افزایش تعرفه واردات خودروهای بی‌کیفیت چینی تا هزار برابر، طرح تازه‌ای است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی که تا همین چند وقت پیش در مقابل صنعت خودروی ایران ایستاده بودند، این بار برای حمایت از این صنعت، در مجلس شورای اسلامی کلید زده‌اند. تعرفه واردات خودرو، در طول سال‌های گذشته همواره سدی برای واردات بی‌رویه خودرو و از سوی دیگر به‌نوعی حمایت از صنعت خودروی داخلی به شمار می‌رفته است. درحالی‌که کشورهای صاحب نام جهان در صنعت خودرو به‌ویژه کشورهای آسیای شرقی، سال‌ها برای پا گرفتن صنعت خودروی بومی خود، درهای کشور خود را به روی واردات خودرو بستند،
دولتمردان ایرانی نیز سد تعرفه را برای حمایت از این صنعت در پیش گرفتند. اما با روند صعودی قیمت خودروهای داخل که در عرض کمتر از یک‌سال رخ داد، کیفیت خودروهای داخلی افزایش پیدا نکرد و تنوع برای مشتری خودروهای داخلی محسوس نبود، سد تعرفه نیز نتوانست جلوی قامت کوتاه چینی‌های ارزان‌فروش بایستد و چشم‌بادامی‌های آسیای شرقی با وجود تعرفه 130 درصدی امروز به شکل رقیبی جدی برای خودروسازان ایرانی درآمده‌اند.
حالا مجلسی‌ها که تا همین چند وقت پیش بر طبل انحصاری بودن صنعت خودروی ایران می‌کوبیدند و به همین بهانه بارها صنعت خودروی داخل را مورد تاخت و تاز انتقادات خود قرار دادند، از کلید خوردن طرحی به بهانه حمایت از صنعت خودروی داخل خبر می‌دهند.
نادر قاضی پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، درباره این طرح به «فرصت امروز» می‌گوید: «من و تعدادی از همکاران معتقد هستیم که باید از مصرف‌کننده حمایت کنیم. گرچه معتقد هستیم که خودروسازان داخلی بد عادت شده و کالای کم کیفیت به دست مردم می‌دهند اما حمایت از سرمایه و تولید ایرانی نیز باید صورت بگیرد. ما نمی‌خواهیم خودروسازان ایرانی از بین بروند و به جای آن خودروی بی‌کیفیت چینی وارد کشور شود.» او می‌افزاید: «در همین راستا طرحی را به ریاست مجلس ارائه داده‌ایم که در این طرح مالیات، عوارض و تعرفه واردات خودروهای بی‌کیفیت چینی با تصویب هیأت وزیران تا هزار برابر افزایش پیدا کند.»
طرحی که به نفع هیچ‌کس نیست
اهالی مجلس شورای اسلامی به منظور حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده داخلی چنین طرحی را ارائه کرده‌اند. در حالی‌که کارشناسان معتقدند این طرح نه به نفع مصرف‌کننده است و نه به نفع تولیدکننده. در همین راستا، امیرحسن کاکایی، استاد دانشکده مهندسی خودروی دانشگاه علم وصنعت و کارشناس صنعت خودرو، به «فرصت امروز» می‌گوید: «عدد هزار برابر کمی جای تأمل دارد. اگر این عدد هزار درصد بود تعرفه واردات به 400 درصد می‌رسیدو می‌شد درباره آن نظر داد اما وقتی می‌گوییم هزاربرابر به معنی این است که نمی‌خواهیم واردات اتفاق بیفتد. این موضوع از نظر اقتصاد کلان یعنی فاجعه و بازگشتن به روسیه 70سال پیش. برقراری چنین تعرفه‌ای شدنی نیست زیرا ما نمی‌توانیم بدون تعاملات جهانی صنعت خود را رشد دهیم. در اینکه باید واردات را تعدیل کرد شکی نیست اما اینکه به بهانه حمایت از صنعت خودرو بخواهیم درهای کشور را ببندیم، اصلاً قابل قبول نیست. مگر کیفیت نامناسب خودروهای ما نتیجه واردات خودرو است؟»
او می‌افزاید: «حمایت از صنعت خودرو به معنای این است که با برقراری تعرفه متناسب، واردات را تعدیل کنیم و از سوی دیگر به این صنعت کمک کنیم تا به کیفیت و تنوع لازم برسد در غیر‌این صورت با بستن درهای کشور فقط مشتری را محدود کرده و به آن فشار می‌آوریم. حتی چین که هنوز کمونیست است نیز از این روش دست برداشته است و این روش باعث پیشرفت صنعت خودرو نخواهد شد و به زیان مشتری نیز هست.»
محمدرضا نجفی منش، کارشناس صنعت خودرو نیز در این‌باره در گفت‌وگو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: «من اعتقادی به این‌گونه حرکت‌های هیجانی و دستوری ندارم. ما باید صنعت خودمان را حفظ کنیم و از سوی دیگر هم شرایط را برای رقابتی شدن این صنعت فراهم کنیم. حداقل انتظار ما از مجلسی‌ها این است که به جای برقراری تعرفه‌های عجیب به صنعت خودرو نتازند. من بعید می‌دانم که چنین طرحی در مجلس رأی بیاورد.»
او با بیان اینکه چنین اقداماتی به صنعت خودرو هیچ کمکی نخواهد کرد، تصریح می‌کند: «خصوصی‌سازی، مشارکت با خودروسازان خارجی و ارائه پلتفرم‌ها تازه، اقداماتی هستند که باید برای بهبود وضعیت صنعت خودرو در پیش گرفته شوند.»
امکان ایجاد رانت از پس یک طرح
نکته‌ای که نمایندگان مجلس روی آن تأکید می‌کنند این است که این تعرفه فقط برای خودروهای بی‌کیفیت چینی خواهد بود. حالا با توجه به اینکه کیفیت یک تعریف نسبی است و در شرایط کنونی همه کالاهای وارداتی حداقل‌های استاندارد جهانی را دارند، این پرسش مطرح است که اجرایی کردن چنین طرحی تا چه حد امکان‌پذیر است؟
کاکایی در این زمینه معتقد است: «کیفیت یک مفهوم نسبی است و باید مشخص شود چه کسی قرار است آن را تشخیص دهد؟ این موضوع فقط باعث ایجاد یک رانت بزرگ می‌شود. این اقدامات سال‌های قبل در دنیا تست شده و کارنامه موفقی هم نداشته است. اگر می‌خواهیم به صنعت خودرو با تعرفه کمک کنیم بهتر است تعرفه خودروهای با حجم موتور 1500 تا 2000 سی سی که در ایران تولید می‌شود با تعرفه خودروهای 2000 تا 2500 سی سی که 55 درصد است جابه‌جا شود.»
با توجه به آنچه گفته شد، برقراری چنین تعرفه‌هایی برای مقابله با واردات خودروهای چینی امکان‌پذیر و منطقی نیست. از سوی دیگر سابقه تاریخی نشان می‌دهد که چنین برخوردهای دستوری و هیجانی نه‌تنها به سر منزل مقصود نرسیده، بلکه خلاف هدف نیز نتیجه داده است. حالا با این شرایط باید منتظر ماند و دید که آیا طرح تازه مجلسی‌ها به بهانه حمایت از صنعت خودروی داخلی و مصرف‌کننده، رأی می‌آورد.