با توجه به شواهد و قرائن موجود و در آستانه سفر دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به فرانسه عقد مجدد قرارداد با یار بی‌وفای صنعت خودروی ایران نهایی به نظر می‌رسد. شرکت خودروسازی پژو فرانسه، دومین تولیدکننده خودرو بعد از رنو از لحاظ تیراژ فروش در فرانسه، در جریان بالاگرفتن موج تحریم‌ها علیه کشورمان در سال ٢٠١٢ به‌ناگاه کشورمان را ترک و ضرروزیان قابل ملاحظه‌ای را به بزرگ‌ترین خودروساز کشورمان به سبب کاهش تیراژ تولید و به واسطه گرانی خودرو به مصرف‌کننده ایرانی تحمیل کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که در سال ٢٠١١ بالای ٤٠٠ هزار دستگاه خودرو پژو در بازار ایران به فروش رسیده بود.
خیلی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو کشور علت اصلی خروج ناگهانی پژو از کشورمان را خرید هفت درصد سهام آن توسط شرکت جنرال موتورز آمریکا و وعده ورود پژو به بازار بزرگ ایالات متحده عنوان می‌کردند. این خروج ناگهانی و بزرگ و همچنین فروش مجدد سهام پژو توسط جنرال موتورز نه تنها مانع تحقق وعده ورود پژو به بازار آمریکا شد بلکه باعث تعطیلی گسترده و موج اخراج هشت هزار نفری کارکنان پژو به واسطه ازدست‌دادن بازار ایران شد. پس از حل مناقشه هسته‌ای و گشایش ارتباطات جهانی بسیاری از کشورها و شرکت‌ها خواهان حضور و سرمایه‌گذاری مجدد در ایران شدند که پژو نیز در زمره یکی از سرسخت‌ترین مشتاقان ورود مجدد به بازار بکر کشورمان قرار دارد. سابقه خروج ناگهانی پژو از کشورمان و بی‌وفایی آن نسبت به یار ٣٠ ساله ایرانی خود و همچنین سابقه نامطلوب آن در تولید خودروهای از رده خارج و بی‌کیفیت با مشارکت همتای ایرانی خود باعث کدورت و دلگیری شدید ایرانی‌ها از مردم تا نمایندگان مجلس و دست‌اندرکاران صنعت خودروی کشورمان شد. علت اصلی خروج پژو، تحریم‌های همه‌جانبه و تبعیت از قوانین بین‌المللی از طرف پژو اعلام شده است؛ درحالی‌که مثال نقض عدم ترک کشورمان، باقی‌ماندن هم‌وطن آنها یعنی رنو حتی در شرایط سخت تحریم بوده است. این قضایا تا جایی ادامه پیدا کرد که صحبت از جانشین‌های پژو از جمله فولکس واگن آلمان یا رقیب دورگه ایتالیایی- آمریکایی فیات کرایسلر، نقل محافل صنعتی کشور شد.
در چند ماه اخیر با آرام‌شدن جو روانی و آمادگی برای رفع تحریم‌ها و در آستانه عقد مجدد قرارداد یار قدیمی صنعت خودروی ایران، زمینه مساعدتری برای درک بهتر شرایط و ضوابط قرارداد مهیا شده است. آن‌طور که ژان کریستف کمار، مدیر امور خاورمیانه و آفریقا و نایب رئیس و عضو هیأت مدیره گروه پژوسیتروئن در سفر به ایران و در مصاحبه با مطبوعات داخلی عنوان کرده پژو به شدت خواهان بازگشت به ایران بوده و علت خروج ناگهانی از ایران را ترس از جریمه سنگین آمریکا و سرنوشتی مانند بانک بی‌ان‌پی پاریباس فرانسه عنوان کرده است. بزرگ‌ترین بانک فرانسه در جریان تحریم‌ها به پرداخت٩ میلیارد دلار جریمه به علت ارتباط و دادوستد مالی با ایران توسط آمریکا محکوم شد.
با وجود سابقه نه‌چندان مطلوب حضور پژو در کشورمان، شرایط جدید اعلام‌شده توسط پژو برای ورود به ایران شبیه شرایط حضور آن در بازار رقابتی چین بوده و نسبت به گذشته شرایط مطلوبی را تداعی کرده و ورود مجدد آن به بازار کشورمان را قابل قبول می‌کند، اما شرایطی که اعلام شده شامل سرمایه‌گذاری ٥٠ درصدی در تولید خودرو و راه‌اندازی سایت تولید مشترک، لحاظ‌کردن سهم ٣٠ درصدی صادرات به بازارهای منطقه‌ای و جهانی پژو برای خودروهای تولیدی در ایران و برنامه‌ریزی برای تولید سه مدل ٣٠١، ٢٠٨و ٢٠٠٨ با تکنولوژی روز برای تولید در ایران است.
با نگاهی به فروش جهانی خودرو و سهم پژو در آن می‌توان به دلایل علاقه وافر پژویی‌ها برای بازگشت به بازار ایران پی برد. برای روشن‌شدن علت علاقه پژو به بازار ایران به بررسی تیراژ و شرایط تولید پژو در بزرگ‌ترین بازارهای جهانی آن یعنی چین و فرانسه و مقایسه آنها با تولید در ایران قبل از تحریم می‌پردازیم.شرکت پژو از سال ٢٠٠٤ با سرمایه‌گذاری ٥٠درصدی با شراکت دانگ فنگ موتورز در چین به تولید خودرو پرداخته و پس از ١١ سال توانسته به سطح فروش ٣٨٠ هزار دستگاه در سال برسد. این در شرایطی است که در سال ٢٠١٤ تعداد ٢٣ میلیون دستگاه خودرو در بازار چین به فروش رسیده است. سهم ناچیز دو درصدی پژو در بازار بزرگ چین با تولید ٩ مدل از خودروهای روز این خودروساز جهانی در بازار چین و همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم آن به‌دست آمده است.
در ادامه به بررسی میزان فروش پژو در بازار موطن خود یعنی فرانسه نیز می‌پردازیم. در سال ٢٠١٥ و بعد از پشت‌سرگذاشتن یک دوره رکود و ضرر و زیان، این شرکت توانست به فروش ٣٢٠ هزار دستگاه در سال دست یابد که این میزان فروش مربوط به فروش حدود ١٥ مدل از به‌روزترین خودروهای تولیدی این شرکت است. فروش خودرو در فرانسه در سال ٢٠١٥ حدود ١,٩ میلیون دستگاه بوده که حدود یک میلیون آن سهم خودروسازان فرانسوی و ٩٠٠ هزار دستگاه نیز سهم خودروهای وارداتی بوده است. در بین خودروسازان فرانسوی بالاترین سهم متعلق به رنو با فروش ٣٨٠ هزار دستگاه، رتبه دوم از آن پژو با فروش ٣٢٠ هزار و رتبه سوم نیز متعلق به سیتروئن با ٢٠٠ هزار دستگاه فروش است. در بین وارداتی‌ها هم فولکس واگن آلمان با ١٤٤ هزار دستگاه رتبه اول، فورد آمریکا با ٨٠ هزار دستگاه رتبه دوم و نیسان ژاپن با ٧٤ هزار دستگاه رتبه سوم را در فروش کسب کرده است. جالب است بدانید که پرفروش‌ترین مدل‌های پژو در فرانسه به ترتیب عبارتند از: ٢٠٨، ٣٠٨، ٢٠٠٨ و ٣٠٠٨.با توجه به میزان فروش و سهم پژو در بزرگ‌ترین بازارهای آن در دنیا یعنی فرانسه و چین و آن هم به ترتیب با ارائه ١٥ و ٩ مدل از به‌روزترین خودروهای خود و مقایسه آن با میزان فروش آن در ایران قبل از تحریم، می‌توان به اهمیت نقش و جایگاه بازار ایران در فروش جهانی پژو پی برد.
سهم پژو در بازار فرانسه ٣٢٠ هزار دستگاه، در بازار چین ٣٨٠ هزار دستگاه و در بازار ایران قبل از تحریم ٤٠٠ هزار دستگاه بوده است. سهم بالای فروش پژو در بازار ایران در شرایطی رقم خورد که این رکورد بی‌نظیر تنها با دو مدل از رده خارج ٢٠٦ و ٤٠٥ و بدون سرمایه‌گذاری مستقیم صورت می‌پذیرفته است. در مورد پژو مدل پارس بد نیست بدانیم این مدل نه یک خودروی جدید بلکه فیس لیفت یا به‌روزشده همان مدل ٤٠٥ است.امید است نقش و جایگاه بازار خودروی کشور توسط مدیران صنعتی و سیاسی کشور هر چه بیش از پیش درک شده و بتوان بهترین شرایط عقد قرارداد را برای انتقال تکنولوژی و راهیابی به بازارهای جهانی توسط تولیدکننده داخلی فراهم کرد.
قاسم شریعتی‌کیا-کارشناس ارشد و پژوهشگر اقتصادی