لطفا خودتان را برای خواندن یک جمله تعجب‌برانگیز آماده کنید: گردش مالی بازار آدامس ایران، حدود 50 درصد حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، حدود 8 برابر بازار تورهای گردشی داخلی، حدود 4 برابر بازار آب معدنی و یک‌چهارم گردش مالی سالانه بازار سیگار است!
این نظر، از سوی کاوه زرگران، دبیر انجمن صنایع غذایی و عضو اتاق بازرگانی ایران ارائه شده است. دبیری که در میانه مصاحبه تلفنی، به بهانه کافی نبودن اطلاعاتش، تماس را قطع کرد و برخلاف قول و وعده‌ای که داده بود، دیگر حاضر به پاسخگویی نشد! وی به خبرنگار صمت می‌گوید: ما درحال‌حاضر، ۸ واحد تولیدی آدامس در ایران داریم که ظرفیت مناسبی به شمار می‌آید. تجارت آدامس در تمامی دنیا، یک تجارت بزرگ اما خاموش است و گردش مالی آن، بر خلاف رقم‌های درشتی که دارد؛ از سوی کسانی که نبض بازار را در دست ندارند، جدی گرفته نمی‌شود و حتی کسانی که در تجارت آدامس فعال هستند، از سوی دیگر تاجران، مورد شوخی و تمسخر هم قرار می‌گیرند.آدامس، یک کالای لوکس است!زرگران، آدامس را یک کالای لوکس معرفی می‌کند که خط تولید آن، بسیار گران‌قیمت است! شاید تا به حال اینگونه به آدامس نگاه نکرده باشیم. اما واقعیت این است که این کالای لوکس، در گستره تجارت جهانی، برای خودش داستان بلندی دارد و ایفاگر نقش‌های اقتصادی ویژه‌ای در عرصه صادرات و واردات و خرید و فروش ملی و فراملی است.
ارتباط آدامس و برجام!
دبیر انجمن صنایع غذایی، نقش اقتصادی آدامس در تجارت بین‌المللی را تا آنجا ارزشمند می‌داند که در این‌باره به صمت می‌گوید: پس از برجام، چشم کشورهای اقتصادی دنیا که از تولیدکنندگان و صاحبان بزرگ نشان(برند) آدامس به شمار می‌آیند، به بازار آدامس ایران دوخته شده است و این کشورها درصدد بستن قراردادهای تجاری در زمینه تولید و صادرات و واردات آدامس با کشورمان هستند. شاید باورپذیر نباشد ولی این یک واقعیت است که بازار ایران برای کشورهای تولید و صادرکننده آدامس، بازار بسیار وسوسه‌انگیزی است که سرمایه‌گذاری کردن در آن را به نفع بازار و چرخه تجارت خود می‌دانند. تا آنجا که معروف‌ترین شرکت‌های تولیدکننده آدامس‌های دارای نشان(برند)، دست خود را به نشانه آماده بودن برای پیوستن به بازار آدامس ایران و ایفای نقش در آن، بالا گرفته‌اند...
آدامس روی پله نوروزخان
منطقه پله نوروزخان در حوالی بازار بزرگ تهران، جایی است که از آن به عنوان بورس خرید و فروش آدامس‌های داخلی و خارجی می‌توان نام برد. انواع آدامس‌های خارجی در این محل پیدا می‌شود. پله نوروزخان، بازاری است که به گفته آقای شکری، یکی از فعالان بازار آدامس، ده‌ها میلیارد تومان، ارزش دارد. سعید شکری در مصاحبه تلفنی با خبرنگار صمت، از واقعیت‌های تلخ بازار آدامس ایران پرده‌برداری می‌کند. هر چند که این پرده‌برداری‌ها، پیش از ما نیز، سابقه داشته است. او می‌گوید: ما گروهی هستیم که به صورت اینترنتی هم خرید و فروش آدامس انجام می‌دهیم و فکر می‌کنیم با این روش می‌توانیم دست دلالان را از سر بازار کسب و کار خود کوتاه کنیم. ولی واقعیت این است که در همین لحظه‌ای که من با شما صحبت می‌کنم، تعدادی سودجو، در مرزهای شمال شرقی و جنوبی کشور، اقدام به واردات آدامس، از راه قاچاق می‌کنند و سپس این آدامس‌ها را به وسیله مباشر و کارگزارانی که در بازار دارند، به صورت عمده توزیع می‌کنند و به خریداران و توزیع‌کنندگان هم پورسانت مناسبی می‌دهند. شاید برای‌تان جالب باشد که بسیاری از آدامس‌های ویژه و معروف موجود در بازار ایران، نه در کشورهای اصلی تولیدکننده، بلکه در کشورهای ترکیه و افغانستان و در کارگاه‌های زیرپله‌ای تولید می‌شوند و پس از جعل نشان(برند)های معروف دنیا، به صورت قاچاق، وارد کشور ما می‌شوند.
ایران آدامس دارد؟
در کشور ما، هر کسی یک چیزی دارد. به عنوان نمونه، دارا انار دارد و شاید سارا هم سیب داشته باشد.
اما آیا کشور ما، آدامس هم دارد؟! یکی از کارشناسان شرکت پارس‌مینو که در تماسی تلفنی، با احتیاط و محافظه‌کاری عجیبی، پاسخگوی یکی دو پرسش ما است و دست آخر تمام اطلاعات ما را می‌گیرد، ولی حاضر به افشای نام خود نمی‌شود؛ همانند کسی که درباره امنیتی‌ترین مسئله‌ها صحبت می‌کند، اینگونه می‌گوید: تولید و تجارت آدامس در ایران، چندان مورد توجه مسئولان و اهالی صنعت نبوده و نیست.این در حالی است که تولیدکنندگان ایرانی تلاش کردند تا بتوانند سهم حضور خارجی‌ها در بازار را کم و زمینه را برای حضور پررنگ‌تر خود، هموار کنند. این اتفاق هیچگاه نیفتاد و چنین توفیقی هیچ‌وقت حاصل نشد. برای اینکه ما در کشور خودمان به مسئله‌های مهمی مانند طعم، بسته‌بندی و مهم‌تر از آن به تبلیغات رسانه‌ای آدامس توجه نمی‌کنیم. درحال‌حاضر دیگر خبری از نام و یاد و خود آن آدامس ایرانی، باقی نمانده است. در نظر بعضی از مردم ما، آدامس همان سقز است که دیگر در بازار رقابت با انواع و اقسام نشان(برند)های برتر آدامس دنیا، محلی از اعراب ندارد. هر چند که هنوز هم هستند کسانی که پایه طعم سقز را به هر طعمی ترجیح می‌دهند.
شیک بودن یا شیک نبودن!
علی، یکی از خریداران آدامس خارجی در خیابان قائم‌مقام تهران به خبرنگار صمت می‌گوید: آدامس‌های ایرانی تنها در مواردی مانند نبودن پول خرد در مغازه‌ها، به مشتریان داده می‌شوند. در غیر این صورت، کمتر مشتری با اراده خود تن به خرید آدامس‌های ایرانی می‌دهد و حاضر است معادل پول یک آدامس خارجی را، برای خرید یک آدامس ایرانی هزینه کند. خرید آدامس ایرانی، کار شیکی به نظر نمی‌آید...
تولید آدامس، پاشنه آشیل صنعت شیرینی و شکلات
درحال‌حاضر تولید آدامس در ایران، زیرمجموعه صنعت شیرینی و شکلات است. با وجودی که ایران صادرات قابل توجهی در صنعت شیرینی و شکلات دارد، اما به نظر می‌رسد که تولید آدامس، به یکی از پاشنه آشیل‌های صنعت شیرینی تبدیل شده است. صنعتی که براساس داده‌های آماری موجود در سایت‌های اقتصادی ایران که ما به عنوان نمونه به چند تایی از این سایت‌ها مراجعه کردیم؛ ارزش بازار داخلی آن ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است. اما واقعیت بازار آدامس در ایران چیز دیگری است. بازاری که فعالان آن معتقدند آدامس‌هایی که به صورت رسمی از مرزهای کشور وارد می‌شود؛ تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد حجم آدامس‌های وارداتی را به خود اختصاص می‌دهد و بخش وسیع‌تر؛ یعنی آن ۸۰ درصد باقیمانده، از راه قاچاق وارد کشور شده و روانه جیب و کیف‌های مردم می‌شود.
اقتصاد پنهان آدامس
بر اساس اعلام کاوه زرگران، دبیر انجمن صنایع غذایی ایران به خبرنگار صمت؛ آدامس جزو کالاهایی است که اقتصاد پنهانی دارد و ده‌ها میلیارد تومان به وسیله ایرانی‌ها، در هر سال جویده می‌شود! به گفته زرگران، آدامس‌های قاچاق، بازار ایران را تسخیر کرده‌اند. آدامس‌های قاچاقی که با قیمت پایین خود و با تمامی مشکلاتی که برای سلامتی مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند، باز هم جای خود را بین مردم ایران باز کرده‌اند.از تریدنت و اوربیت و پی. کی گرفته تا فرش و فایو و آدامس خرسی... همه و همه در کنار آدامس شیک، اسمایل و سایر انواع آن در بازار ایران پیدا می‌شوند. واقعیت این است که آدامس‌های قاچاق توانسته‌اند با قیمت‌های پایین‌تر و ظاهر مناسبی که دارند و البته در کنار بازاریابانی که با نازل‌ترین قیمت کار فروش را در بازار به عهده گرفته‌اند، گوی سبقت را از آدامس‌های بهداشتی و باکیفیت بربایند و مشتریان بیشتری را به خود جلب کنند.
گردش مالی بازار آدامس
در این میان، برخی کارشناسان عرصه بازار و اقتصاد، ارزش بازار آدامس ایران را افزون‌بر چند صد میلیارد تومان برآورد می‌کنند و بر این باورند که با بالا رفتن قیمت دلار در سال‌های گذشته، واردات رسمی این کالا به شدت کاهش یافته و در مقابل، قاچاق آن از رونق چشمگیری برخوردار شده است. رشد و رواج مصرف آدامس با نشان(برند)های متنوع خارجی اما قاچاق در بازار، نشان می‌دهد که آدامس قاچاق، توانسته سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد. بر اساس اعلام رسمی پلیس گمرک در رسانه ملی، در میان محموله‌های قاچاقی که در مبادی کشور کشف می‌شود، آدامس، همیشه پای ثابت این کشفیات است.لطفا باز هم خودتان را برای خواندن همان جمله تعجب‌برانگیز، آماده کنید. اینکه: گردش مالی بازار آدامس ایران، حدود ۵۰ درصد حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، حدود ۸ برابر بازار تورهای گردشی داخلی، حدود ۴ برابر بازار آب معدنی و یک‌چهارم گردش مالی سالانه بازار سیگار است.
مصرف روزانه آدامس در ایران چقدر است؟
طاهره سخت‌باز، از فعالان این صنعت در ایران می‌گوید: درحال‌حاضر بازار آدامس کشور به دو بخش آدامس‌های قندی و غیرقندی تقسیم شده که در بخش قندی، سهم تولید داخل ۷۰ درصد و در بخش غیرقندی ۵۰ درصد است.وی با بیان اینکه مصرف روزانه آدامس کشور بین ۱۴ تا ۱۵ تن است، می‌افزاید: قاچاق آدامس به معضل اصلی برای تولید این محصول در کشور تبدیل شده است. درحال‌حاضر سالانه حجم بسیار زیادی آدامس از ترکیه و از طریق مرزهای استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی وارد کشور می‌شود و قیمت این آدامس‌ها نیز بسیار نازل است و همین باعث می‌شود که رقابت تولید داخل با این آدامس‌های قاچاق دشوار شود.
به گفته سخت‌باز، به نظر می‌رسد هیچ نظارت بهداشتی و استانداردی روی آدامس‌های قاچاق شده به کشور وجود ندارد. به عنوان مثال در آدامس تریدنت که یکی از آدامس‌های پرفروش موجود در بازار است و به کشور قاچاق می‌شود؛ بیش از حد مجاز ماده (آسپارتام) استفاده شده که باعث می‌شود مدت طعم‌دهندگی این آدامس بیشتر شده و حتی ۴۰ تا ۵۰ دقیقه هم طعم داشته باشد که البته استفاده بیش از حد از این ماده در تولید آدامس مجاز نیست.وی معتقد است، آدامس‌هایی که به کشور قاچاق می‌شوند هیچ برچسب قیمتی ندارند و مغازه‌داران و فروشندگان هر طور که بخواهند و با هر قیمتی این آدامس‌ها را در بازار می‌فروشند.در این میان برخی کارشناسان معتقدند که سیاست‌گذاری‌های دولت‌های قبلی و فعلی در جهت تسهیل واردات انواع آدامس به کشور بوده است. به این معنا که در ۸ سال گذشته، تعرفه واردات آدامس از ۶۰ به ۱۵ درصد کاهش یافته که تداوم این روند باعث از بین رفتن صنعت تولید آدامس در کشور خواهد شد.
* صمت