در سال های ابتدایی دهه 80 شمسی بحث آزاد شدن واردات خودرو مطرح شد و پساز چندی نخستین خودروها از کشور آلمان و ژاپن وارد کشور شدند. با وجود تعرفه سنگین گمرکی اما به لطف عدم وجود انواع عوارض و هزینه های جانبی و البته شرایط مناسب پیش فروش انواع خودروهای وارداتی از سوی واردکنندگان وطنی، این خودروها در مدت کمی معادلات بازار خودرو کشور را برهم زدند و به نظر می رسید که به محصولاتی قابل دسترس برای همه اقشار تبدیل شوند.
اما چندی بعد با مطرح شدن بحث هدفمندسازی یارانه ها و تغییرات آسانسوری در قوانین واردات خودرو کم‌کم خودروهای وارداتی برای اقشار متوسط رویایی دست نیافتنی شدند. شاید بتوان تیر خلاص این پرونده عجیب و غریب را در گران شدن یا به قول دولتی ها هدفمند شدن! نرخ سوخت جستوجو کرد، یعنی درست زمانی که اعلام شد انواع خودروهای وارداتی با پیشرانه بالای 1300سی سی از سوخت یارانه ای بی بهره اند . اما در گیرودار هدفمند شدن قیمت ها راه حلی نیز براي انواع خودروهای پراشتهای داخلی پیشنهاد شد. سوخت دوم یا همان گاز طبیعی (CNG) راه کاری بود که دولت برای این که فشار مضاعفی بر مالکان خودروهای نسبتا ارزان قیمت داخلی وارد نشود، پیشروی این افراد گذاشت. راه‌کاری که هرچند در ظاهر به نفع مالکان این نوع خودروها بود اما هیچگاه کیفیت کار نه تنها مورد بازنگری بلکه مورد بحث هم قرار نگرفت تا مشخص شود با احتساب میزان تلف شدن وقت مالکان خودروهای دوگانه سوز در صف های چند کیلومتری پمپ های گاز و میزان استهلاک خودرو آیا در عمل نیز به نفع اقشار متوسط روبه پایین جامعه نیز هست یا نه؟
در این گزارش قصد داریم با آزمایش یکی از معدود مرسدس بنزهای E200 دوگانه سوز وارداتی به ایران اندکی از پز دادن های مرسوم "مرسدس سواری" فاصله گرفته و در موردی نادر از کلیشه ها جدا شویم تا ببینیم ایستادن در صف گاز یک پمپ CNG آن هم با یک خودروی بالای یکصد میلیون تومان چه مزه ای دارد؟! با اینکه پس از گذشت نزدیک به 8 سال از واردات انبوه مرسدس بنز کالس E اتاق W211 به کشور و پیش از آن تجهیز ناوگان پلیس راه کشور با مدل E240، دیگر این سری از محصولات مرسدس بنز جذابیت سابق را برای رهگذران ندارد و با اینکه در طول این سال ها به قدر کفایت موضوع بررسی و نقد طراحی اتاق W211 در نشریات تخصصی داخلی مطرح شده است اما خالی از لطف نیست برای شروع این آزمایش نگاهی اجمالی داشته باشیم به طراحی ظاهری این خودرو. طراحی ظاهری E کلاس را باید نماد تناسب در طراحی و یکی از الگوهای جاودانه در علم طراحی اتومبیل دانست.
به طوری که امروزه در اکثر تصاویر کمک آموزشی و راهنما در طراحی اتومبیل از نگاره های این اتاق استفاده می‌کنند. البته گونه مورد آزمایش به دلیل اینکه از گونه آوانگارد است ظاهر جوان پسندتر و جذابتری هم دارد. بهره مندی از سقف پانورامیک، استفاده از رینگ های 5 پره دوگانه 17 اینچی، استفاده از زه های آب‌کاری شده در اطراف سپر و بر روی دربها و سرانجام بهره مندی از چراغ های عقب با تکنولوژی طیف LED به پویاتر شدن نمای ظاهری خودرو کمک شایانی کرده است. طراحی ظاهری و داخلی E200 دوگانه سوز با نمونه های بنزینی هیچ تفاوتی نداشته و تنها تفاوت گونه های بنزین سوز این خودرو با نمونه های دوگانه سوز آن ابعاد باک این خودرو است که در نمونه های دوگانه سوز به دلیل کنار هم بودن دهنه دریچه های بنزین و گاز از در باک بزرگتری استفاده شده است. همچنین با وجود مخزن های گاز در صندوق عقب این خودرو به لطف جاسازی استادانه این مخزن ها فضای بار صندوق عقب به 400 لیتر می رسد که برای مسافرت های خارج شهری کوتاه کافی به نظر می آید.
پشت رل
هنگامی که پشت فرمان E-class می نشینید تسلط بر اطراف نخستین چیزی است که توجهتان را جلب می کند. هرچند که توانایی های گونه E200 آن قدر زياد نیست که بخواهید دست به انجام مانورهای آنچنانی بزنید اما همین تسلط بر اطراف و حس مطلوب قرارگرفتن در ارتفاع مناسبی از کف خیابان، شما را وسوسه خواهد کرد که پایتان را بدون واهمه از هرگونه خطر احتمالی تا انتها بر روی پدال گاز فشار دهید . اگر چه این روزها انواع خودروهای 6 سیلندر و 8 سیلندر کرهای حسابی در دل ایرانی ها جا باز کرده اند اما رازی پنهان در لوگوی ستاره 3 پره مرسدس نهفته است که کسانی حاضرند به جای پرداخت 150 میلیون تومان بابت هیوندای جنسیس 3.8 لیتری 290 اسب بخاری با تمامی تجهیزات رفاهی اش (با عمر کمتر از 3 سال) ، بیش از 180 میلیون تومان بابت خرید مرسدس E200 با تنها 163 اسب بخار ناقابل پرداخت کنند! در گونه E200 آوانگارد خبری از سامانه Key Less Go نیست و طبق روش های مرسوم پیشین با درگیر کردن سویچ، خودرو را روشن می‌کنیم.
هنگامی که استارت می زنید، شکل یک کپسول گاز که به صورت گرافیکی بسیار زیبایی طراحی شده است در مرکز نشان دهنده ها توجه شما را جلب می‌کند. برای آغاز حرکت و ثبت شتاب اولیه خودرو سیستم سوخت را بر روی بنزین تنظیم می‌کنیم. همان گونه که میتوان حدس زد E200 به هیچ عنوان در شتابگیری شما را سربلند نخواهد کرد و پس از چند بار آزمایش با ثبت رقم 10.9 ثانیه برای شتاب صفر تا 100 متوجه شدیم که لازم است اگر روزی در بزرگراه حتی ب ام و 520های اتاق E60 مارا دعوت به کورسی دوستانه کردند بی درنگ به راننده 520 پاسخ رد بدهیم! سپس با تعویض سیستم سوخت رسانی و تنظیم آن بر روی گاز طبیعی بار دیگر آزمایش شتابگیری صفر تا 100 را تکرار نمودیم.
آنچه که فراتر از انتظار بود تغییر بسیار نامحسوس شتابگیری و رفتار خودرو در آغاز حرکت بود که شاید اگر خودمان چند لحظه پیشتر سیستم سوخت رسانی را تغییر نداده بودیم متوجه نمی شدیم که با سوخت گاز طبیعی در حرکت هستیم. E200 NGT با سوخت گاز طبیعی نیز در مدت زمان11/2 ثانیه از حالت سکون به سرعت 100 کیلومتر در ساعت مي رسد که این اختلاف زمان نه چندان زیاد با توجه به نحوه خاصیت احتراق گاز طبیعی کاملا قابل قبول است. در هنگام رانندگی با این خودرو تغییر وضعیت سوخت رسانی با استفاده از دکمه های روی فرمان به راحتی انجام می پذیرد و از این نظر برای راننده زحمت چندانی در پی نخواهد داشت. تغییر حالت بین دو نوع سوخت در هر سرعتی بدون هرگونه تکان و صدای اضافی انجام می پذیرد به نحوی‌که امکان ندارد سرنشينان متوجه تغییر حالت سوخت رسانی شوند. در این خودرو یک مدار الکترونیکی کنترل‌کننده وظیفه دارد که مشاهده کامل و دقیقی بر فعل و انفعالات و تغییرات هر سیلندر به صورت جداگانه داشته باشد به طوری‌که هر زمان، میزان گاز مخزن به اتمام برسد سیستم کنترلر به صورت اتوماتیک سیستم سوخت رسانی را باز هم بدون هرگونه هشدار یا تکان اضافی به بنزین تغییر میدهد (بر خلاف انواع خودروهای داخلی که تکان های ناشی از تغییر حالت سوخت در آنها همانند شوکی است که برای احیای بیمار در حال فوت، به او وارد می‌کنند!) جالب است بدانید یکی دیگر از وظایف این کنترل‌کننده، تغییر دوباره سیستم سوخت رسانی به گاز طبیعی به محض پرکردن مخزن های گاز است که بدون دخالت راننده انجام مي پذيرد.
با اینکه در بروشورهای رسمی این محصول ذکر شده است که E200 NGT با مخزن های پر شده گاز و بنزین توانایی پیمایش 1000کیلومتر را دارد اما از آنجایی که در انجام این آزمایش توجه ما معطوف به حالت گازسوز بودن خودرو بود اقدام به ثبت رکورد پیمایش این خودرو با مخزن های کاملا پر گاز طبیعی (به مقدار18 کیلوگرم) کردیم که E200NGT توانست با مخزن گاز پر، مسافتی در حدود 320 کیلومتر را طی‌کند که با این اوصاف و با توجه به ظرفیت باک بنزین 65 لیتری آن، پیمایش 700 کیلومتر با یک باک پر بنزین وموتوری 4 سیلندر به هیچ وجه دور از ذهن نيست. همان گونه که گفته شد گونه E200 از کلاس E با برخورداری از پیشرانه 1/8 لیتری که یک اسب بخار قدرت را به رقم نومید‌کننده هر 9/69 کیلوگرم وزن خودرو اختصاص میدهد، نمیتواند انتظارات راننده جوان خود را برآورد کند. با توجه به این نکته درگونه E200NGT با توجه به سنگین تر بودن خودرو به دلیل استفاده از کپسول های گاز، این نقطه ضعف در مقیاس بزرگتری تشدید می شود اما نکته ای که در طول آزمایش قابل لمس بود شتابگیری ثانویه در خور توجه خودرو در دورهای بالای موتور بود اما بازهم رفتارهای دینامیکی E200 به هیچ عنوان قابل مقایسه با برادران بزرگتر خود یعنی E230 و E280 نیست.
پس از گذشت مدتی از رانندگی با این خودرو در ترافیک‌های شهری، تشخیص استفاده پیشرانه از کدام سوخت بدون توجه به نشان دهنده عملا امکان پذیر نبود که البته دلیل آن استفاده مشترک از بخش های فنی از جمله جعبه دنده تیپ ترونیک، سیستم تعلیق، سامانه ترمزگیری و غیره با گونه بنزین سوز در هر دو گونه خودرو است. البته نکته منفی دیگری که در طول رانندگی با این خودرو مشاهده گردید ضعف قوای سیستم ترمزگیری این خودرو بود. اما با این حال به لطف بهره مندی از سامانه SBC (ترمز الکترونیکی) و سامانه ESP یا همان کنترل الکترونیکی، پایداری E200 به اصطلاح کاملا در دست است و راننده میتواند به کمک این تجهیزات در هر شرایطی این خودرو را متوقف کند.
بازار فروش
اکنون و پس از کسب تجربه رانندگی با قوی ترین خودرو دوگانه سوز چهار در دنیا و البته گرانترین خودرو دوگانه سوز ایران وقت آن است که یک نتیجه گیری کلی در مورد این خودرو داشته باشیم. مدل دوگانه سوز سری E مرسدس بنز که فقط در گونه E200 و با رده های تجهیزاتی کلاسیک و الگانس و آوانگارد به مرحله تولید رسید تنها در سال 2009 میلادی و به تعداد کمتر از 100 دستگاه وارد کشور شد که در آن برهه زمانی با قیمتی در حدود 95 الی 100 میلیون تومان به فروش میرسید. اما بعدها و با افزایش چند مرحله ای قیمت انواع خودروها، قیمت گونه E200 بنزین سوز مونتاژی به حدود 150 میلیون و قیمت گونه E200NGT به فراتر از 180 میلیون تومان بالغ شد.
هرچند امروز دیگر نمونه های صفر کیلومتر این مدل ها به گونه هایی نایاب در بازار تبدیل شده اند اما نمونه های کارکرده این سری از محصولات مرسدس بنز در بازار ایران مشتریان چندانی ندارند چراکه امروزه بیشتر مشتریان این رنج قیمتی ترجیح میدهند به جای خرید مدل E200 آن هم با خصوصیات حرکتی نسبتا ضعیف به دنبال نمونه های کارکرده مرسدس بنز E280 و ب ام و 530i باشند. البته مشکل اصلی مدل دوگانه سوز E200 در ایران با وجود نقطه قوت آن- یعنی »پیمایش مسافت بیشتر آنهم بدون هیچگونه تفاوت در کیفیت رانندگی« - را نباید فراموش کرد و آن هم مکانیزم نابه سامان پمپ های CNG کشور و مشکلات بی پایان جایگاه های گاز طبیعی کشور است. چرا که منطق حکم نمی‌کند کسی که بیش از 180 میلیون تومان بابت خرید اتومبیلش هزینه است مدت زمان طولانی (که گاه به چند ساعت میرسد) به انتظار رسیدن نوبت سوخت گیری بایستد. به این ترتیب به نظر میرسد که شما باید یک طرفدار فعال محیط زیست متمول باشید که به سمت خرید E200 NGT بروید. شاید به همین دلیل است که طی همه این سال ها شرکت های واردکننده خودرو به کشور هرگز نخواسته اند به طور جدی برروی واردات خودروهای دوگانه سوز مانور دهند. مساله ای که با شکست نسبی معدود خودروهای هیبریدی وارداتی به ایران (که حتی تعرفه گمرکی و قیمت کمتری نیز نسبت به سایر خودروهای دوگانه سوز دارند) امری توجیه پذیر است. اما نباید فراموش کرد که چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه دیر و چه زود، بالاخره روزی کف گیر سوخت های فسیلی به ته دیگ خواهد خورد ! کاش قبل از اینکه دیر شود به فکر آن روز باشیم.
* نشریه سرعت