ایران‌خودرو، برای بار دوم و با وجود خاطره تلخ سنگال که آثارش هنوز پابرجاست و خطوط تولیدش خاک می‌خورند، بار سفر را به قاره سیاه بسته است. گرچه ایران‌خودروهایی می‌گویند که بدون سرمایه‌گذاری مستقیم به الجزایر می‌روند اما همچنان این پرسش باقی است که آیا الجزایر خاطرات تلخ سرمایه‌گذاری گذشته را رفو می‌کند؟
در شرایطی که حال و روز خودروسازی ایران خوب نیست و ویروس کمبود نقدینگی و تقاضا به صنایع پایین‌دستی دومین صنعت بزرگ کشور نیز سرایت کرده، دو غول خودروسازی جاده مخصوص بار سفر به قاره سیاه بسته‌اند. یکی با ولخرجی و دیگری با خساست. دو هفته پیش شرکت خودروسازی سایپا اعلام کرد که با سرمایه‌گذاری 25 درصدی به الجزایر خواهد رفت و حالا در آخرین ساعات آخرین روز کاری هفته گذشته، ایران‌خودرویی‌ها اعلام کردند که بدون سرمایه‌گذاری به الجزایر می‌روند. البته آبی‌پوشان جاده مخصوص به میزبانی سایپا به الجزایر نمی‌روند بلکه به گفته معاون صادرات این شرکت، خطوط تولید الجزایری‌ها میزبان آنها خواهند بود.
سعید تفضلی، معاون صادرات ایران‌خودرو، درباره این سرمایه‌گذاری گفته است: «در فاز اول این قرارداد، محصولات ایران‌خودرو شامل دنا، سورن، رانا و آریسان به صورت خودروی نیمه‌آماده (اس.كی.دی2)(قطعات منفصل کامل) به الجزایر ارسال و در خط الجزیره مونتاژ خواهد شد. ظرفیت تولیدی خط الجزیره سالانه 10 هزار دستگاه در یك شیفت خواهد بود. این خط در بهمن‌ماه امسال آغاز به كار می‌كند و از 15 هزار دستگاه سفارش مشتری الجزایری برای سال جدید میلادی، 1500 دستگاه دنا در زمستان امسال صادر خواهد شد. باقیمانده این تعداد به صورت قطعات منفصله (سطح اس.كی.دی صفر) (قطعات منفصل نیمه‌کامل) صادر خواهد شد.»
بدون هزینه اما سودده
گرچه نحوه درست سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی به این شکل است که ابتدا به بازار هدف صادرات صورت می‌گیرد و پس از سنجش بازار سرمایه‌گذاری صورت خواهد گرفت. اما چند نکته در قرارداد تازه ایران‌خودرو با الجزایر قابل بررسی است. نخست اینکه بازار الجزایر چقدر سود برای ایران‌خودرو در پی خواهد داشت؟
فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «حدود 10 سال پیش که من در ایران‌خودرودیزل فعالیت داشتم، طرف‌های الجزایری بارها به ایران سفر کرده و درخواست صادرات خودروهای ایرانی را داشتند، در آن زمان ما مینی‌بوس، اتوبوس و کامیون در الجزایر به صورت سی‌بی‌یو(محصول نهایی)، فروختیم و تجربه خوبی بود، زیرا الجزایر بازار بی‌دردسری بود. در بازارهای صادراتی تلاش می‌شود که با کمترین هزینه محصول فروخته شود بنابراین اگر تفکر صادرکننده چیزی به غیر‌از این باشد که نباید در این بازارها هزینه کند، قطعا موجب زیان خواهد شد.»او می‌افزاید: «اگر شرکت سازنده در بدو ورود بدون اینکه بازار را تست کند، سرمایه‌اش را درگیر کند. برگ برنده را به طرف مقابل می‌دهد تا جایی که امکان دارد، سرمایه سرمایه‌گذار را بدوشد اما ورود به بازارهای کشورهای توسعه‌نیافته‌ای مثل الجزایر با صادرات و بدون انجام سرمایه‌گذاری، می‌تواند تجربه خوبی باشد.»
زیان سایپا و سود ایران‌خودرو
در حالی ایران‌خودرو بدون سرمایه‌گذاری به الجزایر می‌رود که دولت این کشور چند سالی است سیاست‌های سخت‌گیرانه برای واردات وضع کرده و همین موضوع موجب کاهش فروش خودرو در این کشور شده است بنابراین یک بازار بسته در انتظار ایران‌خودرو خواهد بود که فروشندگان سنتی خود را دارد. با این شرایط آیا ایران‌خودرو می‌تواند به صورت بلند‌مدت از این بازار سود ببرد؟
زاوه در این‌باره معتقد است: «سیاست‌ها در کشورهایی نظیر الجزایر که به قیمت نفت وابسته هستند، دائما در حال تغییر است اکنون به دلیل سقوط قیمت نفت، این کشور واردات را محدود کرده تا بتواند حجم نقدینگی و تورم خود را کنترل کند. در این شرایط این خطر وجود دارد که با بالا رفتن درآمد این دولت مجددا درهای واردات باز و سرمایه‌گذار ورشکسته شود. بنابراین بهترین راهکار برای سود بردن از این بازار، نبردن قرانی به این کشورهاست که متأسفانه شرکت سایپا یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات را در این زمینه انجام داد و قطعا به همان میزان سرمایه‌گذاری، به میزان زیان سایپا اضافه خواهد شد. اما اگر سی‌کی‌دی (قطعات و مواد اولیه) ما در آن بازار به فروش می‌رسد اتفاق خوبی است زیرا بالاخره برای کشور ارزآوری دارد اما باید دقت کرد که امکان تغییر سیاست وجود دارد و در این بازارها چیزی به نام حرکات درازمدت وجود ندارد.»
توان رقابت قیمتی وجود دارد؟
موضوع بعدی که در این گزارش قابل بررسی است، این است که سایپایی‌ها پایین‌ترین سگمنت قیمتی را در این بازار هدف قرار داده‌اند که فقط رقبای چینی در آن فعالیت می‌کنند اما با توجه به قیمت خودروهای ایران‌خودرو به نظر می‌رسد که رقیب سرسخت خودروهای ایرانی در سگمنت قیمتی متوسط، برند مطرح و محبوب رنو در بازار الجزایر خواهد بود که 35 درصد از سهم این بازار را در دستان خود دارد. بنابراین این پرسش مطرح است که آیا خودروهای ایرانی در این طبقه قیمتی توان رقابت با محصولات اروپایی را دارند؟
زاوه در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «ایران‌خودرو می‌تواند با حذف آپشن‌ها و هزینه‌هایی مثل شماره‌گذاری، قیمت‌های خود را پایین بیاورد. شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا در بازارهای خارجی خیلی ناموفق نبوده‌اند. مثلا ایران‌خودرو در سال 82 در روسیه و غرب ترکیه مشتریان خوبی برای سمند داشت، درحالی‌که خط تولید ال90 به‌تازگی در ترکیه راه افتاده بود و قیمتش پایین‌تر از سمند بود، با این حال حجم صادرات خوبی برای این شرکت رقم خورد. تنها اشکال کار این بود که پایدار نبود.»
او می‌افزاید: «ایران‌خودرو همچنین تجربه صادرات پژو 206 صندوقدار را در قالب شبکه پژو در آلمان دارد. بنابراین ما الزما نباید از حضور برندهای بزرگ در بازارها بترسیم اما باید عاقلانه و با نگاه سودجویانه در این بازارها حرکت کنند.» بازارهایی نظیر الجزایر، بازارهایی هستند که قوانین به صورت خلق‌الساعه در آنها تغییر می‌کند. بنابراین سرمایه‌گذاری که از پیش اشتباه بوده و در صادرات نیز باید نهایت صرفه را تا زمان حضور برد. به نظر می‌رسد که این‌بار آبی‌پوشان جاده مخصوص از تجربه گذشته برخلاف سایپایی‌ها درس گرفته‌اند و تجربه بازار الجزایر براساس پیش‌بینی‌ها قرار است زخم کهنه سنگال را رفو کند.