گردشگري سومين صنعت پردرآمد جهان محسوب مي‌شود. فرانسه در سال 2013 با جذب 84.7 ميليون گردشگر پربازديد‌ترين كشور جهان شد. امريكا در سال 2012 با كسب درآمدي بيش از 128ميليارد دلار در رتبه نخست پردرآمدترين كشورها در جذب گردشگران را به خود اختصاص داده بود اما فرانسه موفق شد در سال 2013 با افزايش 2درصدي گوي سبقت را از امريكا بربايد. در سال 2013 امريكا با جذب 69.8 ميليون و اسپانيا با حدود 61 ميليون گردشگر در جايگاه دوم و سوم جهان ايستادند.
به گزارش ایران جیب به نقل از تعادل، پيشرفت تكنولوژي و سهولت در انجام سفرهاي داخلي و بين‌المللي، توسعه صنعت گردشگري در جهان را در پي داشته است اما كسب رتبه‌هاي بالا در جذب گردشگر علاوه بر مناطق توريستي (كه ايران، كشوري بي‌همتا در اين امر به حساب مي‌آيد) نيازمند ملزومات ديگري همچون هتلداري است كه عرصه را براي رقابت ضعيف‌تر تنگ كرده است.
ايران از توجه به اين بخش غافل نبوده است، اگرچه در ابتداي قرن اخير به دليل اقامت مسافران داخلي در منزل اقوام و دوستان و كم بودن تعداد گردشگران خارجي توجه زيادي به راه‌اندازي تاسيسات اقامتي و پذيرايي در كشور نمي‌شد به‌طوري كه صاحبان اين اماكن محدود براي جذب مشتري در 60 الي 70 سال پيش اقدام به چاپ آگهي در نشريات آن زمان مي‌كردند و تعداد مراكز اقامتي خوب در اوايل قرن در كشور بسيار محدود بود و تنها شهرهايي كه تردد تجار در آنها زياد بود داراي مهمانخانه‌هاي خوبي بودند. از مراكز اقامتي مهم 60 الي 70سال پيش تهران مي‌توان به مهمانخانه‌هاي مدرن و گراند هتل اشاره كرد كه از قديمي‌ترين واحدهاي پذيرايي و اقامتي پايتخت در آن زمان‌ها محسوب مي‌شدند و امروزه تنها نامي از آنها باقي مانده است.
اتحاديه هتلداران تهران در سال 1328 همزمان با رشد و توسعه فعاليت‌هاي جهانگردي راه‌اندازي شد و امسال پس از گذشت 64 سال از تاسيس آن يكي از قديمي‌ترين اتحاديه‌ها در كشور محسوب مي‌شود. اين اتحاديه از زمان تاسيس نقش موثر و بسزايي در توسعه هتل‌ها، كمك به تصويب قوانين مرتبط با اين صنعت و كاهش قوانين دست و پا گير داشته است.
اتحاديه از زمان تاسيس تاكنون فراز و نشيب‌هاي فراواني را پشت سر گذاشته است. پس از پيروزي انقلاب اسلامي به دليل به وجود آمدن شرايط خاص جنگي و كاهش مسافر در كشور صنعت هتلداري نيز متحمل صدمات قابل ملاحظه‌يي شد به‌طوري كه سرمايه‌گذاران علاقه‌يي به سرمايه‌گذاري در اين بخش نداشتند و تعداد هتل‌هاي تهران كه در سال 1357 بالغ بر 124هتل بود امروزه به 95 هتل كاهش پيدا كرده است اما اعضاي قديمي اتحاديه با اعتقاد به اينكه هتل سرمايه ملي يك كشور محسوب مي‌شود و با عشق و علاقه فراوان كه به اين صنعت داشتند، تمام سعي و تلاش خود را در بهبود افكار مسوولان و حفظ سرمايه‌ها در اين بخش انجام دادند.
در 8 سال جنگ تحميلي نيز با تاسيس شركت تعاوني اتحاديه و فعاليت آن در خصوص تامين كالاهاي مصرفي هتل‌ها به وي‍ژه در زمان جنگ تحميلي و كمك به جبهه‌هاي جنگ موفق به دريافت لوح تقدير و تشكر شدند.
همچنين در سال 1380 با توجه به افزايش تعداد هتل‌ها و هتلآپارتمانها و پانسيون‌هاي تحت پوشش اتحاديه، كميسيون هيات عالي نظارت طي مصوبه‌يي تحت عنوان «ضوابط خاص صدور پروانه كسب» نام اتحاديه را به «اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانهاي استان تهران» تغيير داد. در حال حاضر هيات رييسه اتحاديه متشكل از پنج عضو اصلي و دو عضو علي‌البدل است كه از طريق برگزاري انتخابات براي مدت چهار سال از سوي اعضا انتخاب مي‌شوند. افراد منتخب در هيات رييسه در راستاي حمايت از سياست‌هاي توسعه اين بخش فعاليت كرده و همواره با حداقل امكانات از منافع اعضاي خود دفاع كرده‌اند.
با محمدعلي فرخ‌مهر رييس اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانهاي استان تهران همكلام شديم تا فعاليت اين اتحاديه را مورد بررسي قرار دهيم.
رقابت‌هاي غيرعرف
فرخ‌مهر با اشاره به خانه‌هايي كه به صورت يك روزه در تهران اجاره داده مي‌شود، مي‌گويد: اين خانه‌ها در تهران به وفور يافت مي‌شود و حتي مي‌توان گفت خانه نيستند واحدهاي آپارتماني هستند. در استان‌هايي مانند گيلان و مازندران خانه‌هايي هستند كه تحت خانه مسافر با قيمت‌هاي مناسب اجاره داده مي‌شود. در تهران آپارتمان‌هايي با همه امكانات (كه ما در هتل‌ها ارائه نمي‌كنيم) اجاره داده مي‌شود و جذب مسافران خارجي زيادي دارند. ما نتوانستيم از طريق اتحاديه يا سازمان ميراث فرهنگي با آنها مقابله كنيم. اين آپارتمان‌هاي لوكس نه فقط به صورت يك روزه، بلكه يك ساعته هم اجاره داده مي‌شود. اين موضوعات به سازمان متولي برمي‌گردد و بايد سازمان ميراث فرهنگي به اين موضوع ورود پيدا كند.
وي با بيان اينكه در تهران هيچ هتلي بدون مجوز به صورت شفاف فعاليت نمي‌كند، مي‌افزايد: زيرا بلافاصله اماكن آنها را پلمب خواهد كرد. آنهايي كه به صورت غيررسمي و بدون مجوز فعال هستند، آپارتمان‌هاي مسكوني را اجاره مي‌دهند و اگر شناسايي شوند هم نمي‌شود آن را پلمب كرد زيرا در مجتمع‌ها و آپارتمان‌هاست و نمي‌شود يك واحد از يك مجتمع را پلمب كرد. اين بايد دستور قضايي داشته باشد و پروسه مشكلي دارد. اگر هتلي به صورت غيرمجاز فعاليت كند، اتحاديه آن را به سرعت شناسايي و با سازمان ميراث فرهنگي نامه‌نگاري مي‌كند و سازمان هم با اداره اماكن براي پلمب آن اقدام مي‌كند. متاسفانه مسوولان تاكنون حساسيت لازم را براي خانه‌هاي استيجاري به خرج نداده‌اند و در مقابل با هتلداري كه صنعتي مولد و كارآفرين است، برخورد مي‌كنند.
رييس اتحاديه هتل‌ها و هتل آپارتمان‌هاي تهران با اشاره به ماليات‌‌ها مي‌گويد: ماليات‌هاي سنگين را بايد به تمام اين مشكلات افزود. افراد حقوقي فعال در هتلداري بايد دفاتر قانوني و ثبت شده به اداره ماليات ارائه كنند. در حالي كه اشخاص حقيقي در گذشته مشمول دفاتر قانوني نبودند و در حال حاضر آنها هم بايد دفاتر قانوني داشته باشند. به‌طور كلي به دليل اينكه سازمان مالياتي شفاف عمل نمي‌كند همه با آن مشكل دارند.
درجه‌بندي هتل‌ها و هتلآپارتمانها
اما شركت تعاوني اين اتحاديه در حال حاضر در زمينه آموزش فعال است. به گفته فرخ‌مهر اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانها يك مركز آموزش تاسيس كرده است. يكي ديگر از كارهايي كه توسط شركت تعاوني اتحاديه ساماندهي مي‌شود، بخش بهداشت است. اين تعاوني مجوزي از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي دريافت كرده و در زمينه ارزيابي و كارشناسي هتل‌ها فعاليت مي‌كند.
وي با بيان اينكه در حال حاضر مركز آموزش اتحاديه از هتل‌ها پولي دريافت نمي‌كند، مي‌گويد: مركز آموزش به صورت رايگان به ارتقاي سطح كيفي و دانش هتل‌ها مي‌پردازد. اين مركز متعلق به هتل‌هاست. درصدد هستيم بعد از آموزش تمام پرسنل هتل‌ها، بتوانيم سطح اين آموزش‌ها را گسترش داده و به افراد ديگر نيز آموزش دهيم.
رييس اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانها با اشاره به اينكه در كميسيون درجه‌بندي هتل‌هاي ميراث فرهنگي حق راي دارند، مي‌افزايد: تمام ضوابط بين‌المللي براي اعطاي ستاره و درجه‌بندي هتل‌ها لحاظ مي‌شود. چه بسا در ايران سخت‌گيري‌ها بيشتر از كشورهاي ديگر است. در گذشته پانسيون‌ها هم مجوز فعاليت خود را از سازمان ميراث فرهنگي دريافت مي‌كردند كه ظاهرا در آيين‌نامه جديد اين بند حذف شده است.
به گفته فرخ‌مهر با وجود آيين‌نامه جديد پانسيون‌ها عضو اتحاديه ما باقي خواهند ماند. تعداد محدودي پانسيون در تهران فعاليت مي‌كنند و بيشتر اقامتگاه هستند. بيش از 20 پانسيون تحت پوشش اتحاديه ماست. كه مشكلات خاصي ندارند. بعضا شكايت‌هايي به اتحاديه مي‌شود در مورد اختلاف پانسيون‌داران و دانشجويان يا افراد مقيم پانسيون است و در اتحاديه هم به صورت دوستانه حل و فصل مي‌شود.
وي در پاسخ به اين سوال كه چند پانسيون غيرمجاز در تهران فعال است؟ مي‌گويد: 750هزار واحد صنفي غيرمجاز در تمام صنوف ايران فعال است. پانسيون‌هاي غيرمجاز فعال در تهران بسيار زياد است. فعاليت اين پانسيون‌هاي غيرمجاز باعث شكايت پانسيون‌داران به اتحاديه شده است. اتحاديه فعاليت اين پانسيون‌هاي غيرمجاز را بررسي مي‌كند و با كمك سازمان ميراث فرهنگي به پلمب آنها اقدام مي‌كند. مي‌توان گفت كه در بحث اقامت، بي‌قانون‌ها به قانونمندان غلبه مي‌كنند. اقامتگاه‌هاي غيرمجاز هنجارشكني و مشكلات عديده‌يي به وجود مي‌آورند. نهادها، سازمان‌ها و اماكن بر فعاليت اقامتگاه‌هاي غيرمجاز نظارت ندارند بنابراين آنها هم تابع مقررات نيستند و در چنين شرايطي امكان بروز هر مشكلي وجود دارد.
به گفته فرخ‌مهر متولي قيمت‌گذاري نرخ پانسيون‌ها ميراث فرهنگي است. نرخ‌هاي پانسيون‌ها سال 93 در اختيار سازمان ميراث فرهنگي بود و براساس مصوب هيات وزيران مشخص مي‌شد و اتحاديه آن را به پانسيون‌داران ابلاغ مي‌كرد. اما از سال 93 به بعد نرخ پانسيون‌ها را سازمان با اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانها بررسي كرده و ابلاغ مي‌كند.
رييس اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانهاي تهران با اشاره به اينكه در گذشته قرار بود، قيمت‌گذاري به بخش خصوصي واگذاري شود، افزوده بود: در حال حاضر سازمان ميراث فرهنگي در قيمت‌گذاري هتل‌ها تصميم‌گيري مي‌كند، در صورتي كه اتحاديه بايد در اين زمينه وارد شود. نرخ‌ها به صورت تكليفي از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اعلام مي‌شود و اين در حالي است كه تشكل‌ها بايد به اين موضوع وارد شوند. در كشور ما هتلداري مفهوم واقعي ندارد و ما در حال حذف شدن هستيم. در همه جاي دنيا نرخ‌گذاري بر اساس عرضه و تقاضا صورت مي‌گيرد. در زمان‌هاي افزايش تقاضا و غير از آن، نرخ‌گذاري بايد متفاوت باشد.
فرخ‌مهر در مورد تخفيف 40درصدي هتل‌هاي تهران مي‌گويد: «در تمام دنيا هتل‌ها پيك كاري دارند و ايران هم از اين قاعده مستثني نيست. هتل‌هاي تهران ايام عيد اين تخفيف را قائل مي‌شوند، زيرا همه از تهران خارج مي‌شوند. تهران در ايام نوروز هواي خوبي دارد و خلوت‌تر از روزهاي ديگر است بنابراين يكي از نقاط خوب گردشگري محسوب مي‌شود. تهران جاذبه‌ها و امكانات (رستوران‌ها، پارك‌ها و...) خوبي دارد. سازمان ميراث فرهنگي هم در ايام نوروز جشنواره گردشگري را برگزار مي‌كند و شهرداري طرح تهران‌گردي را پياده مي‌كند. فضا بسيار مناسب است براي كساني كه تمايل دارند از تهران بازديد كنند. اتحاديه هتل‌ها و هتلآپارتمانهاي استان تهران براي حمايت از سازمان ميراث فرهنگي برنامه‌ريزي كرده تا مسافران تهران از 40درصد تخفيف برخوردار شوند. تعطيلات براي هتل‌هاي تهران پيك كاري محسوب نمي‌شود. ساير زمان‌ها كه ادارات، سازمان‌ها و نهادها فعال هستند زمان پيك كاري هتل‌هاي تهران به حساب مي‌آيند.»
فرخ‌مهر، در گذشته نه‌چندان دور با گلايه از حذف برنامه‌هاي تشويقي جهت سرمايه‌گذاري در هتلداري تاكيد كرده بود: اين زنگ خطري در بخش هتلداري است. در سال 70 برنامه‌هاي حمايتي از سوي دولت ارائه شد كه طي آن بسياري از سرمايه‌گذاران علاقه‌مند به ساخت هتل شدند. به گفته وي، ازجمله اين برنامه‌هاي حمايتي، آزاد‌سازي نرخ تعرفه‌ها براي هتل‌هايي بود كه همان سال ساخته مي‌شدند. متاسفانه اين قانون لغو شد با وجود چنين تغييراتي امنيت در سرمايه‌گذاري از بين رفته و عرصه به هتلداران تنگ خواهد شد. حتي كمبود هتل خوب در كشور نتيجه برنامه‌ريزي‌هاي غلط و عدم حمايت از طرح و برنامه‌هاي خوب است.