براساس اصل سی‌ام قانون اساسی، دولت موظف است وسایل آموزش‌وپرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم کند که این تعهدات، بار قانونی و مسئولیت بسیاری را بر دوش این نهاد اثرگذار گذاشته است. این وزارتخانه با بیش از ١٢ میلیون دانش‌آموز در سطح کشور در ارتباط است که علاوه بر گستردگی و پراکندگی فعالیت‌های آموزشی‌و‌پرورشی، تعهدات مالی بسیاری را برای دولت در پی دارد. بررسی ارقام لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد اعتبارات این دستگاه با رشد ٢٢,٩ و ١٩.٦ درصدی نسبت به ارقام لایحه و قانون بودجه سال جاری روبه‌رو شده است.
١- براساس ارقام لایحه بودجه ارائه‌شده به مجلس، بودجه پیشنهادی وزارتخانه آموزش‌وپرورش و نهادهای مرتبط با آن در سال آینده در مجموع بالغ بر ٣١١هزارو ٥٥٠ میلیارد ریال می‌شود که نسبت به لایحه و بودجه مصوب سال جاری به ترتیب رشد ٢٢,٩ و ١٩.٦ درصدی را نشان می‌دهد. سهم این بخش از مصارف بودجه عمومی دولت براساس لایحه پیشنهادی ١١.٧ درصد است که نشان می‌دهد این دستگاه یکی از عمده‌ترین وزارتخانه‌های دولت از منظر مخارج است.
٢- همانند سالیان گذشته، بخش عمده بودجه این وزارتخانه مربوط به «ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها» است که با ٢٧٤ هزار‌میلیارد ریال، حدود ٨٨ درصد کل مصارف وزارتخانه آموزش‌وپرورش را به خود اختصاص داده است و نسبت به لایحه و قانون بودجه سال جاری ٢٢ و ٢٠ درصد رشد دارد. همچنین رقم مربوط به «دبیرخانه شورای‌عالی آموزش‌وپرورش» از ٣٧ میلیاردو ٤٠٠ میلیون ریال به ٤٤میلیارد و ٦٠٠ میلیون ریال رسیده که نسبت به رقم لایحه و مصوب بودجه ١٣٩٤، حدود ١٩,٣ درصد افزایش نشان می‌دهد.
٣- در لایحه بودجه سال آینده، سه سرفصل جدید مربوط به افزایش کیفی فعالیت‌های آموزشی به سرفصل‌های وزارتخانه آموزش‌وپرورش افزوده شده‌اند. «کمک به تأمین سرانه دانش‌آموزی» با هزارو ٥٠٠ میلیارد ریال، «فعالیت‌های تربیت‌بدنی و ارتقای سلامت دانش‌آموزان» با هزار میلیارد ریال و «توسعه کمی و کیفی آموزش پیش از دبستان» با ٥٠٠ میلیارد ریال در بودجه سال آینده مورد توجه قرار گرفته‌اند.
٤- بودجه مربوط به سرفصل «کیفیت‌بخشی به فعالیت‌های آموزشی‌و‌پرورشی و توسعه عدالت آموزشی» با ١٠,٨ درصد افزایش از سه هزار میلیارد ریال در لایحه و قانون بودجه سال جاری به سه‌هزارو ٣٢٣ میلیارد ریال در لایحه بودجه سال آینده افزایش یافته است.
٥- «یارانه پرداختی دولت بابت دفترچه، تغذیه رایگان و امور رفاهی دانش‌آموزان مناطق محروم» از ٤١٥ میلیارد ریال در لایحه و بودجه مصوب سال ١٣٩٤ به ٤٤٩میلیاردو ٨٠٠ میلیون ریال در لایحه پیشنهادی دولت برای سال ١٣٩٥ رسیده است که ٨,٤ درصد رشد نشان می‌دهد. سرفصل «کمک به ایاب‌و‌ذهاب دانش‌آموزان مناطق روستایی» با اندکی افزایش نسبت به رقم مصوب سال جاری به ٥٩٦ میلیارد ریال رسیده است.
٦- «سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور» وظیفه ساخت، توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی‌و‌پرورشی استاندارد، مقاوم و متناسب با اولویت‌ها را برعهده دارد. در لایحه بودجه سال جاری رقم شش‌هزارو ٤٥٩ میلیارد ریال برای این سازمان در نظر گرفته شده بود اما مجلس شورای اسلامی اعتبار این سازمان را با ٣١ درصد رشد، هشت‌هزارو ٤٥٩ میلیارد ریال تصویب کرد. رقم پیشنهادی مربوط به بودجه این سازمان در لایحه بودجه سال آینده بالغ بر هشت‌هزارو ٢٢٧ میلیارد ریال است که نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری کاهش و نسبت به رقم پیشنهادی بودجه سال جاری افزایش دارد. گفتنی است این رقم ٢,٦ درصد از کل اعتبارات پیشنهادی این دستگاه را به خود اختصاص می‌دهد.
٧- رقم مربوط به «یارانه مسکن فرهنگیان» تنها سرفصلی است که در لایحه بودجه سال ١٣٩٥ نسبت به رقم لایحه و قانون سال جاری در سطح ٣٠٠ میلیارد ریال ثابت باقی مانده است.
٨- «دانشگاه شهید رجایی»، «دانشگاه فرهنگیان» و «دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای» سه دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش‌وپرورش هستند که در مجموع ١٠هزارو ٨١٠ میلیارد ریال از بودجه این بخش را در لایحه پیشنهادی به خود اختصاص می‌دهند که این رقم حدود ٣,٥ درصد کل بودجه این وزارتخانه است. بخش عمده (٦٠ درصد) این رقم مربوط به «دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای» است که با افزایش ١٢.٧ درصدی اعتبار نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری، مواجه شده است.
٩- «نهضت سوادآموزی» وظیفه سوادآموزی به کودکان بازمانده از تحصیل و بزرگسالان بی‌سواد یا کم‌سواد را برعهده دارد. بودجه پیشنهادی این سازمان با ٨,٢ درصد افزایش نسبت به لایحه و بودجه مصوب سال جاری، از دو‌هزارو ٦٣٢ میلیارد ریال به دو‌هزارو ٨٤٩ میلیارد ریال افزایش یافته است که این رقم ٠.٩ درصد از کل اعتبارات پیشنهادی این دستگاه را به خود اختصاص می‌دهد.
١٠- «شرکت سهامی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» نهادی فرهنگی و هنری وابسته به وزارت آموزش‌وپرورش است. رقم مصوب بودجه این نهاد در سال جاری بالغ بر ٧٨٤ میلیارد ریال است که با رشد ٣٢درصدی در لایحه پیشنهادی به یک‌هزارو ٣٦ میلیارد ریال افزایش یافته است.
سعیده شفیعی. پژوهشگر اقتصادی