محصولات صنايع پاييندستی پتروشيمی در صنايع مختلف از محبوبيت و كارايی بالايی برخوردارند . اين محصولات هرچند ارزانقيمت و فراواناند اما معايب و چالشهايي خصوصا در حوزه مسائل زيستمحيطي را در بر ميگيرند. از اين رو در سالهاي اخير خصوصا با فعاليتها و فشارهاي NGOهاي فعال در زمينه محيطزيست منجر به ايجاد فعاليتهايي در زمينه توليد محصولات جايگزين پتروشيمي با پايه زيستي شده است. از قضا اين محصولات با استقبال بسياري مواجه شده است. هرچند حوزه تنوع محصولات پتروشيمي در بخش پاييندستي بسيار گسترده است و بعيد است كه به زودي بازار محصولات پتروشيمي به دست صنايع زيست پايه قبضه شود، اما از هماكنون زنگ خطر براي شركتهاي پايين دست پتروشيمي به صدا درآمده است.
افزايش ميزان ضايعات مواد پلاستيكي به خصوص در مناطق شهري، نگرانيهاي زيستمحيطي بسياري را به وجود آورده و موجب تصويب قوانين و آييننامههاي مختلف براي كاهش ميزان توليد محصولات پلاستيكي شده است. از اين رو متقاضيان محصولات پلاستيكي، تقاضاي توليد محصولاتي را دارند كه تاثير مخرب روي محيطزيست را كاهش دهد در عين حال كه كارايي اين محصولات چه از لحاظ عملكرد و چه از لحاظ ارزش را افزايش دهد. نتيجه اين امر سبب پيشرفتهاي چشمگير در زمينه توليد محصولات پلاستيكي زيست تخريبپذير شده است. عمدتا اين محصولات از منابع طبيعي تجديدپذير توليد ميشوند كه عملكرد مشابه پليمرهاي معمولي دارند. در حال حاضر تعداد زيادي از توليدكنندگان مواد غذايي و نوشيدني روي به استفاده از پلاستيكهاي زيستي كه قابليت بازيافت در طبيعت را دارند، آوردهاند.
محققان دانشگاه باسك اسپانيا، موفق به توليد ظرفهاي جديدي از مواد تجديدپذير و زيست تخريب پذير شدهاند كه براي بستهبندي محصولات روغني مايع و جامد مناسب است. در توليد اين ظرفهاي زيست پليمري، از محصولات جانبي صنايع كشاورزي استفاده شده است و اين مساله سبب استفاده مصرف پايدار از مواد اوليه ميشود. اين ظروف در عين اينكه شفافاند ولي از ورود اشعههاي فرابنفش و گازهايي مانند اكسيژن ممانعت ميكنند. معمولا براي جلوگيري از ورود اشعهها و گازها از پوششهاي چند لايه استفاده ميشود اما اين ظروف تك لايهاند. در نتيجه هزينه توليد آنها را بهشدت كاهش ميدهد. همچنين اين ظروف قابليت چاپ و نشان خوردن به صورت حرارتي را داراست. اين ظروف ديگر صرف نقش محافظت از غذا در برابر آلايندههاي بيروني را ايفا نميكنند بلكه نقش نگهدارنده و حتي بهبوددهنده كيفيت غذا را بازي ميكنند. تقاضا براي محصولاتي كه تركيبات شيميايي سينتيك را ندارند منجر به هدايت صنايع غذايي به استفاده از ظروف با افزودنيهاي طبيعي شده است. اين گروه تحقيقاتي همچنين موفق به توليد ظروفي شدهاند كه حاوي آنتي اكسيدان است و براي بستهبندي پنيرهاي پرچرب، نيم چرب و كم چرب مناسب است. اين بستهبندي منجر به پايداري و دوام بيشتر محصول در شرايط بهتر ميشود و نقش مهمي در حفظ كيفيت محصول و كاهش ضايعات و مرجوعات صنايع غذايي خواهد داشت.
همچنين يكي از بزرگترين شركتهاي بستهبندي جهان به تازگي موفق به توليد كارتني شده كه تماما بر پايه گياهي و تجديدپذير توليد شده است. اين محصول نخستين مواد بستهبندي است كه از فيلم پلي اتيلن زيستي با چگالي پايين و كلاه پلي اتيلني زيستي با چگالي بالا ساخته شده است. هم فيلم و هم كلاه پلي اتيلني زيستي از نيشكر ساخته شدهاند. اين محصول تا پايان سال 2015 ارايه خواهد شد.
همچنين يكي از شاخههاي صنعت بسته بندي، بستهبندي انعطافپذير است. بستهبندي انعطافپذير از موادي ساخته ميشود كه قابليت اين را دارد پس از بسته شدن يا پر شدن به شكل ماده محتوي خود در آيد. بستهبندي انعطافپذير ميتواند شامل كاغذ، فويل، پلاستيك و هر تركيبي از اين مواد باشد. از اينگونه مواد بستهبندي ميتوان چيزهايي مانند پاكت نامه، كيسه و... با كاربردهاي گوناگون توليدكرد. بستهبندي انعطافپذير به دليل زيبايي، كم وزني و دوامشان بسيار محبوباند. با شدت گرفتن تقاضا در آسيا-اقيانوسيه و به دنبال آن تمام جهان، پيشبيني شده بازار جهاني «مواد بستهبندي انعطافپذير» تا سال 2019 بالغ بر 99ميليارد دلار شود. بر اساس گزارشي از Transparency Research Market تقاضا براي مواد بستهبندي انعطافپذير تا سال 2019 به 24728 تن ميرسد در حالي كه اين مقدار در سال 2012 تنها 18666 تن بوده است. در چند سال اخير، مواد بستهبندي انعطافپذير بازار بستهبندي مواد غذايي را در دست گرفته است. بستهبندي انعطافپذير بهطور ثابت سالانه 4.4درصد رشد داشته است كه از نظر تحليلگران اين سريعترين رشد در تاريخ صنعت بستهبندي بوده است.
اما در سوي ديگر مواد بستهبندي پلاستيكي قرار دارند. پلاستيكها به دليل عمر طولاني و پايين بودن قيمت هنوز هم توسط مصرفكنندگان ترجيح داده ميشوند. پلاستيك تقريبا 70% بازار را در سال 2012 در اختيار داشت و نرخ رشد آن طبق پيشبينيها در سالهاي پيش رو بسيار افزايش خواهد يافت.
بازار بستهبندي در جهان يكي از پوياترين بازارها از نظر مقياس و از نظر گوناگوني كاربردي است و بستهبندي انعطافپذير در بازاري با اين سطح از پويايي در حال رقابت است. متقاضيان مواد بستهبندي انعطافپذير شامل محصولات بهداشتي، غذا و نوشيدني و دارويي هستند. طبق بررسيهاي TMR، صنعت بهداشت و درمان بزرگترين مصرفكننده بستهبندي انعطافپذير در جهان است. از سوي ديگر مواد بستهبندي انعطافپذير بيشترين كاربرد را در بازار غذا و نوشيدنيها دارند. اين عوامل ميتواند روي هم رفته به رشد بازار مواد بستهبندي انعطافپذير كمك كند. طبق آمارها، بالاترين تقاضا در سال 2012براي بستهبندي انعطافپذير در بخش بستهبندي غذا و نوشيدنيها بوده است. پلي اتيلن بر بازار بستهبندي انعطافپذيرحضور تعيينكنندهيي دارد به نحوي كه 32% از سهم بازار اين صنعت را به خود اختصاص ميدهد. در حوزه بستهبندي مواد دارويي و بهداشتي قوانين دست و پاگيري براي جلوگيري از عرضه محصولات تقلبي در بازار خردهفروشان وجود دارد. پيشبيني ميشود كه اين مساله سبب رشد بازار مواد بستهبندي انعطافپذير شود. چشماندازها نشان ميدهد كه تا سال 2019 ارزش بازار اين محصول به 11.09ميليارد دلار در سطح جهان ميرسد. از عمده عواملي كه موجب گسترش بازار مواد بستهبندي انعطافپذير شده رشد اقتصاد جهاني به صورت كلي و دور شدن از روشهاي سنتي بستهبندي است. در ميان تمام مناطق جهان آسياي شرقي از بالاترين رشد اقتصادي برخوردار بوده و براي همين هم بالاترين تقاضا براي بستهبندي انعطافپذير را نيز اين منطقه به خود اختصاص داده بود.
اما امروزه به دليل آگاهي بيشتر مردم در مورد مسائل زيستمحيطي، بسياري از مصرفكنندگان به موضوع تجزيهپذير بودن يك ماده توجه ميكنند. اين مساله توجه توليدكنندگان را به سوي مواد سلولزي جلب كرده است. مواد سلولزي يكي از شاخههاي توليد بستهبنديهاي انعطافپذير است. در حال حاضر سلولزها از بالاترين رشد در ميان بازار بستهبندي برخوردارند و انتظار ميرود كه در آينده اين رشد افزايش يابد. پيشبيني ميشود كه رشد محصولات سلولزي به 8.2درصد برسد.
سلولز بهشدت با محيطزيست سازگار است زيرا هم از دوام بالايي برخوردار است و هم به طبيعت آسيب نميرساند. تحقيقات و توسعههايي كه روي بستهبندي انعطافپذير صورت گرفته نشان ميدهد كه موقعيتهاي سودآوري براي حضور اين محصول در بازار صنايع نانو تكنولوژي در حوزه پرينت و فيلم وجود دارد.