اشتغال و یافتن شغلی مناسب، یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان کشور و به دنبال آنها برای دانشجویان در آستانه فارغ‌التحصیلی به شمار می‌رود.
هرچند پیکر اقتصادی کشور به دلیل تحریم‌ها در سال‌های گذشته نحیف شده است اما در این میان برخی از اعضای این پیکره نحیف می‌تواند با ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری علاوه بر توسعه و تقویت خود، به توسعه و ترقی کشور نیز کمک کند.
۱۶۰ هزار نفر شاغل در معادن کشور
معدن، بخشی از اقتصاد کشور است که می‌تواند سهم زیادی در اشتغال و درآمدزایی ایفا کند. البته باید به این نکته اشاره کرد هنوز بخش اعظمی از ذخایر معدنی کشور کشف و استخراج نشده‌اند، در نتیجه با توسعه اکتشاف میزان اشتغالزایی در این بخش افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر با توجه به ارتباط تنگاتنگ معدن و صنعت، با توسعه بخش معدن، ایجاد اشتغال در صنایع پایین‌دستی که به‌طور عمده از اعضای بخش صنعت به شمار می‌آیند نیز افزایش خواهد یافت. براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نتایج آمارگیری نیروی کار بخش معدن در سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد که در این سال در مجموع ۱۵۹ هزار و ۴۶۸ نفر در معادن کشور شاغل هستند. براساس این گزارش از کل آمار نیروی‌انسانی بخش معدن، ۹۰ هزار و ۴۳۳ نفر آنها در معادن بخش خصوصی و ۶۹ هزار و ۳۵ نفر را نیروی کار معادن عمومی تشکیل می‌دهند. اما نکته‌ای که در این گزارش نیز به آن توجه شده، بررسی رده‌های تحصیلی مشغول به کار در بخش معدن است.
بدون شک به هر اندازه نیروی متخصص و کارشناس در بخش معدن مشغول به‌کار شود توسعه و بومی‌سازی تجهیزات معدنی با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. این گزارش حاکی از آن است که از کل نیروی انسانی بخش معدن که در مجموع ۱۵۹ هزار و ۴۶۸ نفر هستند، ۴۸ هزار و ۷۶۵ نفر دارای تحصیلات عالی و ۱۱۰ هزار و ۷۳۳ نفر در سایر رده‌های تحصیلی هستند، که از کل این آمار ۴هزار و ۸۰۳ نفر را مدیران، ۱۷ هزار و ۱۲۱ نفر را متخصصان، ۱۳ هزار و ۶۰ نفر تکنسین‌ها و دستیاران و ۲۴ هزار و ۶۸۶ نفر کارمندان بخش معدن تشکیل می‌دهند. در کنار آمارهای منتشر شده، برخی فعالان معتقدند یافتن شغل برای فارغ‌التحصیلان بخش معدن بسیار دشوار است. سارا یوسفی‌فر، کارشناس بخش معدن درباره این موضوع به صمت گفت: واقعیت این است که فارغ‌التحصیلان رشته معدن برای استخدام با مشکلات بسیاری مواجه هستند. حتی در بحث هیات علمی گزینش جنسیتی وجود داشته و آقایان در اولویت قرار دارند. وی افزود: متاسفانه خانم‌های فارغ‌التحصیل رشته معدن برای استخدام در اولویت نبوده و برای یافتن شغل با موانع بسیاری روبه‌رو هستند. به گفته یوسفی‌فر، اگر نگاهی به آگهی‌های منتشر شده در سایت‌های کاریابی یا روزنامه‌ها داشته باشیم، فرصت‌های شغلی برای خانم‌ها بسیار کم دیده می‌شود. وی با بیان این مطلب که فارغ‌التحصیلان رشته معدن با مشکلات دیگری نیز مواجه هستند، بیان کرد: متاسفانه فارغ‌التحصیلان رشته‌های معدن آنطور که باید در دانشگاه‌ها آموزش نمی‌بینند و در مباحث کاربردی و عملیاتی توانایی‌های لازم را کسب نمی‌کنند. این نقصی است که به دلیل ارتباط کم دانشگاه با صنعت ایجاد می‌شود. این کارشناس بخش معدن، افزود: دانشجویان به اندازه کافی در دوران دانشجویی به پیت‌های معدنی نمی‌روند در نتیجه مهارت‌های لازم برای کار را کسب نخواهند کرد. به گفته وی، برخی از دانشجویان رشته معدن و زمین‌شناسی آنطور که باید با جایگاه رشته خود آشنا نیستند به همین دلیل برای فعالیت در این حوزه با مشکل مواجه می‌شوند.
توسعه مناطق محروم با حضور کارگران بومی
بر اساس آمار ایمیدرو در بخش معدن ۳۷ هزار و ۹۰۱ نفر از نیروی کار را کارگران ساده، ۳۳ هزار و ۲۴۴ نفر رانندگان و مشاغل مرتبط با ماشین‌آلات و ۲۸ هزار و ۶۵۰ نفر صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوط هستند. نکته نهفته در میزان اشتغال کارگران ساده و رانندگان ماشین‌آلات این است که این افراد می‌توانند از مردمان بومی بوده و به توسعه منطقه خود کمک کنند. بخش عمده‌ای از معادن کشور در مناطق محروم قرار گرفته که در نتیجه استفاده از افراد بومی به عنوان نیروهای شاغل در معدن باعث رشد و توسعه منطقه شده و از سویی دیگر منجربه کاهش مهاجرت از مناطق دورافتاده و روستایی به شهرهای بزرگ همچون تهران خواهد شد.
حضور پررنگ بخش خصوصی در بهره‌برداری از معادن
براساس آخرین آمار، از مجموع ۵۴۴۵ معدن درحال بهره‌برداری کشور، ۵۲۷۵ معدن از سوی بخش خصوصی (۹/۹۶ درصد) و ۱۷۰ معدن (۱/۳درصد) به‌وسیله بخش عمومی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این آمار نیز حاکی از آن است که فعالان بخش خصوصی تمایل بیشتری برای ورود به بخش معدن و بهره‌برداری دارند. این تمایل نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در معادن کشور بالا بوده و سود خوبی نصیب آنها می‌کند. اما در یک یا ۲ سال اخیر با کاهش قیمت برخی محصولات معدنی در بازارها جهانی، فعالان بخش خصوصی نیز کمی از تمایل خود برای بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری در بخش معدن را از دست داده‌اند.
* کتایون ملکی