌ها و برنامه‌های دولت است به حوزه کاری ما مربوط نمی‌شود اما امیدواریم با تعاملی که میان بخش دولتی و خصوصی در این زمینه برقرار خواهد شد مشکلاتی که در زمینه صادرات خرما وجود دارد، برطرف شود. عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران بیان می‌کند: سال کاری خرما از ابتدای مرداد در برخی از مناطق بم شروع می‌شود، صادرات خرمای بم درنیمه دوم سال ۹۴ بسیار مطلوب ارزیابی شد، هر چند با توجه به روزهای پایانی سال قیمت خرما افزایش داشته اما عمده نیاز بازارهای هدف؛ تامین و مابقی صادر شده است.
اکبری با بیان اینکه صادرات سال جاری تاکنون نسبت به سال ۹۴ حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است، تصریح می‌کند: خوشبختانه سال جاری تولید خرما بسیار چشمگیر خواهد بود، بنابراین وقتی تولید بالا باشد قیمت کاهش پیدا می‌کند و زمانی که قیمت کاهش پیدا کند رقابت صادرکنندگان در بازارهای هدف بیشتر خواهد شد. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود سال جاری صادرات چشمگیر و قابل قبولی داشته باشیم.
عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران تاکید می‌کند: بیشترین صادرات خرمای بم به هندوستان و بعد از آن آسیای میانه وآسیای شرقی انجام می‌شود، این ۳ کشور عمده‌ترین بازارهای هدف خرما هستند. همچنین در آسیای میانه به‌ویژه کشور روسیه میزان قابل توجهی صادرات انجام می‌شود، در آسیای شرقی کشور مالزی و در خاورمیانه نیز دوبی و امارات بیشترین واردات خرما را از کشور ما دارند. وی خاطر نشان می‌کند: فرآورده‌هایی که از خرما تهیه می‌شود مانند شکلات خرما، قند مایع خرما، شیره خرما، شیرینی خرمایی و خمیر خرما (محصولی که کشورهای هدف بسیار نیاز دارند) در دستور کار سال جاری قرارگرفته که صادرات‌شان افزایش داشته باشد.
تولید 150 هزار تن خرما
رییس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: حدود یک میلیون تن تولید خرما در کشور داریم که از این میزان حدود یک سوم آن مربوط به کرمان و ۱۵۰ هزار تن مربوط به شهرستان بم است، از این میزان تولید حدود ۱۷تا ۲۰ درصد صادرات انجام می‌شود. محسن رشید فرخی در گفت‌وگو با صمت می‌افزاید: عمده‌ترین صادرات خرما از استان کرمان انجام می‌شود و بقیه صادرات از ۴ استان خرماخیز دیگر مانند خوزستان، هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان انجام می‌شود. وی می‌افزاید: به طور کلی در حال حاضر مهم‌ترین شریک تجاری این محصول اروپا است، از لحاظ سطح تولید خرما در دنیا، بعد از کشور مصر در مقام دوم قرار گرفته‌ایم، البته گاهی مواقع در آمار عربستان سعودی هم ذکر می‌شود که همتراز کشور ما است.
رییس انجمن ملی خرمای ایران تصریح می‌کند: در زمینه اشتغالزایی ۳ مبحث را پیگیری می‌کنیم که یکی از آنها تولید و دیگری در حوزه صنایع تبدیلی و صادرات است که این ۳ صنعت اشتغالزایی‌های خاص خود را دارند، شاید بیشترین اشتغالزایی در صنعت خرما در حوزه تولید باشد. وی با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل تولیدکنندگان خرما می‌تواند در زمینه بازاریابی و مسئله بزرگ کم‌آبی باشد، اظهار می‌کند: در دنیا ۷۲ نوع خرما وجود دارد و ایران با توجه به شرایط اقلیمی می‌تواند ۱۵ نوع از مجموع این نوع خرماها را تولید کند اما در زمینه بازاریابی به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد نتوانستیم آنطور که شایسته است در نمایشگاه‌های مربوط به تولید و صادرات این محصول حضور پیدا کنیم. رشید فرخی ادامه می‌دهد: همچنین هم‌اکنون انجمن ملی خرمای ایران برای بازاریابی در حوزه‌های کمیته تولید، کمیته صنایع تبدیلی و کمیته صادرات در حال فعالیت است. بحث صادرات را در اولویت‌های سال جاری در زمینه بازاریابی قرار داده‌ایم.
وی تصریح می‌کند: در نظر داریم دو بازار بزرگ چین و هند را جزو مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی داشته باشیم زیرا هند و چین نزدیک به نصف جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند و در زمینه صادرات مشکلی با این دو کشور وجود ندارد. رییس انجمن ملی خرمای ایران بیان می‌کند: در سال جاری امیدواریم بعد از برجام و رفع تحریم‌های بانکی بتوانیم بازارهای جدیدی برای صادرات داشته باشیم. بحث حضور در نمایشگاه‌ها را با جدیت پیگیری می‌کنیم که در این زمینه ۳ نمایشگاه را انتخاب کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه بیش از حد معمول نمی‌شود خرما صادر کرد، اظهار می‌کند: وضعیت صادرات و مصرف داخلی خرما برعکس پسته است، پسته ۹۰ درصد صادر و ۱۰ درصد در بازا داخلی مصرف می‌شود در حالی‌که بنا به به آداب و رسوم و ذائقه مردم کشور حدود ۸۵ درصد خرمای تولید شده در بازار داخلی مصرف می‌شود بنابراین اگر بخواهیم به صادرات خرما بسیار توجه کنیم برای مصرف داخلی دچار مشکل خواهیم شد در نتیجه باید تعادلی بین آنها ایجاد شود.
نکته پایانی
به گفته کارشناسان، اقتصاد همیشه تابع قانون عرضه و تقاضا است، امیدواریم سال جاری سال متفاوتی باشد همان‌طور که سال ۹۴ سالی متفاوت‌تر از سال ۹۳ بود، بنابراین در بحث نظام بازار بهتر است هیچ‌گونه دخالتی نداشته باشیم. باید تلاش کنیم بازار خرما با تعادل حرکت کند تا عرضه و تقاضا هم متعادل شود.