سال 2015 میلادی برای بسیاری از صنایع سالی پر تنش به شمار میآید، رکود و بحرانی که در این سال بر سر صنایع مختلف سایه افکنده بود، صنعت کشتیسازی را نیز بینصیب نگذاشت و فعالان این صنعت را در سرتاسر جهان تا حدودی با بحران مواجه کرد.
ردپای بحران در صنعت کشتیسازی را بیش از همه میتوان در کشتیسازی کشورهایی که مرز دریایی دارند ازجمله چین، کره، ژاپن، انگلیس، امریکا، استرالیا و ایران جستوجو کرد. بسیاری دیگر از کشورها با تمرکز بر توسعه صنعت کشتیسازی خود، علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و خودکفایی به دنبال تسخیر بازارهای بینالمللی هستند. سال ۲۰۱۵ میلادی برای صنعت کشتیسازی با خبرهای زیادی از سراسر دنیا همراه بود. شاید بتوان گفت در میان تمامی خبرهای این سال، خبر رکود صنعت کشتیسازی چین بیش از همه جهان را تکان داد. چین که یکی از ابرقدرتهای کشتیسازی جهان به شمار میرفت به یکباره با کاهش شدید تقاضا مواجه شد.
سایه بحران بر کشتیسازی چین
بنابر آمار ارائه شده روند کاهش تقاضا برای کشتیهای چینی که از سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز شده بود در این سال به اوج خود رسید و یکباره به ۶۲ درصد کاهش یافت اما ناگهان در ماههای پایانی سال، ورق به نفع کشتیسازان چینی برگشت، به طوری که کشتیسازان این کشور در نوامبر ۲۰۱۵ به انتخاب نخست مالکان کشتی برای ساخت کشتیهای جدید تبدیل شدند و توانستند به سرعت رقبای کرهجنوبی خود را پشت سر بگذارند. براساس تازهترین گزارش موسسه کلارکسون در نوامبر امسال ساخت نزدیک به ۴۶/۱ میلیون تن ناخالص (CGTs) کشتی به کشتیسازان چین سفارش داده شده که برابر با ۸۰ درصد مجموع سفارشهای جهانی ساخت کشتی در ماه نوامبر است. این معجزه توانست کشتیسازی چین را از فرو رفتن در گرداب بحران نجات دهد. براساس آنچه کشتیسازان چینی از مطالعه این بحران ۱۰ ماهه عنوان کردند، چین با ۵ مشکل اصلی در صنعت کشتیسازی مواجه است. در همین زمینه جین پنگ، دبیرکل انجمن ملی صنعت کشتیسازی چین (Cansi) اعلام کرد: صنعت کشتیسازی یکی از ۶ صنعت چینی است که بسیار بیشتر از نیاز موجود عرضه میشود و چین باید برنامه توسعه بلندمدت ۱۰ و ۲۰ ساله خود را متوقف کند تا اوضاع پریشان صنعت کشتیسازی را سر و سامان دهد. در واقع عرضه بیش از حد تجهیزات محوطهای را میتوان اصلیترین مشکل صنعت کشتیسازی چین نامید. کارشناسان چینی در این سال مشکلات کشتیسازی چین را به ۵ بخش ازجمله کاهش ظرفیت کشتیسازی به ویژه در بخش کشتیسازی تجاری، نبود سرمایهگذاری کافی در بخش تحقیق و توسعه کارخانههای کشتیسازی در مقایسه با رقیبان منطقهای همچون ژاپن و کره جنوبی، ناکافی بودن سطح خدمات تولید و تجهیزات بومی، پایین بودن قیمت کشتیهای تازه ساخت خارجی و درنهایت کاهش تقاضا دستهبندی کردند.
کشتیسازی کره، سوار بر موج سفارش
کشتیسازی کرهجنوبی نیز در سال ۲۰۱۵میلادی تا میزان زیادی با تغییر و تحول مواجه شده بود. آمارهای این سال نشان داد که همچنان کشتیسازان کرهجنوبی بیشترین سهم را در ساخت کشتیهای جدید در سطح جهان دارند. کشتیسازان کرهای توانستند در ۱۱ ماه نخست سال ۲۰۱۵ میلادی ۹۲/۹ میلیون CGTs سفارش ساخت کشتی دریافت کنند. با این حال بحران، گریبان برخی از کشتیسازان کرهجنوبی را فشرد؛ به عنوان نمونه شرکت کشتیسازی هیوندای کرهجنوبی در ماههای پایانی سال ۲۰۱۵ میلادی از ضرر ۴ میلیون و ۳۹۸ هزار دلاری خود در ۳ ماه سوم سال خبر داد و دلیل اصلی این ضررها را تاخیر در اجرای پروژههای دریایی و نیز رکود در بازار فروش تجهیزات ساخت عنوان کرد. کرهجنوبی تمام تلاش خود را به کار بست تا در ۳ ماه پایانی سال صنعت کشتیسازی خود را از بحران نجات دهد. بر همین اساس و بنا بر اعلام مقامات کرهای پیشبینی میشود شرکت کشتیسازی کرهجنوبی از جمله شرکت «دوو» تا اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی حدود ۱۰ هزار نفر از کارمندان خود را کاهش دهد، همچنین برآورد شده که حدود ۴۰ درصد از ساختوسازهای این شرکت کاهش یابد. از میان ۳ شرکت کشتیسازی بزرگ کرهجنوبی یعنی صنایع سنگین هیوندای (HHI)، صنایع سنگین سامسونگ (SHI)و مهندسی دریایی و کشتیسازی دوو (DSME) شرکت دوو بیشترین ضرر را در پایان ۳ ماه سوم سال ۲۰۱۵میلادی ثبت کرد و میزان ضررش به ۲/۱ میلیارد دلار رسید و تنها شرکت سامسونگ توانست در ۳ ماه سوم ۲۰۱۵ موفق به ثبت ۴۵ میلیون دلار سود شود، این رقم نیز سامسونگ را از مرز خطر دور نکرده چراکه ۷/۷۰درصد از درآمدهایش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. اما در ماههای پایانی سال ۲۰۱۵میلادی کشتیسازان کرهای کمترین حجم سفارش را در ۶سال گذشته در نوامبر امسال تجربه کردند و در این ماه تنها ۷۹ هزار و ۸۳۴ تن ناخالص (CGTs) کشتی به سازندگان کرهای سفارش داده شد.
ترکیه، ششمین قدرت صنعت کشتیسازی جهان
حال در همسایگی ایران نیز تلاشهای چشمگیری در توسعه صنایع کشتیسازی به چشم میخورد. ترکیه که در سالهای گذشته با هدف افزایش سهم خود در تجارت جهانی، تلاشهای زیادی را برای تمرکز بر تولید محصول و خدمات ویژهای انجام داده، سراغ تقویت صنعت کشتیسازی و صنایع دریایی خود رفت و با افزایش سرمایهگذاری در سال ۲۰۱۵میلادی بر توسعه این صنعت تمرکز کرد. این سرمایهگذاری بیشتر بر صنایع پشتیبان کشتیسازی همچون تعمیرات کشتی، تبدیل و تولید تجهیزات دریایی متمرکز بوده که با گردش مالی چند میلیاردی به یکی از اجزای مهم اقتصاد این کشور تبدیل شده است. این توسعهها بازتاب موقعیت استراتژیک، نیروی کار باتجربه، کیفیت تولیدات و نقش مهم ترکیه به عنوان پل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی میان اقتصاد اروپا، آسیای مرکزی و خاورمیانه بوده است. برآیند این اقدامها باعث شده تا ترکیه در سال ۲۰۱۵ میلادی با ۷۱ کارگاه بزرگ کشتیسازی و دریافت بیش از صد سفارش ساخت در سال به ششمین قدرت صنعت کشتیسازی جهان تبدیل شود.
بازگشت لهستان به عصر طلایی
اما بیش از همه سال ۲۰۱۵میلادی به کام کشتیسازی لهستان تمام شد. در این سال کشتیسازی معروف لهستانی بازگشت خود را جشن گرفت. کشتیسازی لنین سابق در گدانسک که در آن یک برقکار سرکش به نام لخ والسا و کارگران دیگر به تولد جنبش همبستگی سولیدارنوشج کمک کردند، بار دیگر به یک سمبل بدل شد اما اینبار به سمبلی از صنعت کشتیسازی رو به رشد لهستان که زنده ماند. به گفته انجمن صنایع دریایی لهستان، کشتیسازان لهستانی در سالهای گذشته هزاران کارمند جدید استخدام کرده و با صرف هزینه ۲/۶ میلیارد دلاری توانسته نیروی کار این صنعت را به حدود ۳۱ هزار و ۵۰۰ نفر برساند. شور و علاقه کارکنان کشتیسازی لهستانی به اندازهای بود که آدام ووجیک، کارگر کشتیسازی گدانسک در گفتوگو با گاردین گفت: «من ۳ سال است که در صنعت کشتیسازی کار میکنم. اینکاری سخت و بسیار خستهکننده اما در عین حال بهطور تعجبآوری سودمند است. من قراردادی بدون تاریخ انقضا دارم که این روزها در لهستان نادر است. میخواهم به زودی یک ماشین بخرم و تنها بخشی از پول آن از اعتبار مالی تامین خواهد شد». بنا بر این گزارش هرچند سال ۲۰۱۵ میلادی مانند تمام سالها پر خبر گذشت، اما صنعت کشتیسازی در این ۴ کشور بیش از همیشه خبرساز بود و باید دید گذر سال ۲۰۱۶ میلادی بر صنایع کشتیسازی جهان کدام کشورها را در صدر اخبار جهان قرار میدهد.
* منبع:
uschina. org
oecd. org
eesc. europa. eu
مترجم : خانم سارا رشادیزاده