انار، هندوانه، آجيل و گاهي هم شلغم و لبو و البته خانواده‌هايي كه دور هم جمع مي‌شوند... اينها اگر نباشند شب يلدا مزه‌اش را از دست مي‌دهد و شايد اصلا بهانه‌يي هم براي پاس داشتنش وجود نداشته باشد. گذراندن طولاني‌ترين شب سال را-كه البته چندان طولاني‌تر از شب‌هاي ديگر سال هم نيست- ايراني‌ها بهانه‌يي مي‌دانند براي دور هم جمع شدن. نقش خوردني‌ها را اما در اين شب نمي‌توان ناديده گرفت و وقتي تقاضا براي اين خوردني‌ها باشد، عرضه هم اوج مي‌گيرد و بازار تكاني مي‌خورد. مشاهدات شخصي و بررسي‌هاي آماري نشان مي‌دهند كه مصرف و تقاضا براي ميوه در آستانه اين شب خاص سال افزايش چشمگيري پيدا مي‌كند. دولت هم هر سال تدابير ويژه‌يي مي‌بيند تا قيمت ميوه در اثر اين افزايش تقاضاي ناگهاني جهش نداشته باشد، هر چند بالا و پايين شدن مقطعي قيمت‌ها، جزيي جدا نشدني از اقتصاد هستند. در فاصله كمتر از دو هفته مانده به آغاز فصل زمستان و طولاني‌ترين شب سال، بازار خوردني‌هاي خاص اين شب تغيير مي‌كند اما اين همه ماجرا نيست. علاوه بر اين بازارها، بازارهاي ديگري هم شكل مي‌گيرند كه بعضي حتي منفعت‌طلبانه هم نيستند مثل بازار گرم كمك‌رساني به گروه‌هاي حاشيه‌يي جامعه.
به گزارش تعادل، بزنگاه‌هاي مذهبي و ملي تاريخ، فرصتي هستند براي به گردش درآوردن چرخ بازارهاي ايران. محرم و صفر كه مي‌آيند كسب وكارهايي كه مرتبط با خرجي دادن و نذري دادن‌اند رونق مي‌گيرند، فروشندگان ظروف يك بار مصرف بيشترين فروش سالشان را تجربه مي‌كنند و بازار ادوات عزاداري مثل طبل و پرچم هم شلوغ‌تر از هميشه مي‌شود. بوي نوروز كه مي‌آيد، تقريبا همه بازارها به جنب و جوش مي‌افتد و قيمت‌ها هم همه قد مي‌كشد و اين گويي يك رسم نانوشته است كه قيمت‌هاي سال بعد و حتي آستانه سال بعد بايد حتما بالاتر از قيمت‌هاي امسال باشد بازگويي ما به متورم شدن قيمت‌ها عادت كرده‌ايم. شب يلدا هم سهم هر ساله پاييز از اين ضيافت بازارهاست: ميوه‌فروش‌ها هندوانه پاييزه و انار را به بالاترين قيمت مي‌فروشند و آجيل شب يلدا هم به عنوان آجيلي با تركيب خاص قيمت منحصر به فرد خودش را دارد. آخر پاييز هم ظاهرا در فرهنگ ايراني اهميت خاص خودش را دارد و گويي پاياني است براي يك دوران: جوجه را آخر پاييز مي‌شمارند.
انبارهايي كه منتظر آخر پاييز‌ند
ضيافت بازارها و گرم شدن داد و ستدها اما هميشه پاي يك گروه خاص را هم وسط مي‌كشد: واسطه‌ها يا همان دلال‌ها. حسين مهاجران، رييس اتحاديه فروشندگان ميوه و سبزي مي‌گويد:«واسطه‌گران درحال حاضر هندوانه را كيلويي دو هزار تومان خريداري كردند و به انبارها منتقل مي‌كنند اما اينكه با چه قيمتي آن را بفروشند، اطلاعي ندارم.» به گزارش اقتصاد نيوز، مهاجران ادامه مي‌دهد: «انار با كيفيت درحال حاضر كيلويي پنج هزار تومان است اما حداقل قيمت براي انارهايي كه كيفيت پايين‌تري دارند 2000-1500 تومان به ازاي هر كيلو است.»
واسطه‌ها باشند يا نباشند اما بازار كمبودي را حس نخواهد كرد. مصطفي احمدي، رييس اتحاديه خشكبار و آجيل‌فروش مي‌گويد كه كمبود كالا در بازار وجود ندارد:«خوشبختانه جنس‌هاي مربوط به آجيل و خشكبار به وفور ديده مي‌شود و كمبودي از لحاظ جنس نداريم.»
او ادامه مي‌دهد:«به علت آنكه بازار تا قبل از شب يلدا چندان خوب نيست به نظر مي‌رسد قيمت اجناس ما براي شب يلداي امسال تفاوت چنداني نداشته باشد. تقريبا 20 روزي است كه قيمت اجناس ما ثابت بوده‌اند و اميدواريم در شب يلدا و در اين چند روز باقي مانده قيمت‌ها ثابت بماند.»
احمدي با اشاره به افزايش تقاضا در شب يلدا مي‌گويد:«تقاضا بيشتر مي‌شود اما آجيل‌فروشان جنس خود را از قبل آماده كرده‌اند و در اين مدت هم بازاري نداشتند كه اجناس خود را به فروش برسانند و چون فروشي نبوده فكر مي‌كنم افزايش قيمتي هم در كار نخواهد بود. زماني كه تقاضا بيشتر مي‌شود، اجناس گران مي‌شود اما وقتي جنسي يك ماه پيش خريداري شده آن را نزديك شب يلدا به فروش مي‌رسانند تا اجناس را نو و كهنه كنند.»
مرغ قيمت‌ها كجا مي‌نشيند؟
امسال شب يلدا بعد از گذشت چندين سال از ماه صفر خارج شده است و مردم به راحتي مي‌توانند اين مراسم سنتي را جشن بگيرند و سفره‌هاي يلدايي خود را كه بعد از چندين سال به احترام اين ماه جمع شده بودند، دوباره پهن كنند.
به گزارش مهر، امسال اما اوضاع اندكي هم متفاوت‌تر است. ركود عميق‌تر شده و دامنه‌هاي آن به خريد كالاهاي مصرفي روزمره مردم هم رسيده است. حتي ميوه‌فروشان هم ديگر اين روزها به كارشناسان رونق بازار تبديل شده‌اند و تلاش دارند تا با روش‌هايي براي جذب مشتري بتوانند كالاهاي خود را بفروشند. اكنون هم كه موقعيت خوبي برايشان پيش آمده كه باز هم با تبليغات و به كار گرفتن نيروي «دادزن‌‌ها» مشتري براي خود جذب كنند و به بهانه شب يلدا هم كه شده، كالاهاي خود را بفروشند. گشت و‌گذاري در بازار اين حس را به خوبي انتقال مي‌دهد كه شب يلدا در پيش است و بايد خريدهايي را متناسب اين مراسم سنتي انجام داد. البته برخي از مردم هم خريدهاي خود را به بعد از تعطيلات سوگواري ايام پاياني ماه صفر اختصاص داده‌اند و به نظر مي‌رسد كه مغازه‌داران هم خودشان اين را مي‌دانند اما به هرحال تلاش دارند تا ذهن مردم را براي خريد ايام شب يلدا آماده كنند. در اين ميان ميوه‌فروشان بساط‌شان از همه گرم‌تر است تا حدي كه برخي از آنها مي‌گويند كه نسبت به انبارسازي هندوانه‌ها اقدام كرده و مي‌خواهند كه با شكستن قيمت‌ها، راهي براي فروش بيشتر اين كالا فراهم كنند. از سوي ديگر همين ميوه‌فروشان طيف قيمتي متنوعي را هم براي ميوه‌هايي غير از هندوانه در نظر گرفته‌اند و براي انار، سيب، پرتقال و نارنگي، رنج‌هاي قيمتي متنوعي اعلام مي‌كنند تا مردم در هر قدرت خريدي بتوانند ميوه مورد نياز شب يلداي خود را تامين كنند.
بساط آجيل‌فروشان هم داغ داغ است. آنها به تازگي اتيكت جديدي را به سبد آجيل‌هاي فروشگاهي خود اضافه كرده‌اند و آجيل شب يلدا را با قيمت‌هاي متنوعي تبليغ مي‌كنند. آن دسته از آجيل‌هايي كه ارزان‌تر به فروش مي‌رسد، باسلوق و مويز بيشتري دارد و آن دسته ديگر كه قيمت گران‌تري دارند از مغز بادام و پسته بيشتري برخوردار هستند. نبض بازار حكايت از آن دارد كه بسياري از آجيل‌فروشان، قيمت‌هاي متنوعي را اعمال مي‌كنند و برخي از انواع خشكبار مورد نياز مردم با افزايش قيمت روبه‌رو شده‌اند. براي مثال قيمت پسته اكبري به ۵۲ هزار تومان، پسته فندقي به ۴۸هزار تومان، پسته كله‌قوچي به ۵۲ هزار تومان، بادام به ۶۰ هزار تومان، پسته صادراتي به ۶۲هزار تومان و فندق به ۵۸ هزار تومان رسيده است.
در اين ميان، رييس اتحاديه خشكبار مي‌گويد: «افزايش قيمت دلار در روزهاي گذشته بر قيمت خشكبار به ويژه بخشي كه از خارج وارد مي‌شود، كمي تاثير گذاشت و قيمت آنها را بالا برده اما قيمت برخي از اقلام مانند تخمه ژاپني ۲۰ تا ۲۵درصد و پسته ۷ تا ۸درصد نسبت به سال گذشته كاهش يافته و در مجموع حدود ۷درصد كاهش قيمت نسبت به سال گذشته داريم. تخمه كدو ۲۴ تا ۳۱هزار تومان، بادام هندي ۵۵هزار تومان، فندق با پوست ۳۵هزار تومان، فندق بدون پوست ۶۰هزار تومان، كشمش ۱۵تا ۲۵هزار تومان و باسلوق ۲۲هزار تومان در سطح شهر به فروش مي‌رسد.»
قيمت آجيل ۴ مغز ۵۶ تا ۷۸هزار تومان و آجيل مخصوص شب يلدا كه تركيبي از خشكبار مصرفي اين ايام بوده و با تغيير در تركيب مي‌توان نرخ را متعادل‌تر كرد از ۴۰هزار تومان تا ۶۰ هزار تومان در تغيير است. قيمت هر كيلوگرم شيريني دانماركي ۱۲هزار تومان، شيريني تر ۱۶هزار تومان، شيريني دسر ۱۸هزار تومان و انواع شيريني مخلوط ۱۶هزار تومان است.
رييس اتحاديه فروشندگان ميوه نيز اعلام كرده كه هندوانه‌هاي شب چله درحال ذخيره‌سازي براي عرضه در روزهاي آينده است اما هر كيلوگرم هندوانه ميناب ۲هزار تومان توسط بارفروشان و ۳هزار تومان توسط دلال‌ها به مغازه‌داران به فروش مي‌رود.»
او مي‌گويد:«مغازه‌داران مجاز هستند كه تا ۳۵درصد به قيمت اين محصول براي عرضه به بازار مصرف اضافه كنند بنابراين هر كيلوگرم هندوانه در بازار مصرف به ۴هزار تومان رسيده است.»
گشت و‌گذاري در مغازه‌هاي ميوه‌فروشي حكايت از آن دارد كه قيمت هر كيلوگرم پرتقال تامسون شمال بين ۲۸۰۰ تا ۳۵۰۰ تومان، پرتقال جنوب بين ۳۲۰۰ تا ۵۵۰۰ تومان، كيوي بين ۳هزار تا ۴۲۰۰ تومان و نارنگي بين ۳۲۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان است. البته هستند ميوه‌فروشي‌هايي هم كه قيمت‌هاي بالاتري براي ميوه‌هاي خود عنوان مي‌كنند و هزينه گزاف سرقفلي مغازه‌شان را هم در اين ايام از مشتريان مي‌گيرند.
سفره‌هاي آراسته و كلاس‌هاي آراسته
سايت‌هاي اينترنتي هم در آستانه شب يلدا پر هستند از تبليغات تزيين و سفره‌آرايي ويژه اين شب. سايت‌هاي اينترنتي به تعداد كليك‌هايي كه مي‌خورند زنده‌اند و رقابتشان هم بر سر همين كليك‌هاست و شب يلدا هم فرصتي است براي نمايش انواع و اقسام سفره‌آرايي‌ها و بالا رفتن رتبه سايت‌ها. برخي از سايت‌ها حتي مسابقه بهترين سفره‌آرايي برگزار كرده‌اند و از شركت‌كننده‌ها مي‌خواهند تصاوير سفره‌هايشان را حتي تا روزهاي ابتدايي دي ماه براي آنها ارسال كنند. در كنار اين سايت‌ها اما كلاس‌هاي ويژه سفره‌آرايي هم برپاست كه به دو صورت مجازي و حضوري، آموزش سفره‌آرايي مي‌دهند. با اين حساب، يلداي امسال اين فقط سفره‌ها نيستند كه آراسته مي‌شوند بلكه كلاس‌هاي موسسه‌هاي آموزش آشپزي و سفره‌آرايي هم آراسته مي‌شوند.
سهم «جا مانده‌ها» از بلندترين شب سال
در اين مدت كوتاه باقيمانده به پايان پاييز، اعلان‌هايي هم در شبكه‌هاي مجازي دست به دست مي‌شود براي آنكه سهمي هم از شادي سر رسيدن بلندترين شب سال، نصيب گروه‌هاي محروم جامعه هم بشود. يكي از معروف‌ترين گروه‌هاي حامي معتادان كارتن‌خواب‌ها كه يد طولايي هم در جذب افراد داراي سوءمصرف موادمخدر دارند، معتادان متجاهر براي ترك اعتياد در تمام طول سال دارد، برنامه ويژه‌يي هم براي متمركز كردن توجه‌ها به سمت اين گروه‌هاي حاشيه‌يي جامعه ترتيب داده است. اين سازمان مردم نهاد قرار است بسته‌هاي ويژه خوراكي‌هاي شب يلدا را براي كارتن‌خواب‌ها ببرد و در جايي كه امكان آن نباشد، پول نقدي در اختيار آنها قرار بدهد تا خودشان شب يلداشان را صبح كنند. اين فعاليت‌ها اما فقط به بخش خصوصي محدود نمانده است. منطقه 7شهرداري تهران هم اعلام كرده كه مي‌خواهد همزمان با شب يلدا، برنامه‌هاي مفرح براي كارتن‌خواب‌ها اجرا كند. البته در حاشيه اين جشن قرار است تيم پزشكي و روانپزشكي هم حاضر باشند. شهراري منطقه 7 در آستانه آيين شب يلدا برنامه ويژه‌يي براي كارتن‌خواب‌ها و بي‌خانمان‌هاي سطح منطقه تدارك ديده است.
دكتر رضا نگهبان، شهردار منطقه 7 با اشاره به اينكه كارتن‌خواب‌ها به عنوان حقيقتي انكارناپذير بخشي از جامعه هستند و نمي‌توان از كنار دغدغه‌ها و مشكلات آنها به سادگي گذشت، گفت:«حمايت و كمك به فقرا رفتاري شايسته و سفارش شده در دين و شرع است.» او ادامه داد:«تاسيس سامان سرا يكي از سياست‌هايي است كه در راستاي كنترل پديده بي‌خانماني كه يكي از پيامدهاي گسترش شهرنشيني و فقر شهري است، تعريف مي‌شود.»
شهردار منطقه 7 با اشاره به اينكه سامان سرا مكاني است كه براي سامان‌دهي بي‌خانمان‌هاي شهري در نظر گرفته شده است، افزود:«اين سامان سرا در دو طبقه ساخته شده و كليه امكانات رفاهي، حمام و وعده غذاي گرم در اختيار كارتون‌خواب‌ها قرار مي‌گيرد.»