استفاده از سموم و كودهاي شيميايي يكي از معضلاتي است كه اين روزها محصولات كشاورزي ايران با آن دست و پنجه نرم مي‌كند. اين محصولات به دليل كودهاي شيميايي از ارگانيك بودن در آمده و به سوي ناسالم بودن پيش مي‌روند.
در دولت نهم و دهم، ورود كودهاي شيميايي غيراستاندارد از كشور چين مشكلاتي را در كشاورزي ايران به وجود آورد. اين مشكلات به حدي بود كه محمد مهدي‌پور، دبير انجمن ارگانيك ايران سال گذشته اعلام كرد: «متاسفانه اغلب محصولاتي كه در كشور توليد مي‌شود با سموم شيميايي چيني پرورش يافته‌اند كه ارتباط مستقيمي با رواج بيماري سرطان دارد. محصولي ارگانيك است كه در خاك، آب و هواي سالم پرورش يافته باشد و بتواند محصول سالم به جامعه عرضه كند تا به سلامت جامعه بينجامد.
مهدي‌پور سم‌هاي وارداتي از چين را هم از قلم نمي‌اندازد و در اين مورد هم مي‌گويد: «اغلب سم‌هاي شيميايي كه امروزه در كشور استفاده مي‌شود شيميايي بوده و به همين علت اثرگذاري درستي ندارد چرا كه به علت وجود تحريم‌ها نمي‌توان سم مناسب از شركت‌هاي معتبر خريداري كرد و مجبور به خريد سم‌هاي چيني هستيم كه بايد 3 تا 4 بار و در برخي مواقع تا 8 بار آن را به خورد گياه بدهند تا اثر داشته باشد و آن را از آفت حفظ كند.»
معايب و مزاياي كودهاي شيميايي
مصرف بي‌رويه كودهاي شيميايي منجر به تخريب ساختمان خاك و باعث از بين رفتن تعادل متوازن عناصر ضروري خاك و اختلال در حلاليت و جذب عناصر غذايي مي‌شود. علاوه‌بر اين كاهش نفوذ‌پذيري خاك و كاهش ظرفيت نگهداري آب و عناصر غذايي در خاك، از جمله معايب كودهاي شيميايي است. استفاده مداوم از كودهاي مصنوعي سبب كاهش عناصر كمياب مانند روي، آهن، مس و منگنز خواهد شد كه روي سلامت گياهان، جانوران و انسان تاثير منفي خواهند گذاشت.
اما كاربرد سهل و آسان، درآمد كاذب كوتاه‌مدت (بدون توجه به استهلاك سرمايه اصلي يعني خاك و مواد آلي آن) است، براي افزايش يك كيلوگرم در هكتار پتاسيم (K) خاك، 2 تا 6كيلوگرم در هكتار پتاسيم مورد نياز است، مصرف پتاسيم در پاييز در خاك‌هاي رسي براي آنكه ظرفيت تثبيت چنين خاك‌هايي را پر كند، توصيه مي‌شود كه جزو محاسن استفاده از كودهاي شيميايي است.
نظارت عاليه وجود ندارد
رضا ذوالفقاري، مديرعامل و عضو هيات‌مديره اتحاديه سراسري گل و گياه، محصولات گلخانه‌يي، صنايع و خدمات وابسته كشور نيز در گفت‌وگويي با «تعادل» مي‌گويد: «متاسفانه كودها و سمومي با اسم برندهاي مطرح در داخل كشور درحال عرضه بوده كه هنوز نظارت عاليه براي عرضه آنها به جد دنبال نشده است. بسياري از كودهاي ناخالص به اين طريق وارد كشور شده و با عرضه و مصرف آن ضربه سنگيني از لحاظ مالي به توليدكننده وارد شد و نه‌تنها بهره‌وري كشاورزي را به‌شدت كاهش داد بلكه امنيت غذايي را به خطر انداخته است. كودهاي ناخالص هنوز هم در بازار وجود دارد و به دليل عدم آگاهي بعضي از كشاورزان استفاده هم مي‌شود. اميدواريم با نگرش و سياست‌هاي جديد وزارت جهاد كشاورزي، مروجين و كمك تشكل‌هاي تخصصي مربوطه نظارت مناسبي بر مصرف انواع كودها و سموم داشته باشيم. كشاورزها اثر سم را در ميوه حس مي‌كنند چون سموم را مي‌شناسند. اما مصرف‌كننده آن را نمي‌شناسد. امروزه توليدكننده براي آنكه سريع‌تر محصول خود را به بازار برساند با ضرب و زور كود و سموم اقدام مي‌كند و سريع بار را برداشت مي‌كند. البته گياهان دارويي در زمين‌هاي بكرتري كشت مي‌شود كه از اين خطر در امان‌تر هستند و درصد خلوص آن نسبت به توليد كشورهاي ديگر هم كمتر است.»
او ادامه مي‌دهد: «حوزه‌هاي مختلفي در دستگاه‌هاي اجرايي هستند كه كمك كنند و بخشي از بودجه‌هاي سالانه خود را به اين بخش اختصاص دهند تا سلامتي و امنيت غذايي جامعه را تامين كنند. مردم هم بدون ترس از موادغذايي مصرفي استفاده كنند.
اين دستگاه‌ها بخشي از بودجه خود را اختصاص داده‌اند ولي كافي نيست و در اين خصوص نه تنها وزارت كشاورزي بلكه دستگاه‌هاي ديگر هم مسوول هستند.»
كشاورزي حلال‌ترين شغل
صدرالدين نياوراني، نايب‌رييس اتحاديه صادركنندگان و واردكنندگان ميوه با اشاره به لطمه‌يي كه كود و سموم شيميايي غيراستاندارد و نامرغوب به صادرات محصولات كشاورزي زده به «تعادل» مي‌گويد: «در حال حاضر بعضي از كشورهاي عربي با آزمايش باقيمانده روي محصولات كشاورزي آن را خريداري مي‌كنند. اين آسيبي است كه به صادرات كشور وارد مي‌شود. اين لطمه‌ها ابتدا ابعاد كوچكي را از خود نشان مي‌دهند اما در دراز مدت نشان ابعاد بزرگ‌تري به خود مي‌گيرد.»
عضو انجمن ارگانيك ايران مي‌افزايد: «متاسفانه 100درصد مسبب ايجاد بيماري‌هايي همچون سرطان مي‌شود. اين بيماري‌ها در اثر وجود سموم شيميايي در محصولات به وجود مي‌آيد.» وي در پاسخ به اين سوال كه چرا كشاورزان براي دفع سموم و كود شيميايي از محصولات كارنس لازم را رعايت نمي‌كنند؟ مي‌گويد: «اين آگاهي را بايد وزارت جهاد كشاورزي به آنها بدهد. مطمئن باشيد اگر كشاورزي بداند كه اين كارش به مردم آسيب مي‌زند هيچ‌گاه اين كار را نمي‌كند. يكي از حلال‌ترين شغل‌هاي كشور ما كشاورزي است.»
صدرالدين نياوراني در مورد ارگانيك شدن محصولات كشاورزي نيز تاكيد مي‌كند: «اگر از كود و سموم شيميايي در محصولات كشاورزي استفاده نشود محصول باكيفيت خوبي عرضه مي‌شود. ولي اگر قرار است كه از سموم شيميايي استفاده شود، بايد از سموم و كود نوع خوب و برندهاي خاص استفاده كنيم تا وجود آن براي مصرف‌كننده مشكلي را ايجاد نكند.»
نايب‌رييس اتحاديه صادركنندگان و واردكنندگان ميوه با اشاره به تقلبي بودن برخي سموم و كودها با برندهاي خاص و خوب نيز مي‌گويد: «وزارت جهاد كشاورزي بايد براي ساماندهي اين بازار اقدام كند.»
به‌دنبال پيشگيري باشيم
دكتر ابوالقاسم عربيون در گفت‌وگو با «روزنامه تعادل» استفاده سموم و كودهاي شيميايي وارداتي را زير سوال مي‌برد و مي‌گويد: «بايد هرگونه وارداتي در بخش كشاورزي لغو شود. اما مشكل اينجاست كه استفاده كودهاي نيتراته و فسفاته به كشاورزي و زمين‌هاي اين بخش آسيب‌هاي بسياري مي‌زند. استفاده از كود و سموم شيميايي از رژيم گذشته در ايران رواج پيدا كرد و بعد از انقلاب استفاده آن بيشتر شد. اين استفاده بي‌رويه به دليل سود بيشتر افراد در اين بخش بود. غافل از اينكه استفاده از كودها به بستر كشاورزي لطمه مي‌زند و توليدات غيرارگانيك را به دنبال خواهد داشت. برخي كشاورزان كه دوره كارنس را رعايت نمي‌كنند، باعث مي‌شوند كه حتي طعم محصول را هم تغيير دهند.»
اين دانشيار دانشگاه تهران در ادامه مي‌افزايد: «در بخش كشاورزي علمي كار نمي‌كنيم در نتيجه باعث واردات كود و سموم شيميايي مي‌شود. بايد بخش كشاورزي تقويت شود. مسوولان دنبال علاج بيماري هستند، در صورتي كه بايد علم پيشگيري را در بخش كشاورزي آموزش داده و پيش بگيريم.»