صنعت لاستیک و پلاستیک یکی از صنایع کوچک در بازار سرمایه به شمار می‌آید که در حال حاضر معاملات هفت شرکت را در خود میزبانی می‌کند. در این میان شرکت‌های صنایع لاستیکی سهند، درخشان تهران و پلاسکوکار تولید‌کننده محصولات لاستیکی و جانبی، ایران یاسا تایر و رابر تولید‌کننده تایر و تیوپ دوچرخه و موتور و شرکت‌های بارز، ایران تایر و کویر تایر تولید‌کننده انواع لاستیک‌های سواری، صنعتی و کشاورزی هستند.
در این گزارش به بررسی وضعیت صنعت لاستیک (تایر) در سال 1393 و همچنین پیش‌بینی شرایط آن در سال جاری می‌پردازیم. صنعت تایر در دنیا یکی از صنایع پیرو صنعت خودرو به شمار می‌آید به‌گونه‌ای که همواره نوسانات تولید در صنعت لاستیک رابطه معناداری با رشد تولید خودرو در جهان داشته است. در سال 2014 حدود 1.4میلیارد حلقه لاستیک سبک و نیمه سبک و حدود 180 میلیون حلقه لاستیک کامیون و اتوبوس در جهان تولید شده است. قاره آسیا بیش از 35درصد از تولید کل تایر جهان را به خود اختصاص داده است. در این میان کشور‌های چین و کره‌جنوبی از مهم‌ترین تولیدکنندگان لاستیک در آسیا به شمار می‌روند.
در ایران نیز در سال 1393 حدود 220هزار تن لاستیک تولید شده که در این میان شرکت‌های بارز با 35درصد، دنا با 15.6درصد و کویر تایر با 12درصد سهم بازار بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لاستیک در کشور به‌شمار می‌آیند(نمودار شماره1). مهم‌ترین مشکل پیش روی شرکت‌ها در این صنعت همانند بسیاری از صنایع دیگر در سال گذشته مشکل فروش بوده است. واردات بی‌رویه لاستیک از شرق آسیا به‌خصوص چین با ارز مبادله‌ای و همچنین عدم نیاز به ثبت سفارش عرضه لاستیک در کشور را در شش ماهه دوم سال 1393 به اوج خود رساند، به‌گونه‌ای که تولیدکنندگان باوجود دریافت مجوز افزایش قیمت محصول خود را با تخفیف روانه بازار می‌کردند.
در این میان اغلب مصرف‌کنندگان لاستیک‌های خارجی (چینی) را باوجود قیمت کیفیت پایین‌تر نسبت به لاستیک تولید داخل ترجیح می‌دادند. در ماه‌های پایانی سال مذاکرات نمایندگان تولیدکنندگان با وزارت صنعت، معدن و تجارت منجر به افزایش تعرفه واردات لاستیک‌های سواری، عدم تخصیص ارز مبادله‌ای به این محصول و همچنین الزام ثبت سفارش واردکنندگان جهت واردات لاستیک شد. بدین ترتیب واردات لاستیک برای مدت کوتاهی مدیریت شد.
اما به عقیده بسیاری از کارشناسان و فعالان در این صنعت واردات در سال گذشته آنقدر افسارگسیخته بوده که حتی توقف روند واردات نیز تا چندین ماه دردی از تولیدکنندگان داخلی دوا نخواهد کرد. واقعیت آن است موجودی انبار واردکنندگان و تولیدکنندگان داخلی تایر آن قدر زیاد است که مازاد عرضه حداقل تا پایان امسال ادامه دارد. در این میان انتظارات نسبت به کاهش قیمت خودرو و عدم خرید خودرو تقاضای لاستیک را از سوی خودرو سازان به‌شدت کاهش داده است. در سطح جهانی نیز با کاهش ارزش یوان چین پیش‌بینی می‌شود بهای تمام شده تولید تایر در این کشور کاهش پیدا کرده و لاستیک‌های چینی حتی ارزان‌تر از سال قبل به کشورهایی نظیر کشور ما وارد شوند.
از این رو شرکت‌های داخلی حداقل طی سال جاری از نظر تولید و فرش با وضعیت بحرانی مواجه هستند. در بخش بهای تمام‌شده، قیمت کائوچوی طبیعی که روند نزولی آن از اوایل سال 2011 آغاز شده بود در سال گذشته به پایین‌ترین سطح خود رسیده از آغاز سال 2015 (دی‌ماه 1393) رو به صعود گذاشت (نمودار‌شماره2) تا تحلیل‌ها در این صنعت با احتیاط بیشتری همراه شود. پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی در سال 1394 نیز ادامه یابد. کارشناسان همچنین بر این باورند سایر مواد مستقیم از جمله کائوچوی مصنوعی، دوده و نخ نیز در سال جاری بین 5 تا 10درصد افزایش قیمت را تجربه کنند.
با توجه به مطالب فوق به نظر می‌رسد صنعت لاستیک در ماه‌های باقیمانده از سال جاری با روز‌های سختی مواجه باشد. شرایط این صنعت در سال بعد نیز تابع شرایط اقتصادی در سطح ایران و جهان است. شاید بزرگ‌ترین التیام و امیدواری برای این صنعت اجرای توافق هسته‌ای و افزایش تولید خودرو در کشور باشد که این امر نیز مسلما تا نیمه دوم سال 1395 محقق نخواهد شد.
* حسن خضوعی/ کارشناس سرمایه گذاری شرکت کاتوز آرمان پارس