ستون‌های غلیظ دود از سه‌راه فرمانیه هم معلوم بود؛ چراغ‌های گردان خودروهای پلیس و آتش‌نشانی انگار کوچه محل سفارت عربستان را نورپردازی قرمز کرده بودند. با نزدیک‌شدن به سفارت هم، بوی دود غلیظ‌تر می‌شد و صدای شعارها هم رساتر. اینها واکنش‌هایی بود که برخی گروه‌های معترض به اعدام «شیخ نمر»، روحانی شیعه و منتقد دولت سعودی، داشتند. اعتراض‌ها به این آدرس بود: «تهران، سه‌راه فرمانیه، خیابان بوستان، کوچه نیلوفر، پلاک ١؛ سفارت عربستان‌سعودی».
سفارت عربستان در تهران، جایی نیست که برای برخی گروه‌ها ناآشنا باشد، آنها امسال چندین‌بار جلو سفارت رفته بودند. سفارت در نبش یک کوچه بالاتر از سه‌راه فرمانیه، از مناطق شمالی تهران، قرار دارد؛ ساختمانی سفیدرنگ و دوطبقه که دیگر الان سفید نیست، چون دوده‌های آتش داخل و خارج سفارت را سیاه کرده است.سریال هجوم به اماکن دیپلماتیک عربستان در ایران که در اعتراض به اعدام «شیخ نمر» آغاز شد، از مشهد کلید خورد. عصر شنبه تعدادی از معترضان مقابل کنسولگری سعودی در مشهد تجمع کردند؛ از حفاظ‌ها و فنس‌ها بالا رفتند؛ پرچم سردر کنسولگری را پایین کشیدند و قسمتی از ساختمان را هم آتش زدند. نکته جالب‌توجه در مشهد، سردرگمی تجمع‌کنندگان در قبال پرچم عربستان بود که به‌دلیل منقش‌بودن به شعائر اسلامی، آتش‌زدن آن را غیرممکن کرده بود.
ساعتی پس از این اتفاقات در مشهد، تهران هم شاهد چنین تجمعی بود؛ اما به‌مراتب تندتر. حول‌وحوش ساعت ٢٣ شنبه‌شب، معترضان مقابل سفارت سعودی تجمع کردند؛ شعارها شروع شد. هرچه زمان می‌گذشت به تعدادشان افزوده می‌شد و صدای شعاردادن‌ها هم بلندتر. پس از چنددقیقه تعدادی سنگ به سمت پنجره‌های سفارت پرتاب شد؛ نتیجه هم معلوم بود؛ خردشدن شیشه‌های سفارت. در همین حول‌وحوش بود که یک شیء آتش‌زا به داخل سفارت پرتاب شد؛ انگار راه باز شده؛ جمعيت به این حرکت ادامه می‌دادند؛ شعله‌های آتش از داخل سفارت زبانه می‌کشید؛ اتاق‌های تاریک سفارت، نارنجی و قرمز شده بودند؛ البته نه با چراغ بلکه با شعله‌های آتش. آتش ادامه داشت و آنها بیرون از سفارت، از آتش‌زدن شادمان بودند. اما شادمانی آنها زیاد طولانی نبود، نیروی انتظامی آنها را که اقدام به پرتاب شیء آتش‌زا کرده بودند، بازداشت می‌کرد. آن‌طور که «حسین ساجدی‌نیا»، رئیس پلیس تهران بزرگ، می‌گوید: «دقایقی بعد از این تجمع، عده‌ای نیروی خودسر اقدام به پرتاب سنگ و کوکتل‌مولوتف به سمت ساختمان سفارت کردند». آتش همچنان ادامه داشت که نیروهای آتش‌نشانی خود را به داخل سفارت رساندند تا شاید آتشی را که این افراد برافروخته بودند، خاموش کنند.
سفارت عربستان دو در دارد؛ یک در که دقیقا نبش کوچه، است و یک در هم که پایین‌تر از آن است. نقشه مهاجمان بسیار دقیق بود؛ آنها از سمت در نبش كوچه سفارت را به آتش کشیدند و پس از آن در پایینی را شکستند و وارد سفارت شدند. صحنه‌ها آشنا بود؛ تصاویر حمله به سفارت انگلیس در پاییز ٩٠ از ذهن می‌گذشت؛ تعدادی وارد شدند؛ برخی وسایل سفارت را با خود بیرون می‌آوردند و به نشانه پیروزی آن را بالای سر می‌گرفتند.
آتش‌نشان‌ها از در نبشی مشغول خاموش‌کردن آتش بودند؛ نیروی انتظامی هم از طریق در پایینی مشغول کار خود؛ یعنی بیرون‌کردن مهاجمان از ساختمان سفارت و بازداشت آنها. اماکن دیپلماتیک کشورها، در کشور میزبان از مصونیت دیپلماتیک برخوردارند. آتش خاموش شد ولی ستون‌های دود غلیظ ناشی از آتش از پنجره‌ها بیرون می‌آمد.
«ناجا» از سمت در پایینی سفارت، راه را بسته بود و اجازه ورود تجمع‌کنندگان را به روبهروی سفارت نمی‌داد. از سمت بالای کوچه هم همین‌طور بود. جمعیت که مقابل صف نیروهای یگان ویژه ایستاده بودند، مشغول عکس‌انداختن و فیلم‌برداری از ساختمان سفارت بودند. هم‌زمان شعارهای مختلفی هم سر می‌دادند؛ «حسین حسین شعار ماست؛ شهادت افتخار ماست» و «حیدر حیدر». دقایقی پس از آن بود که انگار هنوز برخی از آنها که داخل سفارت باقی مانده بودند، ناگهان یک دسته برگه‌های داخل سفارت را از طبقات دوم یا پشت‌بام به داخل خیابان ریختند. این اقدام با استقبال تجمع‌کنندگان روبه‌رو شد و انگار که روحیه گرفته باشند، از سد نیروهای یگان ویژه عبور کردند و باز روبهروی در نبشی سفارت تجمع کردند. تعداد زیادی از عکس‌های «ملک سلمان»، پادشاه سعودی، هم در بین تجمع‌کنندگان دست‌به‌دست می‌شد. یکی آن را برعکس گرفته بود و بالا می‌برد. دیگری آن را به دونیم، پاره کرد؛ یکی دیگر هم عکس را انداخته بود روی زمین و جفت‌پا روی آن می‌پرید. اما بیشترین حرکتی که روی عکس‌های «سلمان» انجام شد، به‌آتش‌کشاندن آن بود. آن‌طور که آنجا شنیده می‌شد، سفارت از عصر تخلیه شده بود و هیچ کارمند و مقامی از سفارت، داخل ساختمان نبوده است.
داخل سفارت هم بعضا چراغ‌هایی روشن می‌شد و همین نور کافی بود تا رفت‌وآمد و بالاوپایین‌رفتن مأموران آتش‌نشانی برای اطفای‌حریق، از بیرون دیده شود. درهمین‌حین، وقتی مأموران آتش‌نشانی در داخل مشغول انجام کارشان بودند، یکی از افراد جلو سفارت، سنگی برداشت و بدون توجه به حضور مأموران در داخل ساختمان، با فریاد آن را به سمت پنجره‌های سفارت پرتاب کرد که صدای شکسته‌شدن شیشه‌ها مورد تشویق حضار قرار گرفت.
بعد از این وقایع، نیروی انتظامی هم صبرش تمام شد؛ نیروهای یگان ویژه از پایین کوچه، باتوم‌ها را به سپرهایشان می‌زدند و بالا می‌رفتند تا تجمع‌کنندگان را متفرق کنند. اما آنها به این راحتی‌ها متفرق نمی‌شدند. از وسط خیابان به سمت بالا هدایت می‌شدند و از داخل پیاده‌رو پایین می‌آمدند. ون‌های سبزرنگ هم رفت‌وآمدشان بیشتر شده بود. درحالی‌که تجمع‌کنندگان باعث سلب آسایش ساکنان منطقه شده بودند، برخی افراد اقدام به برخورد با یکی از عکاسان کردند و دوربین یکی از آنها را ضبط کردند که درنهایت پس از چندین دقیقه با پس‌دادن دوربین، موضوع، فیصله پیدا کرد. تعدادی همچنان کنار دیوار روبهروی سفارت ایستاده بودند. دراین‌بین، دوربین‌های «هندی‌کم» هم مثل تجمعات این‌چنینی، حضور فعال داشتند.
اما تعدادی که وسط کوچه رفت‌وآمد داشتند، از سوی نیروهای انتظامی و برخی نیروهای دیگر متفرق می‌شدند؛ در همین بین، سردار «ساجدی‌نیا» فرمانده ناجای تهران بزرگ هم در گوشه‌ای از محل تجمع دیده شد که مشغول نظارت بر عملکرد نیروهایش بود.
ساعت حدود ١:٣٠ بامداد بود؛ قسمت کثیری از جمعیت ٢٠٠، ٣٠٠ نفره روبهروی سفارت متفرق شده بودند؛ تعداد کمی هم سرسختانه مانده بودند. آنها که توسط ناجا به پایین‌تر از درِ اصلی سفارت هدایت شده بودند، سدی از نیروهای ضدشورش را برابر خود می‌دیدند. اما همچنان ایستاده بودند و مشغول شعاردادن بودند: «ماشالله؛ حزب‌الله»، «مرگ بر آل‌سعود ملعون»، «آل‌سعود حیا کن، مدینه را رها کن». ساعت دیگر برای سردادن شعار نامناسب بود، اما شعارها ادامه داشت. برخی ساکنان ساختمان‌های همسایه هم که شاید این‌گونه اقدامات برایشان جالب بود، از پنجره‌هایشان مشغول تماشای صحنه‌ها بودند. در همین لحظات، تعدادی موتورسیلکت سنگین و همچنین «تریل» با صدای خاص اگزوزشان وارد کوچه شدند. نیروهای یگان ویژه که مقابل تجمع‌کنندگان صف بسته بودند، راه را برای آنها باز کردند تا عبور کنند. آنها حدود یک ربع بعد همان مسیر را بازگشتند و از محل خارج شدند. مأموران شهرداری هم کار برای انجام کم نداشتند؛ شیشه‌های خردشده روی زمین، سنگ‌ها، بقایای آتش و... . آنها برای تمیزکردن محل تجمع اجازه پیدا کردند تا از بین مأمورانی که روبهروی تجمع‌کنندگان ایستاده بودند، عبور کنند و به محل بروند.
نهایتا نیروهای ضدشورش گام‌به‌گام به سمت پایین کوچه آمدند تا تعداد باقی‌مانده از تجمع‌کنندگان را به پایین برانند که موفق هم شدند. خودروهای آتش‌نشانی و نیروی انتظامی هم کم‌کم محل را ترک کردند. نهایتا حدود ساعت دو بامداد تجمع پرحاشیه، پایان یافت؛ اما بازی تازه برای سعودی‌ها آغاز شد؛ حرکات شنبه‌شب و بامداد یکشنبه، بهانه خوبی به آنها داد؛ از جنس همان بهانه‌ای که سال ٩٠ به انگلیسی‌ها دادند. ساعت از دو بامداد عبور کرده بود، ستون‌های غلیظ دود، خیلی کم‌رنگ شده بودند و از سه‌راه فرمانیه دیگر چیزی معلوم نبود.
تجمع روز یکشنبه
اما پس از حوادث سفارت عربستان، صبح دیروز بسیج دانشجویی هشت دانشگاه تهران در بیانیه‌ای نسبت به شهادت شیخ نمر و اتفاقات مقابل این سفارت واکنش نشان داد. به گزارش «ایسنا»، در قسمتی از این بیانیه آمده است: «بسیج دانشجویی ضمن عدم‌تأیید و همراهی با وقایع شب گذشته، آن را کاملا مشکوک دانسته و بر رعایت قوانین مربوطه تأکید می‌کند؛ براین‌اساس، اولا نیروی انتظامی و وزارت کشور باید نسبت به قصور یا تقصیرهای احتمالی در حفاظت از حریم قانونی سفارت‌ها و نهادهای دیپلماتیک در کشور پاسخ‌گو باشند؛ و ثانیا نباید اقدام وحشیانه و جنون‌آمیز جلادان سعودی و شهادت مظلومانه شیخ شهید باقر النمر در سایه این اتفاق وارونه جلوه داده شده و یا کم‌رنگ شود». باوجود اینکه تجمع شنبه‌شب مقابل سفارت عربستان، فاقد مجوزهای لازم بوده، در ادامه این بیانیه آمده است: «ان‌شاءالله اجتماع بزرگ دانشجویان، طلاب و عموم مردم در مقابل سفارت سعودی، مطابق برنامه اعلام شده و با قوت برگزار خواهد شد».
بسیج دانشجویی هشت دانشگاه تهران، عصر شنبه در بیانیه‌ای از مردم و دانشجویان برای تجمع مقابل سفارت عربستان دعوت کرده بود. ساعتی پس از آن، استانداری تهران در بیانیه‌ای درخصوص تجمع اعتراضی به اعدام «شیخ نمر» که شنبه‌شب برگزار شد و همچنین تجمع اعلامی یکشنبه عصر، در بیانیه‌ای نوشت: «در پی شهادت این عالم فرزانه و شجاع، گروهی از جوانان معترض که احساساتشان با این اقدام ننگین جریحه‌دار شده بود، شب گذشته در مقابل سفارت عربستان تجمعی غیرقانونی نمودند که منجر به ایجاد خسارت و آسیب به ساختمان سفارت و همچنین مجروحیت تعدادی از نیروهای انتظامی و در پی آن دستگیری تعدادی از معترضین شد. استانداری تهران ضمن محکوم‌کردن این اقدام، هرگونه تعرض به اماکن دیپلماتیک را تقبیح می‌نماید و اعلام می‌دارد هرگونه تجمع در مقابل سفارت عربستان غیرقانونی می‌باشد». در ادامه این بیانیه آمده: «بنا به درخواست تعدادی از تشکل‌ها و گروه‌های سیاسی، تجمعی اعتراض آمیز امروز یکشنبه ١٣/١٠/٩٤ رأس ساعت ١٥ در میدان فلسطین برپا خواهد شد که معترضین می‌توانند برای اعلام اعتراض خود در آن حضور به هم رسانند». استانداری همچنین نوشته است: «بدیهی است اقداماتی فراتر از قانون و برخلاف روال‌های قانونی پذیرفته نخواهد شد».
اما با وجود هشدار استانداری تهران، تجمع‌کنندگان ساعاتی پیش از ساعت مقرر، به کوچه «نیلوفر» آمده بودند. این‌بار پلیس راهنمایی و رانندگی ورودی خودروها از سه‌راه فرمانیه به سمت خیابان بوستان یعنی خیابان محل سفارت را بسته بود و تجمع‌کنندگان باید حدود ٢٠٠متر را پیاده می‌رفتند. اما از اولین کوچه به سمت سفارت عربستان که سفارت سوئد قرار داشت، یگان ویژه توری‌های فلزی ایستاده قرار داده بود تا از ورود تجمع‌کنندگان غیرقانونی، به مقابل سفارت عربستان جلوگیری کنند. پشت توری‌های فلزی هم مأموران یگان ویژه ایستاده بودند. پشت سر آنها یک ماشین ضدشورش پارک شده بود و تعدادی هم موتورسوارهای یگان ویژه پشت سر ماشین قرار داشتند. در سایر کوچه‌های منتهی به سفارت نیز همین قضیه برقرار بود؛ حالا با کمی تفاوت در میزان نیروها و تجهیزات.
دقایقی که از ساعت ١٥ گذشت، یک نفر پشت بلندگوی ماشین یگان ویژه رفت و با لحنی محترمانه و مؤدبانه از تجمع‌کنندگان خواست محل را ترک کنند؛ چون به گفته او، مهلت درنظر‌گرفته‌شده برای ترک محل تمام شده بود. ولی تجمع‌کنندگان به این صحبت‌ها توجهی نکردند و همچنان مشغول شعاردادن بودند؛ «سفارت وهابی تعطیل باید گردد»، «نه سازش و نه تسلیم، نبرد با آمریکا» و «حیدر حیدر». پلاکاردهایی هم با تصویر «شیخ نمر» که روی آنها نوشته شده بود: «انتقام سخت خدا در راه است» در دست تجمع‌کنندگان بود؛ پلاکاردهایی با سایز کوچک‌تر از آنچه سازمان بسیج مستضعفین شهرداری تهران در معابر شهر نصب کرده است. در این بین، تابلوی خیابان بوستان توسط دو نفر پایین کشیده شد و به جای آن تابلویی با نام «خیابان شهید آیت‌الله نمر باقر النمر» را قرار دادند.
فرد پشت بلندگوی خودروی یگان ویژه چند نوبت با این مضمون از تجمع‌کنندگان خواست محل را ترک کنند: «برادران و خواهران عزیز، همه ازجمله شیعیان و اهل تسنن از اقدام دولت عربستان ناراحت هستند. لطفا محل را ترک کنید». اما تعدادی محل را ترک می‌کردند؛ به طور مثال پدری که فرزند خردسالش همراهش بود، به پسرش می‌گفت: «پسرم از اینجا برویم؛ تجمع اصلی در میدان فلسطین است. برویم آنجا». اما در عین حال اغلب تجمع‌کنندگان هم گوش نمی‌دادند و به توری‌های فلزی بیشتر نزدیک می‌شدند. نهایتا تعدادی از مأموران یگان ویژه بدون باتوم از کنار محل توری‌ها بیرون آمدند و جمعیت را به عقب راندند. بازهم بلندگو از تجمع‌کنندگان می‌خواست که محل را ترک کنند. در این تجمع همچنین پرچم‌هاي اسرائیل و آمریکا به آتش کشیده شد. آن‌طور‌که «ایسنا» نوشته: «درحالی‌که اکثر جمعیت مقابل سفارت پس از خواندن بیانیه، محل را ترک می‌کردند، تعدادی با ادامه سردادن شعارها و ایجاد تنش در بین جمعیت، حاضر به ترک خیابان مقابل سفارت نشدند و نیروی انتظامی پس از بارها درخواست از آنها اقدام به بازداشت چند نفر از آنها کرد».
روز گذشته تجمعی قانونی و مجوزدار هم از ساعت ١٥ در میدان فلسطین برگزار شد. جمعی از دانشجویان و آحاد مردم تهران برای محکومیت اعدام «شیخ نمر» رهبر شیعیان عربستان توسط آل سعود به مرکز تهران آمده بودند. به گزارش «ایسنا» حجت‌الاسلام «احمد پناهیان» که سخنران این مراسم بود، با اشاره به وقوع حادثه منا در موسم حج امسال، با بیان اینکه عربستان از شدت حقارت و ذلت خود حقیرانه فاجعه عظیم منا را آفرید و هفت‌هزار و ٤٠٠ شهید از حجاج بیت‌الله‌الحرام گرفت، درباره حادثه منا انتقاد کرد و گفت: «از وزارت امور خارجه می‌خواهیم دست از این نوع محافظه‌کاری‌ها بردارد و ادبیاتش، ادبیات اسلام و رهبر معظم انقلاب باشد».
بازداشت ٤٠ نفر از مهاجمان
ایسنا : دادستان تهران گفت: ۴۰ نفر از کسانی که در ورود به ساختمان سفارت سعودی نقش داشتند، دستگیر شده‌اند. «عباس جعفری‌دولت‌آبادی» با اشاره به حوادث شنبه‌شب مقابل سفارت سعودی و تعرض عده‌ای به ساختمان این سفارت گفت: «تا این لحظه ۴۰ نفر از کسانی که در ورود به ساختمان سفارت مذکور نقش داشتند، شناسایی و دستگیر شده‌اند. همچنین تحقیقات برای شناسایی دیگر افراد مؤثر در این حادثه ادامه دارد». او تأکید کرد: «دستور قضائی برای شناسایی و دستگیری سایر افراد در این زمینه صادر شده است. پرونده مذکور نیز در دادسرای شهید مقدس تهران تحت رسیدگی است». سردار «حسین ساجدی نیا» هم در‌این‌باره گفت: «حوالی ساعت ٢٢:٢٠ شنبه‌شب، عده‌ای از نیروهای خودسر روبهروی سفارت عربستان تجمع کرده و مدتی بعد اقدام به پرتاب سنگ و کوکتل مولوتف به سمت ساختمان سفارت کردند». او با بیان اینکه در پی این اقدام خسارت‌هایی به ساختمان سفارت وارد شد، گفت: «مأموران پلیس از همان دقایق اولیه با این اقدام مقابله کردند؛ تعدادی از مأموران ما نیز زخمی شدند». «ساجدی‌نیا» با ببان اینکه تعدادی از نیروهای خودسر حمله‌کننده به سفارت دستگیر شدند، افزود: «عده قلیلی هم وارد سفارت شدند که مأموران پلیس اقدام به خارج‌کردن این افراد کردند». رئیس پلیس پایتخت از شهروندان خواست اعتراضات خود را با شیوه‌های قانونی پیگیری کنند.
«حسین ذوالفقاری» معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور هم در این خصوص گفت: «تا ساعت ٢٢ شنبه‌شب، اتفاق خاصی رخ نداد و اوضاع تحت کنترل نیروهای امنیتی و انتظامی بود، اما تعداد محدودی از افراد به ساختمان سفارت تعرض کردند و بلافاصله با دخالت پلیس با معترضان برخورد شد و حدود ٤٠ نفر از این افراد بازداشت و تعدادی نیز شناسایی شدند که با حکم مقام قضائی تحت تعقیب قرار دارند».
او افزود: «در جریان برخورد با تعرض‌کنندگان به سفارت عربستان در تهران تعدادی از مأموران نیروی انتظامی از جمله سه نفر از فرماندهان این نیرو نیز مجروح شدند».
او با تأکید بر اینکه هیچ‌گونه ناامنی در کشور وجود ندارد و اماکن دیپلماتیک و کارکنان آنها در امنیت کامل هستند، گفت: «تعرض به این‌گونه اماکن از موضع رسمی کاملا رد است و این‌گونه اقدامات موردتأیید مقامات کشور نبوده و نیست و قاطعانه با هرگونه تعرض به سفارتخانه‌های خارجی در تهران برخورد خواهد شد». ذوالفقاری با اعلام پیگیری این موضوع در شورای امنیت کشور و صدور دستورات لازم از سوی دادستان کل کشور برای جلوگیری از تکرار این‌گونه حوادث، تصریح کرد: مردم نباید متعرض مکان‌های دیپلماتیک شوند.
همچنین «مهدوی شاهرودی» مدیرکل روابط عمومی استانداری تهران هم از برگزاری جلسه شورای تأمین استانداری تهران برای بررسی اقدام خودسرها خبر داد. او با اعلام این خبر افزود: «در پی حوادث شب گذشته تعدادی هم بازداشت شدند. ما هم در استانداری به پرونده افراد متعرض رسیدگی کرده و آن را در اختیار مراجع قضائی قرار داده‌ایم و درحال‌حاضر روال قانونی این پرونده در حال طی‌شدن است».
ریاض روابط دیپلماتیک با تهران را قطع کرد
وزیر خارجه عربستان و رئیس اداره رسانه‌ای این کشور به طور مشترک در یک کنفرانس خبری در مورد حمله به سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در ایران موضع گرفتند.
«عادل الجبیر» در این کنفرانس خبری مدعی شد که نیروهای ایرانی هیچ تلاشی برای جلوگیری از تجاوز به ساختمان سفارت و کنسولگری انجام ندادند.
«عادل الجبیر» ادامه داد: حمله به سفارت، نقض آشکار قوانین بین‌المللی است و این موضوع به شورای امنیت گزارش شده است.
وزیر خارجه عربستان در ادامه مدعی شد: حکومت ایران کارنامه طولانی در تجاوز به هیأت‌های دیپلماتیک دارد.
وی همچنین اعلام کرد که روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده و از هیأت دیپلماسی ایرانی خواسته است تا ظرف 48 ساعت خاک این کشور را ترک کنند و این تصمیم در راستای منافع کشور اتخاذ شده است. الجبیر با بیان اینکه آماده مقابله با ایران به هنگام تهدید امنیت خود هستیم؛ افزود: ریاض به سیستم قضایی دیگر کشورها احترام می‌گذارد و هیچ‌گونه دخالتی را نیز در سیستم قضایی خود نمی‌پذیرد.
وی همچنین مدعی شد که ایران از سران القاعده حفاظت و از تروریسم حمایت و اقدام به قاچاق اسلحه برای آنها می‌کند.
شبکه العربیه گزارش داد که دیپلماتهای سعودی به دنبال حمله شنبه شب به سفارت، تهران را به مقصد دوبی ترک کرده‌اند و از دوبی به ریاض خواهند رفت.
آینده روابط اقتصادی ایران و عربستان؟
طبیعتا روابط سیاسی کشورها یکی از اصلی‌ترین عوامل اثرگذار بر تجارت و روابط اقتصادی آنها با یکدیگر است. به گفته فعالان اقتصادی ایران، روابط سیاسی ایران و عربستان سعودی به‌ویژه در ماه‌های اخیر، وضعیت چندان خوشایندی نداشته است. اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی شیعه و منتقد دولت سعودی، هم احتمالا روابط دو کشور را تحت تـأثیر قرار می‌دهد. تأثیر این مسائل بر وضعیت تجارت ایران با این کشور نیز اجتناب‌ناپذیر است.
توقف صادرات و ثبات نسبی واردات
بر اساس آمار گمرک ایران، در هشت ماهه نخست امسال محصولی از ایران به کشور عربستان صادر نشده است. این درحالیست که آمارهای گمرک نشان می‌دهد در سال گذشته ایران به کشور عربستان سعودی معادل 158.3 میلیون دلار صادرات کالا داشت.
اما به نظر می‌رسد با وجود همین شرایط، میزان واردات ایران از عربستان در سال جاری نسبت به سال گذشته، کاهش چندانی نداشته و حتی این امکان وجود دارد که تا پایان سال، این روند مقداری افزایش را هم نشان دهد. واردات ایران از عربستان در سال 93 معادل 46.1 میلیون دلار بوده و در هشت ماهه سال 94 معادل 40.2 میلیون دلار بوده است.
ایران و عربستان چه کالاهایی مبادله می‌کنند؟
بر اساس آمار گمرک ایران، سه قلم عمده وارد شده از عربستان به ایران در سال 93 «درب آسان بازشوی آلومینیومی برای قوطی»، «وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر 1500 سی سی تا 2500 سی سی» و «ماشین‌آلات و دستگاه‌ها برای کار کردن روی خمیر کاغذ، کاغذ یا مقوا» و در هشت ماهه سال 94 «درب آسان بازشوی آلومینیومی برای قوطی»، «قوطی بدون درز آلومینیومی برای انواع نوشابه و نوشیدنی» و «پلی اتیلن گرید لوله» است. سه قلم عمده صادراتی ایران به عربستان نیز در سال 93 «محصولات آهنی اسفنجی»، «شمش از آهن و فولاد غیرممزوج» و «انواع زعفران برای خرده‌فروشی» است.
عربستان به خودش هم ضرر می‌زند
در همین مورد ابراهیم جمیلی، دبیر کل شورای مشترک ایران و عربستان، درباره وضعیت روابط اقتصادی ایران و عربستان گفت: وضعیت روابط اقتصادی ایران و عربستان بیشتر به مسائل سیاسی برمی‌گردد. متأسفانه سیاست‌های عربستان در زمینه نفتی هم به ضرر خود این کشور، هم به ضرر اوپک و هم به ضرر ایران است. در حال حاضر هم که عربستان با کسری بودجه 100 میلیارد دلاری مواجه است.
علاقه مردم عربستان به کالاهای ایران
با این حال او درباره ظرفیت‌های تجاری ایران و عربستان عنوان کرد: کشور عربستان طبیعتا می‌تواند بازار خوبی برای محصولات ایران باشد. ایران هم مشتری دائم بعضی از محصولات عربستان بود مخصوصا پتروشیمی که توسط سابیک تولید می‌شد. با این حال با اتفاق‌هایی که الآن در منطقه افتاده، قطعا دولت عربستان به هیچ عنوان حاضر نیست با ایران مراودات اقتصادی داشته باشد، ولی مردم عربستان مخصوصا مردم منطقه شرقیه آنها شامل مناطق ظهران، دمام و خُبر که عموما شیعه‌نشین هستند، به کالاهای ایرانی علاقه بسیار زیادی دارند. در زمینه گردشگری ما تابستان‌ها شاهد این هستیم که از منطقه دمام پروازهای مستقیم برای مشهد وجود دارد. اینها شرایط بسیار خوبی برای فعالیت‌های اقتصادی ایجاد می‌کند، اما متأسفانه بر اثر سیاست‌های غلط عربستان همه اینها آسیب دیده است.
چه آینده‌ای در انتظار روابط تجاری ایران و عربستان است؟
جمیلی سپس درباره آینده روابط اقتصادی ایران و عربستان، اظهار کرد: با این حال به نظر من عربستان روزی به این موضوع پی خواهد برد که دوستی با ایران در منطقه می‌تواند برای هر کشوری مغتنم باشد و فکر می‌کنم در آینده روابط اقتصادی ایران و عربستان بهتر خواهد شد.