سوئیچ را می‌چرخانی اما خودرو استارت نمی‌خورد. دوباره و سه باره امتحان می‌کنی و این ماجرا تکرار می‌شود. به اطلاعات جسته و گریخته‌ات مراجعه می‌کنی؛ چراغ‌های چک روشن شده‌اند پس قاعدتا مشکل از باتری نیست، صفحه کلاچ را هم که تازه عوض کرده‌ای، شاید مشکل از سیستم ECU یا کامپیوتر خودرو باشد. حتی اگر مشکل برطرف شود توصیه‌های نگران‌کننده اطرافیان وجود دارد. این‌که به تعمیرکار مراجعه نکنی و گرفتار عواقب و مخارج سنگین‌تر نشوی. این یک سرآغاز ساده است برای دردسری بزرگ! دردسر پاس‌کاری بین تعمیرکاران سودجو و سوءاستفاده از مشتریانی که اطلاعات تخصصی کافی ندارند. این سوءاستفاده که بیشتر شبیه کلاهبرداری‌های برنامه‌ریزی شده و معمول است، در این صنف هر روز رخ می‌دهد و متولی اصلی این صنف هم آن را می‌پذیرد.
«رضا نیک‌آیین» رئیس اتحادیه مکانیسین‌های تهران در این خصوص به روزنامه شهروند می‌گوید: شکایات از تعمیرکاران خودرو بسیار بالاست و پرونده‌های ١٠ و ٢٠میلیون تومانی کلاهبرداری در این اتحادیه به وفور تشکیل می‌شود.
یک داستان تلخ و واقعی
به تعمیرگاه بزرگی در خیابان آزادی و جنب یکی از نمایندگی‌های ایران‌خودرو مراجعه می‌کنم و می‌گوید باید خودرو را بعد از سرد شدن بررسی کند. دیروقت است و ترجیح می‌دهم فردا دوباره مراجعه کنم. می‌گوید: خودرو را نگه می‌دارد و فردا درباره مشکل تماس می‌گیرد. در تماس بعدی می‌گوید سیلندر خودرو را باز کرده است و ایراد از سرسیلندر خودرو است. هزینه را که می‌پرسم تأکید می‌کند: با تخفیف ٢میلیون تومان می‌شود. باز به همان اطلاعات جسته و گریخته مراجعه می‌کنم و می‌بینم علایمی از وجود مشکل در سرسیلندر مشاهده نمی‌شود. اعتراض که می‌کنم، تک‌تک هزینه‌ها را توجیه می‌کند: سرسیلندر که به‌کلی خراب شده است و با کف‌تراشی مشکلش حل نمی‌شود بنابراین باید سرسیلندر نو بخرید. اگر بخواهید سرسیلندر نو بخرید هزینه‌تان تا ٣میلیون تومان هم می‌رسد ولی سرسیلندر استوک یا کارکرده حدود ٩٠٠هزار تا یک‌میلیون تومان می‌شود. میله سوپاپ‌ها هم مشکل دارد و صدا می‌دهد، هزینه تعمیر آنها نیز حدود ٦٠٠هزار تومان می‌شود که با دستمزد ٦٠٠هزار تومانی تعمیرکار حدود دو‌میلیون و ١٠٠ تا دو‌میلیون و ٢٠٠هزار تومان می‌شود. با تخفیف ٢میلیون تومان هزینه نهایی تعمیر خودرو می‌شود.اولین راهکاری که به ذهنم می‌رسد این است که اعلام نتیجه را به مشورت با اطرافیان موکول کنم. با چند قطعه‌فروشی تماس می‌گیرم و قیمت‌های متفاوتی می‌شنوم. نتیجه‌ای که به دست می‌آورم این است که قیمت یک سرسیلندر دست دوم پژو ٢٠٦ بین ١٥٠ تا ٣٥٠هزار تومان در نوسان است. همین اختلاف فاحش قیمت و تناقض با ادعای فروشنده کافی است متوجه شوی که به دام افتاده‌ای.
زمین گیر کردن خودرو ترفند کلاهبردارها
وقتی مشکل را با تعمیرکار دیگری در میان می‌گذارم بلافاصله می‌گوید: یکی از شگردهای این دسته از تعمیرکاران این است که در اولین اقدام خودرو را می‌خوابانند و در اصطلاح مکانیک‌ها «زمینگیر» می‌کنند؛ آنها با این کار دو هدف را دنبال می‌کنند، اول این‌که نتوانید خودرو را برای تعمیر به جای دیگری ببرید مگر این‌که هزینه و زحمت بکسل کردن را متقبل شوید، دوم این‌که در صورت پشیمان شدن از سفارش‌تان، به بهانه باز کردن قطعات یا بستن دوباره آن از مشتری اجرت دریافت کنند و درواقع هزینه‌ای غیرضروری را به او تحمیل کنند. وی ادامه می‌دهد: این در شرایطی است که بسیاری از عیوب خودرو با توضیحات مشتری قابل تشخیص است و در مرحله تشخیص به ندرت مواردی وجود دارد که نیاز به باز کردن قطعات خودرو باشد. با توصیه این تعمیرکار تصمیم می‌گیرم خودرو را بدون بستن مجدد قطعات تحویل بگیرم و تا تعمیرگاه دیگری بکسل کنم. وقتی تصمیمم را با تعمیرکار اول در میان می‌گذارم می‌گوید هزینه باز کردن موتور ٣٠٠هزار تومان می‌شود. با کلی بحث و جدل حاضر می‌شود تنها ١٠٠هزار تومان برای باز کردن بدون اجازه قطعات دریافت کند. در حین بحث و جدل مشتری دیگری وارد می‌شود و وقتی می‌شنود که باید ترموستات خودروی ال ٩٠ خود را تعویض کند با شگفتی می‌گوید: ولی همین ماه قبل یکی دیگر از تعمیرکاران این تعمیرگاه ترموستات خودرو را عوض کرده است! او که خود را رضا بیانی معرفی می‌کند، در توضیح بیشتر به «شهروند» می‌گوید: ماه قبل به خاطر بالا رفتن آمپر آب به همین تعمیرگاه مراجعه کردم و یکی از تعمیرکاران به این بهانه که ترموستات نصب شده روی خودرو ٨٣ درجه است و باید با ترموستات ٧٥ درجه تعویض شود ٨٠هزار تومان هزینه دریافت و اعلام کرد ترموستات را عوض کرده است اما مشکل حل نشد و مجبورشدم دوباره مراجعه کنم. وی ادامه می‌دهد: درحالی‌که به‌تازگی ترموستات خودرو را تعویض کرده دوباره مشکل را در ترموستات می‌بیند.
در مرحله تشخیص نیاز به باز کردن خودرو نیست
در تعمیرگاه دیگری در خیابان قصرالدشت تهران، خودروام را برای بازدید تحویل می‌دهم. مکانیک پس از بازدید خودرو اعلام می‌کند که نیازی به باز کردن سرسیلندر خودرو نبوده است و با چند پرسش ساده می‌شد مشکل را تشخیص داد و تنها در مرحله تعمیر باید قطعه بازشود و نه تشخیص. بعد از بازدید از سرسیلندر اعلام می‌کند که سرسیلندر کاملا سالم است و هیچ نیازی به تعویض ندارد و تنها نیاز مختصری به کف‌تراشی دارد. هزینه کف‌تراشی سرسیلندر را ٥٠٠هزار تومان اعلام می‌کند. این در شرایطی است که قیمت یک سرسیلندر دست دوم حداکثر ٣٥٠هزار تومان است. از چند تعمیرگاه دیگر هزینه کف‌تراشی سرسیلندر را می‌پرسم و متوجه می‌شوم این کار حداقل با ١٠٠هزار تومان و حداکثر با ٤٠٠هزار تومان انجام می‌شود. تعمیرکاران می‌گویند قیمت حداکثر برای زمانی است که سرسیلندر دچار مشکل اساسی و نیاز به جوشکاری و آب‌بندی داشته باشد.در تعمیرگاهی در خیابان گلشن جمهوری یکی از مشتریان به‌محض این‌که می‌فهمد خبرنگار هستم به «شهروند» توضیح می‌دهد: پارسال زمانی که یک تعمیرکار سرسیلندر خودروام را برای کف‌تراشی فرستاد، منافذ آن را برای نصب مجدد تمیز نکرده بود و براده‌های ریز آلومینیوم در روغن موتور ریخته و باعث آسیب شدید به موتور خودرو شد. وی ادامه می‌دهد: هرچند تعمیرکار زیر بار این موضوع نرفت ولی مشکل را موقع تعویض روغن متوجه شدم آن هم زمانی که کارگر تعویض روغنی ذرات ریز فلز ته‌نشین شده در روغن را روبه‌رویم گرفت و درباره آسیب جدی به موتور هشدار داد.
تعمیرکار نیستند تعویض‌کارند
صاحب تعمیرگاه نیز که فرد سالخورده‌ای است با اشاره به ٥٠سال تجربه کارش به «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر برخی مکانیک‌ها تعمیرکار نیستند و تنها تعویض‌کار هستند. آنها بدون هیچ دانشی وارد این کار شده‌اند و براساس ابتدایی‌ترین فرضیات و برای راحت کردن کار خود مشتری را به تعویض قطعه مجبور می‌کنند.وی ادامه می‌دهد: این درحالی است که در گذشته مکانیک‌ها به‌ندرت حاضر می‌شدند قطعه اصلی و اورجینال خودرو را با قطعات غیراصلی تعویض کنند. آنها تلاش می‌کردند تا حد ممکن قطعات اصلی را تعمیر و دوباره روی خودرو سوار کنند. به این ترتیب هزینه کمتری به مشتری وارد می‌شد و خودرو از لحاظ قطعات اصالت خود را حفظ می‌کرد.وی تأکید می‌کند: البته در این میان افرادی هم وجود دارند که قطعات اصلی خودرو را با قطعات بی‌کیفیت یا دست دوم تعویض می‌کنند، بنابراین توصیه می‌کنم تا حد امکان و برای تعمیرات کوچک و سبک خودروی‌تان را با تعمیرکار تنها نگذارید.
شگرد مکالمه صوری برای قیمت گرفتن
قیمت کف‌تراشی را که به تعمیرکار می‌گویم با بحث و جدل و چند مکالمه صوری حاضر می‌شود قیمت را کاهش دهد. البته این بماند که در حین یک مکالمه صوری با تراشکار دیگری تلفنش زنگ می‌خورد و متوجه می‌شود دستش برای مشتری رو شده است. سرانجام حاضر می‌شود کار را با ٣٠٠هزار تومان انجام بدهد و البته برای خودش دستمزد ٤٠٠هزار تومانی در نظر می‌گیرد اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود و در تماس بعدی اعلام می‌کند که تسمه تایم خودرو نیز باید عوض شود وگرنه سرسیلندر کج می‌شود و این به معنی بازگشت به پله اول است. می‌گویم تسمه‌تایم را چند ماه پیش تعویض کرده‌ام و می‌دانم بعد از کارکرد ٣٠هزار کیلومتر دوباره باید آن را عوض کنم. در جواب می‌گوید: تسمه تایم مشکل دارد و تعمیرکار قبلی جنس چینی و بی‌کیفیت استفاده کرده است. بی‌اعتمادی ناچارم می‌کند دوباره به تعمیرگاه بروم و تسمه تایم را ببینم! تسمه‌ای سیاه رنگ از بساط قطعات باز شده و روی زمین چیده شده را می‌آورد و جلوی چشمانم می‌گیرد. نوار لاستیکی فرسوده به نظر می‌رسد و من هیچ نمی‌دانم آیا این تسمه تایم خودروی خودم است یا تعمیرکار قبلی هم شیاد بوده است؟ ١٠٠هزار تومان دیگر برای خرید و تعویض تسمه تایم می‌گیرد و با تضمین این‌که خودرو را تا چند ساعت دیگر تحویل می‌دهد، مرا راهی خانه می‌کند. یکی- دو ساعت بعد دوباره زنگ می‌زند و می‌گوید: تعمیرکار قبلی روغن ماشین را تخلیه کرده و برای تست خودرو ناچار شده است دوباره روغن موتور جدید در خودرو بریزد که هزینه آن هم ٣٠هزارتومان است. این درحالی است که تنها یک ماه از تعویض روغن خودرو می‌گذرد.
2 میلیون تومان اخاذی برای هیچ
با اعتراض من مشتری دیگری که از سپردن خودرو خود به آن تعمیرکار منصرف شده است، به حرف می‌آید و می‌گوید: پارسال خودروی خود را برای معاینه به تعمیرکاری در شرق تهران سپردم. تعمیرکار اعلام کرد پشت خودرو بشینم و گاز بدهم. وقتی همین کار را انجام دادم با اشاره به آب بیرون زده از اگزوز گفت که موتور خودرو دچار اشکال است.او که خود را پاشاکی معرفی می‌کند، ادامه می‌دهد: ٢میلیون تومان هزینه به من تحمیل و ادعا کرد که موتور را باز کرده و دوباره بسته است. موقع فروش خودرو و حین بازدید فنی آن متوجه شدم نه‌تنها موتور باز نشده است که آن موضوعی که به‌عنوان ایراد فنی به من اعلام شد یک موضوع طبیعی در بیشتر خودروهاست. وی توضیح می‌دهد: در زمان معاینه فنی خودرو، کارشناس که فردی متخصص و باسابقه بود اعلام کرد که در زمان سرد بودن خودرو چون هنوز مواد شیمیایی ترکیبات به درستی نسوخته‌اند خروج آب از اگزوز مشکل خاصی تلقی نمی‌شود. او با اشاره به این‌که تنها راهکار این آشفته بازار داشتن مکانیک آشناست، تأکید می‌کند: از این‌که موتور باز نشده بود و قیمت خودرو در زمان فروش پایین نیامد خوشحال بودم اما بابت کلاهبرداری ٢میلیون تومانی هنوز هم عصبانی‌ام.
اتحادیه پر از پرونده‌های کلاهبرداری‌های کلان
بعد از خروج از تعمیرگاه متوجه می‌شوم مشکل استارت نخوردن خودرو همچنان وجود دارد! به توصیه دیگران خودرو را به یک باتری‌ساز نشان می‌دهم و مشکل را استارتر خودرو تشخیص می‌دهد. با پرس‌و‌جو متوجه می‌شوم تمام این مشکل که با دو‌میلیون و ٢٠٠هزار تومان قرار بود حل شود تنها با ١٣٠هزار تومان هزینه حل می‌شد. براساس اطلاعات موجود، در شرایطی که بازار انحصاری فروش خودرو تبدیل به یکی از بزرگترین موارد تضییع حقوق مصرف‌کنندگان شده، تنها در تهران ٢ برابر مجازها، تعمیرکار غیرمجاز خودرو وجود دارد که از مشتریان خود با ترفندهای مختلف اخاذی می‌کنند.
اعتراف به هزینه‌تراشی با ترفندهای عجیب
«رضا نیک‌آیین» رئیس اتحادیه مکانیسین‌های تهران با اشاره به حجم بالای شکایات از تعمیرکاران خودرو به «شهروند» می‌گوید: در تهران ٦هزار تعمیرگاه خودرو وجود دارد که تنها ٢هزار تعمیرگاه مجوز فعالیت دارند و متاسفانه حجم شکایات از تعمیرکاران خودرو بسیار بالاست که بیشتر این شکایات مربوط به غیرمجازهاست.وی در ذکر نمونه‌ای عجیب ادامه می‌دهد: اخیرا شکایتی به اتحادیه تسلیم شد که برای خودرویی خارجی که ٦٠میلیون تومان هزینه داشته است ٩٨میلیون تومان دریافت شده است. او توضیح داد: علاوه بر این در اتحادیه، پرونده کلاهبرداری‌های ١٠ و ٢٠میلیون تومانی بسیاری وجود دارد که آنها را برای بررسی به تعزیرات فرستاده‌ایم.نیک‌آیین تأکید می‌کند: مردم برای شکایت از غیرمجازها می‌توانند به اتحادیه مراجعه کنند تا به آنها راهکار بدهیم و پس از دریافت خسارت، تعمیرگاه را به اداره اماکن معرفی کنیم. او تأکید دارد که اداره اماکن که تاکنون با اتحادیه همکاری خوبی داشته است نسبت به پلمب کردن تعمیرگاه‌های غیرمجاز کلاهبردار اقدام می‌کند.
به گفته وی تمام مستندات نظیر فاکتور،صورت حساب کارت‌های بانکی موقع پرداخت وجه و رسید فروش قطعه و... می‌تواند علیه تعمیرکار متقلب مورد استفاده قرار گیرد.