زماني خوزستان به دليل وجود رودخانه هاي بزرگ كارون، دز، كرخه، اروند، جراحي و مارون، جلگه اي سرسبز بود كه محصولات كشاورزي اين استان نياز ساير استان هاي كشور را در طول سال تأمين ميكرد. اين سال ها با وجود مشكلات زيست محيطي و ساختن سدها روي اين رودخانه هاي پرآب، ديگر اين منطقه رونق سابق را ندارد و هر روز معضل جديدي گريبان گير اهالي خوزستان ميشود.
يكي از بحران هايي كه به شدت اين استان را تهديد مي كند، شوري آب و خاك است كه در چند سال اخير ساكنان شهرهاي مختلف اين استان را دچار مشكل كرده است. دليل همه اين اتفاقات جبران ناپذير احداث سد گتوند بود كه با برنامه ريزي و مطالعات نادرست باعث شد كم كم اهالي شهر گتوند مهاجرت كنند و شهرهاي ديگر استان نيز با مشكلات فراوان مواجه شوند.
به گزارش جوان، عمليات اجرايي سد گتوند در سال 76 پس از بررسي و مطالعه آغاز و در سال 90 آماده بهره برداري شد. كارشناسان و فعالان محيط زيست قبل از شروع به كار اين سد، هشدارهاي لازم را درباره مشكلات آينده در اين استان داده بودند اما نتيجه اي نداشت. رئيس جمهور سابق در مرداد 90 بلندترين سد خاكي كشور را افتتاح كرد و اين پروژه در ارديبهشت 92، ً طي مراسمي رسمي توسط رئيس جمهور مجددا افتتاح شد.
قبل از اينكه سد گتوند - پرهزينه ترين سد آبگيري شود، كارشناسان و اساتيد حوزه كشور - رسما آب و زمين شناسي استان به دليل وجود تپه نمكي گچساران كه در امتداد مخزن اين سد است، خواستار توقف روند اجرا و ساخت اين سد شدند اما توجهي به خواسته آنها نشد. در فاصله دو افتتاح مسئولان سد گتوند تصميم گرفتند با ساخت ديواري حائل از خاك رس به نام پتوي رسي از برخورد آب با نمكهاي سازنده گچساران جلوگيري كنند اما اين كار بيفايده بود و فقط هزينه بيشتري روي دست پيمانكار پروژه گذاشت. تنها 10 روز پس از زمان آبگيري سد، خبر رسيد شكاف هاي زيادي در پتوي رسي ايجاد شده و نمك هاي سازنده گچساران وارد درياچه سد گتوند شده است.
اين اتفاق شروع مشكلات براي رود كارون بود زيرا با ورود هزاران تن نمك به آب سد، زمين هاي كشاورزي، دامداري و چاه ها و باغ هاي همه اهالي اين منطقه نابود شد، گورستان هزار ساله بختياري از بين رفت و باعث شور شدن رود كارون شد. خسارت جبران ناپذير طي 2 سال در طول دو سالي كه سد گتوند راه اندازي شد، آب شرب اين شهرستان شور و غيرقابل استفاده و زمين هاي كشاورزي و خاك بيشتر مناطق استان به شوره زار تبديل شد. با اعلام ممنوعيت كشت براي كشاورزان و ايجاد مشكلات زيست محيطي و شور شدن آب كارون مسئولان به فكر چاره براي اين مشكل افتادند. تا قبل از اينكه كشاورزي استان به مشكل برنخورده بود، اين سد و معضلات آن به چشم نمي آمد و كسي صداي كشاورزان و فعالان محيط زيست را نمي شنيد اما با شور شدن آب و خاك و عدم كشت در زمين هاي استان، اين مشكل بزرگ به چشم آمد.
بر اساس گفته حسين فاضلي، مشاور استاندار خوزستان در امور مديريت آب و صيانت از رودخانه ها ساخت سد گتوند از ابتدا اشتباه بوده است. آب درياچه سد گتوند حدود ۹ ميليون تن نمك دارد كه انتقال اين آب به رودخانه كارون، به طور قابل توجهي شوري آب را افزايش داده است. طبق گفته رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان خوزستان احداث سد گتوند باعث شورشدن آب رودخانه كارون شده كه تداوم اين مسئله سبب نابودي كشاورزي منطقه ميشود.
كي‌خسرو چنگلوايي گفت: كساني كه مدعي هستند، آب سد شور نشده است، ساده ترين راه حل اندازه گيري ميزان شوري آب است كه ميزان نمك آب ورودي به سد گتوند بسيار پايين تر از ميزان نمك در درياچه سد است. وي افزود: حداقل خسارتي كه سد گتوند به كشاورزي خوزستان وارد كرده 600 ميليارد تومان است. هشدار فوري معاون رئيس جمهور علاوه بر مشكلات پيش آمده براي استان، آب شرب شهرهاي ديگر نيز دچار مشكل شده است.
چند روز پيش سعدون زاده، نماينده آبادان در مجلس نيز اعلام كرد زنگ خطر براي تأمين آب شرب و كشاورزي در شهرستان آبادان به صدا درآمده است. شوري بيش از حد رودخانه بهمن شير و اروند كه زماني بخشي از آب شرب و كشاورزي آبادان و خرمشهر را تأمين ميكرد براي اين شهرستان مشكلاتي به وجود آورده است. چندي پيش نيز فعالان محيط زيست 20 استان طي نامه اي به رياست سازمان محيط زيست خواستار رسيدگي به وضعيت اين سد شدند.
در اقدامي فوري نيز هفته گذشته با حضور معاون رئيس جمهور جلسه شوراي عالي آب تشكيل شد. جهانگيري در اين جلسه اعلام كرد: با توجه به اشتباهات در مطالعه و محاسبه اين طرح، مطالعات جديد و تدوين راهكارهاي رفع شوري آب سد گتوند انجام شده كه پس از تأييد كارگروه، جمع بندي نهايي براي تصميم گيري در اختيار شوراي عالي آب قرار ميگيرد.
اين درحالي است كه سه روز پيش پرويز فتاح، وزير اسبق نيرو در اين مورد گفت: سد گتوند نجات بخش خوزستان شده است، هيچ آسيبي نديده و كساني كه قضاوت نادرست مي كنند، اصلا كارشناس نيستند و قضاوت هاي آنان كاملا اشتباه است.
