بهای نفت اوپک روز گذشته به روند کاهشی خود ادامه داد و به رقم عجیب 27 دلار و 85 سنت رسید. با وجود اینکه نرخ نفت آمریکا روز جمعه نسبت به روز پنجشنبه 22 سنت بهبود پیدا کرده بود اما نرخ نفت برنت و اوپک به کمترین سطح در 11 سال اخیر رسید. سی‌ان‌ان در این‌باره نوشت: عرضه بیش از حد روی قیمت‌ها فشار کاهشی وارد می‌کند. بهای نفت از ژوئن 2014 تاکنون بیش از 70 درصد ارزش خود را از دست داده و بر شرکت‌ها و دولت‌هایی که تا حد زیادی به درآمد نفتی وابسته هستند فشار وارد کرده است. بهای نفت برنت دریای شمال دیروز با بیش از 5 درصد (حدود 2 دلار) کاهش در هر بشکه به 32 دلار و 16 سنت در هر بشکه رسید.
این سطح قیمت نفت برنت از آوریل 2004 تاکنون سابقه نداشته است. مایکل مک کارتی، استراتژیست ارشد بازار در سیدنی استرالیا گفت: با توجه به اینکه روزانه عرضه یک‌میلیون بشکه بالاتر از سطح تقاضاست و شاهد علائم بسیار اندک هرگونه واکنش منطقی از سوی عرضه‌کنندگان هستیم، تعجبی ندارد که مجددا شاهد فشار هستیم. تحلیلگران همچنین گفتند تنش بین ایران و عربستان فشار کاهشی بر قیمت‌ها وارد کرده است در حالی که در گذشته تنش‌ها موجب افزایش نرخ‌های جهانی می‌شد. بانک ای‌ان‌جی اعلام کرد: ایران و عربستان اکنون هر دو بیشترین توان را برای تولید هر چه بیشتر در پیش خواهند گرفت تا سهم بازار بیشتری را از آن خود کنند و این به قیمت‌ها لطمه می‌زند! با وجود اینکه روند کاهشی نرخ نفت ادامه دارد، مسؤولان ایرانی بویژه وزیر نفت همواره از افزایش تولید نفت سخن می‌گویند. قطعا این هیجان تولید، بازار روانی نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کارشناسان دیپلماسی نفتی فعلی را ضعیف می‌دانند چراکه مسؤولان تحرک لازم برای افزایش نرخ نفت را نداشته‌اند. رئیس‌کمیسیون انرژی مجلس گفت: دستگاه دیپلماسی و وزارت نفت باید با هماهنگی بیشتر باعث شوند جایگاه ایران در زمینه قیمت‌گذاری نفت بیشتر ارتقا یابد البته در این راه همواره تلاش داشته‌اند. مروی افزود: تلاش مشترک وزارتخانه‌های نفت و خارجه می‌تواند باعث منطقی‌تر شدن قیمت جهانی نفت شود. نماینده مجلس نهم افزود: قیمت نفت باید به صورتی باشد که هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده از آن رضایت داشته باشند. رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی افزود: مجلس تلاش خواهد کرد در تدوین برنامه ششم توسعه و بودجه سال آینده، دولت بتواند در حوزه صنعت نفت پیشرفت بیشتری داشته باشد همچنین با حمایت‌های خود، زمینه تاثیرگذاری بیشتر ایران را در بازارهای جهانی فراهم کند.
نفت در بودجه
دولت در بودجه 95 نرخ نفت را بین 35 تا 40 دلار در نظر گرفته در حالی که نرخ نفت هم‌اکنون 27 دلار است. سال گذشته دولت اصرار داشت نرخ نفت را 72 دلار محاسبه کند و با اصرار مسؤولان بهای نفت در بودجه 70 دلاری شد تا امروز شاهد کسری 45 هزار میلیارد تومانی بودجه باشیم. دولتی‌ها که مدعی تلاش برای کاهش وابستگی بودجه به نفت هستند باز هم اصرار دارند نرخ نفت را بیشتر از قیمت فعلی در بودجه در نظر بگیرند. از طرفی پیش‌بینی می‌شود امسال نیز دولت سهم صندوق توسعه ملی از فروش نفت را ندهد. نفت دیگر طلای سیاه محسوب نمی‌شود چراکه نرخ آن هر روز کمتر می‌شود و نقش کمتری در بودجه بازی می‌کند.
چرا این‌طور شد؟
در شرایطی که عربستان و ایران 2 قطب بزرگ تولیدکننده نفت در اوپک درگیر یک تنش دیپلماتیک شده‌اند نفس‌ها در سینه‌های کشورهای مصرف‌کننده نفت حبس شده است. شبکه خبری سی‌ان‌ان در گزارشی درباره تاثیر تحولات اخیر ایران و عربستان روی بازار جهانی نفت نوشت: در روزهای اخیر تنش‌ها بین ایران و عربستان به شکل قابل توجهی بالا گرفته است. ایران و عربستان روی هم رفته نزدیک یک سوم مجموع ذخایر اثبات‌شده نفت جهان را در اختیار دارند و اگر چنین مناقشه‌ای چند سال قبل بین این دو کشور درمی‌گرفت بهای نفت سر به فلک می‌کشید اما این بار قیمت نفت در واکنش به تنش 2 کشور چندان بالا نرفت. قیمت نفت برای مدت کوتاهی روز دوشنبه بالای 38 دلار در هر بشکه داد و ستد شد اما روز بعد به زیر 36 دلار و اکنون به پایین‌ترین سطح 11 سال گذشته سقوط کرده است. عدم واکنش بازار جهانی نفت به این موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم عربستان و ایران نه‌تنها بیش از 400 میلیارد بشکه ذخایر نفت جهان(بالغ بر 30 درصد) را در اختیار دارند بلکه هر دو در کنار تنگه هرمز واقع شده‌اند. براساس اعلام سازمان اطلاعات انرژی آمریکا این آبراه باریک مهم‌ترین گذرگاه نفتی جهان با عبور روزانه 17 میلیون بشکه نفت است. فیدل گیت، تحلیلگر ارشد نفت و گاز در موسسه اوپن هایمر می‌گوید: اگر عرضه جهانی نفت از این نقطه کره زمین برای مدتی مختل شود نمی‌توان آن را تحمل کرد، بنابراین چرا فعالان بازار نفت به شکل احمقانه‌ای نگران این تقابل(بین ایران و عربستان) نیستند؟ زیرا عده کمی معتقدند یک درگیری واقعی بین عربستان و ایران شروع خواهد شد. دلیل مهم‌تر این است که خطر ژئوپلیتیک که سابقاً قیمت‌های نفت را تا حد زیادی بالا برد دیگر وجود ندارد. این خطر به وسیله اشباع بی‌سابقه عرضه ناشی از توسعه نفت شیل آمریکا و مخالفت اوپک با کاهش تولید که باعث سقوط قیمت نفت از اواسط سال 2014 شده است از بین رفته است. متیو اسمیت، مدیر تحقیقات بازار نفت در موسسه کلیپردیتا می‌گوید: اگر مشکل عرضه بیش از حد که به عنوان یک «پتوی محافظ» برای بازار عمل کرده وجود نداشت قیمت‌ها سر به فلک می‌کشید.
احتمال کاهش بیشتر قیمت‌ها
در واقع برخی ناظران بازار فکر می‌کنند مشاجره اخیر بین عربستان و ایران صرفاً این فرصت را که اعضای اوپک برای کاهش تولید به توافق برسند نیز از بین خواهد برد و بر عدم کارایی اوپک می‌افزاید. جورجیو کافیرو، مدیرعامل موسسه تحلیلی گالف استیت که یک موسسه مشاور خطرات ژئوپلیتیک است، می‌گوید: عربستان و ایران احتمال کمی دارد که برای بالا بردن قیمت نفت همکاری کنند در نتیجه قیمت نفت احتمالا بیش از این کاهش خواهد یافت. همچنین در شرایطی که ایران برای صادرات بیشتر آماده می‌شود عربستان تمایل کمی به کمک برای بالا بردن قیمت نفت دارد.
موسسه بارکلی در گزارش تحقیقاتی خود اعلام کرد: کاهش تاریخی قیمت نفت در شرایطی است که روابط بین 2 قدرت اوپک احتمال دارد باعث شود عربستان تولید نفت خود را در سطوح فعلی یا حتی بالاتر از سطوح کنونی ببرد. این امر صرفاً سقوط قیمت‌ها را تشدید خواهد کرد البته این یک خبر خوش برای رانندگان در آمریکا خواهد بود که از کاهش قیمت بنزین بهره‌مند خواهند شد. این به این معنا نیست که تحولات خاورمیانه نگران‌کننده نیست. تنش‌ها مشخصاً پس از اعدام شیخ نمر، روحانی برجسته شیعه در عربستان در روزهای گذشته و اعتراض به سفارت عربستان در تهران و متعاقب آن حمله موشکی عربستان به سفارت ایران در یمن بالا گرفته است. عربستان روابط دیپلماتیک خود و همچنین پروازها به ایران را متوقف کرده است. کویت، امارات، بحرین، سودان و قطر نیز نارضایتی خود را از اتفاقات سفارت عربستان در تهران اعلام کرده‌اند. اگر این مناقشه که جریان صادرات نفت خام را مختل خواهد کرد تشدید شود، باید منتظر واکنش‌های دراماتیک‌تری باشیم. راب تومل، مدیر سرمایه‌گذاری در بخش انرژی در موسسه ترتس کاپیتال گفت: هرگونه اختلال در تولید نفت عواقب شدیدی خواهد داشت. اگرچه بعید به نظر می‌رسد اما یک جنگ تمام‌عیار بین عربستان و ایران تقریباً به طور قطع باعث افزایش سرسام‌آور قیمت نفت خواهد شد. گیت از موسسه اوپن هایمر می‌گوید: اگر جنگی رخ دهد قیمت نفت به 200 دلار در هر بشکه خواهد رسید.