موضوع گران بودن میوه در کشور و آمار شگفت‌انگیز کشف میوه‌های قاچاق، بحث پنجشنبه شب گفت‌وگوی ویژه خبری بود. اینطور که پیداست بازار میوه با بی‌نظمی و بلبشوی بسیاری روبه‌رو است.
اين برنامه به موضوع میوه و بی‌نظمی در بازار این خوراکی اختصاص داشت. امید قالیباف، مجری اقتصادی شبکه 2 در ابتدای سخنانش گفت: آمار بانک مرکزی می‌گوید میوه گران‌ترین چیزی است که در سبد کالایی مصرف می‌شود. تورم فروردین 3/1 درصد بوده درحالی که تورم میوه‌های تازه 15.1 درصد و جالیزی 24 درصد بوده. او از حسن‌پور، مدیرکل میوه وزارت جهاد کشاورزی پرسید: دلیل افزایش قیمت میوه چیست؟ حسن‌پور گفت: ما در کشور نزدیک به 16 میلیون تن میوه تولید داریم که در مقایسه با جهان می‌بینیم 2.5 برابر مردم جهان، سرانه تولیدی داریم. تولید سرانه میوه 200 کیلو در سال است ولی در جهان 84 کیلو است. این نشان می‌دهد از لحاظ تولید به حد کافی هست و نیاز به واردات نداریم. نرخ هندوانه سر مزرعه 500 تا 700 تومان است. ولی وارد بازار ملی می‌شود 1500 تا 2200 تومان. آیا این اختلاف مربوط به بخش کشاورزی است؟
هزینه‌های حمل و نقل و واسطه‌ها نقش عمده‌ای دارند. بخش کشاورزی تولید به‌اندازه کافی دارد و قیمت عرضه کشاورز نسبتا پایین است.
عامل گرانی را همه بلدیم اما....
قالیباف دوباره پرسید: دلایل گرانی چیست؟ حسن‌پور جواب داد: عوامل این گرانی یکی حمل‌ونقل، دیگری واسطه‌های متعدد و بعدی این است که محصول باید در میادین میوه و تره‌بار عرضه شود که با قیمت مغازه‌ها متفاوت است. نظارت باید بیشتر شود و محصولی که به دست مردم می‌رسد باید ارزان‌تر باشد. عنایت‌ا... بیابانی، رئیس اتحادیه باغداران نیز در استودیو خبر حضور داشت و علت گرانی را اینطور توضیح داد: عدم مدیریت در توزیع و مسائلی نظیر برنامه‌ریزی‌هایی برای اکثریت مردم شده، باعث گرانی و سخت شدن کارهاست. توزیع شهرداری با بیرون 30 درصد اختلاف دارد این نشان می‌دهد شهر قابل مدیریت است با مسئولیت شهرداری تهران. قالیباف پرسید: مسئولیت نظارت بر بازار میوه با کیست؟ بیابانی گفت: با سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکنندگان است. سازمان‌های نظارتی دیگر هم دخیل هستند. نمی‌خواهیم تولیدکنندگان را زیر سوال ببریم. وزارت جهاد را نباید زیر سوال برد. این وزارت توان خود را برای تولید گذاشته. مجری پرسید: مگر تنظیم بازار با وزارت جهاد نیست؟ بیابانی گفت: نه نیست.
تعزیرات در مقابل گرانی چه می‌کند؟
امید شهرآبادی، رئیس گشت تعزیرات تهران به صورت تلفنی در این برنامه حاضر شد و به این سوال که چرا میوه گران عرضه می‌شود؟ جواب داد: اولا با بخشی از صحبت دوستان مخالفیم. تعزیرات مرجع ناظر نیست. ما چون در محل حضور داریم، همکاری داریم، ولی مرجع ناظر نیستیم. ما مرجع رسیدگی‌کننده هستیم. ما در قیمتگذاری نقشی نداریم. ما به‌عنوان بدنه مردم «مبتلا به» این گرانی هستیم. ما مرجع گرانی نیستیم، ما مرجع رسیدگی به گرانفروشی هستیم. قالیباف پرسید: پس چه کسی باید نظارت کند؟ شهرآبادی گفت: سازمان حمایت، سازمان صنعت و معدن و تجارت، ناظر و بازرسی هستند و اگر تخلفی را تشخیص دهند، به ما اعلام می‌کنند و ما رسیدگی به تخلفات می‌کنیم.
مافیای خاندان میوه‌فروش
قالیباف گفت: آقای بیابانی، شما در صحبت‌های تلفنی امروز خود به من گفتید 5400 میوه‌فروشی در تهران از یک خانواده 10 نفره میوه می‌خرند. این باند و مافیاست؟ بیابانی به‌جای جواب دادن گفت: ما سال‌هاست نتوانستیم مشکل میوه را حل کنیم. میوه به اندازه کافی تولید می‌کنیم و علت اینکه نتوانستیم قاعده بگذاریم؛ عدم نظارت است. وقتی می‌بینیم انگور شیری را کیلویی 60 هزار تومان می‌فروشند، این قابل رسیدگی است و باید این سوال بپرسند که این انگور که روی تابلو زده اید 60 هزار تومان، از کجا آمده؟ قالیباف باز پرسید: این خانواده 10 نفره شناسایی شده‌اند؟ بیابانی باز هم به‌جای جواب دادن طفره رفت و گفت: زنجیره تحویل میوه به علت تمرکز در میدان مادر، دست گروه خاصی هستند. قالیباف باز هم سوالش را تکرار کرد: انحصار بازار توزیع میوه دست کیست؟ بیابانی گفت: اینها میوه‌فروش‌های زیادی را در اطراف و داخل شهر دارند که موظفند با ضمانتنامه‌هایی که از اینها گرفته شده، از اینها جنس بخرند.
اگر کسی خارج از تعهدش عمل کند، سفته‌هایش به اجرا می‌رود. گیلاس وارد میدان می‌شود یک قیمت دارد و 6 بار فاکتور می‌شود و بعد از میدان میوه بیرون می‌آید. مجری، رئیس گشت تعزیرات را مخاطب قرار داد و پرسید: چنین اتفاقاتی که آقای دکتر بیابانی گفتند، درباره باند رانت در توزیع میوه است. چرا برخورد نمی‌کنید؟ شهرآبادی به صراحت گفت که تعزیرات نمی تواند با باندهای مافیایی توزیع میوه مقابله کند: ما مرجع رسیدگی‌کننده هستیم و با افراد و باندها کار نداریم. برخی متولی تعیین قیمتند. ممکن است میوه ای با قیمت تعیین شده مثلا گیلاس 10 هزار تومان باشد. ما مرجع قیمتگذاری نیستیم. مجری گفت: بار اول نیست وقتی یک جا را زیر ذره‌بین می‌گذاریم، متوجه می‌شویم نهادهای مسئول، مسئولیت را به دیگری پاس می‌دهند. او سوالش را اینطور پرسید: سیگنال غلط بازار به محصولات کشاورزی، و قاچاق میوه به همراه رانتی که صحبت شد، آیا وزارت جهاد کشاورزی مسئولیتی در قبال این مسائل و قیمتگذاری میوه دارد؟ حسن‌پور گفت: بحث واردات را بیان کردید، باید بگویم واردات میوه ممنوع است به‌جز میوه‌هایی که مجوز دارد. مثلا موز اجازه دارد بیاید ولی پرتقال اجازه واردات ندارد. ما به‌دلیل اینکه 4 تا 5/4 میلیون تن مرکبات در سال تولید می‌کنیم یعنی سرانه 50 کیلویی تولید مرکبات داریم و حدود 4 برابر جهان است اجازه نمی‌دهیم. آیا لازم است واردات داشته باشیم؟ در شرایط خشکسالی هستیم و طغیان آفت می‌تواند باغ‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، آیا باید اجازه واردات بدهیم؟ ما در وزارت کشاورزی به تولید پایدار فکر می‌کنیم. ما باید تولید کشور را برای چند سال آینده تضمین کنیم. همراه این محموله‌ها، یک مگس وارد کردیم که این توانست خیلی از باغات ما را تحت تاثیر قرار دهد. باید با واردات غیرمجاز که بدون رفتن به قرنطینه می‌رود، مبارزه کنیم.
قاچاق سرسام‌آور میوه
عباس نخعی، مدیر کل ستاد مبارزه با قاچاق کالاهای هدف نیز به صورت تلفنی وارد برنامه شد و به این سوال جواب داد: در میوه، با قاچاق سازمان یافته در کشور مواجهیم. وظیفه شما چیست؟ نخعی گفت: سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق با ستاد است و وزارت جهاد کشاورزی نیز عضو این ستاد است. در این موضوع 3 بحث داریم، یکی مرکبات که به آن اشاره شد دو میوه‌های گرمسیری و سه نیز، سایر میوه‌هاست. همه ساله از 30 بهمن تا 31 اردیبهشت سال آینده، واردات میوه با 75 درصد تعرفه، آزاد است. وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت داشته برای تنظیم بازار و وقتی گفته تولید به اندازه کافی است، واردات قطع می‌شود. در تنظیم میوه شب عید سال 93 در برخی استان‌ها از جمله غرب کشور دچار مشکل شدیم و مجوز واردات بخش کوچکی صادر شد ولی این مجوز رعایت نشد. مجری گفت: مساله در هفته پیش اتفاق افتاد که چندین کانتینر میوه وارد شد؟
نخعی گفت: این مجوزی که داده شد برای 1000 تن واردات میوه بود که تبدیل شد به واردات بخش عظیمی که حدود 250 کانتینتر وارد شد و دو هفته قبل، به موقع از سوی سازمان حفظ نباتات، متوقف شد.وزارت جهاد کشاورزی مجوز واردات میوه داده یا نه؟ مجری پرسید: این مجوز را وزارت جهاد صادر کرده؟ نخعی گفت: بله! حسن‌پور، بلافاصله تکذیب کرد: ما هیچ مجوزی برای واردات پرتقال در کشور ندادیم. در کشور اگر پرتقال وارد کنیم، آفت وارد می‌شود و در کشور این آفات باقی می‌ماند. مجری از نخعی پرسید: وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید مجوز ندادند؟ نخعی گفت: پرتقال ازسمت جنوب قاچاقش ادامه داشت. این نیاز شب عید ادامه داشت و کشفیات ما برای اولین‌بار 20 برابر سال 92 بوده و 335 هزار کیلو پرتقال و 657 هزار کیلو نارنگی و 55 هزار کیلو لیمو ترش کشف کردیم. عدم تامین اقلام شب عید، شکاف بین عرضه و تقاضا، موجب افزایش قیمت شد و باعث قاچاق شد. تمام این کشفیات در 2 ماهه پایانی سال گذشته و اردیبهشت و خرداد امسال بوده. امروز در البرز از دو سردخانه و میدان میوه، مقادیر زیادی پرتقال مصری، انگور، گلابی و لیموترش و در شیراز بیش از 64 هزار کیلو میوه قاچاق ظرف دو روز گذشته کشف شد.
بیابانی گفت: برخی مقاطع واردات، ورود به صورت «پیله‌وری» است. مانند کرمانشاه که 40 کیلومتر بیشتر مجوز توزیع نداشتند. این آمار و اطلاعات آقای نخعی، قاچاق نیست. این مجوز دارد و باید دید چه کسی مجوز داده. مرکبات که قابل قرنطینه پس از ورود نیست. قرنطینه باید در کشور مبدا باشد.حسن پور، نماینده وزارت جهاد کشاورزی در جواب گفت: در قانون پنجم برنامه توسعه که تا آخر 94 معتبر است در ماده 45، بند 2، می‌گوید هر گونه واردات محصولات کشاورزی باید با مجوز جهاد کشاورزی باشد. چرا؟ چون باید قرنطینه نباتی نظارت داشته باشد و محموله بررسی و گواهی قرنطینه بررسی شود.نخعی، مسئول ستاد مبارزه با قاچاق گفت: شما مجوزی که از پیله‌وری سمت غرب کشور صادر کردید!حسن پور باز هم تکذیب کرد: ما که چنین مجوزی صادر نکردیم.
من به عنوان مدیر کل وزارت جهاد کشاورزی می‌گویم مجوز نداده ایم.نخعی گفت: من شماره مجوز را دارم، چرا بدون قانون، وارد کرده‌اید؟ باید به صورت قانونی از یک بهمن با تعرفه 75 درصد وارد می‌شد، باید نظارت بر توزیع آنها می‌شد. اینکه می‌گویند پیله‌وری این یعنی قرنطینه نمی‌خواهد. اصل خطا در این است. در واردات میوه، حد مجاز رعایت نشد. هر ماه هم از جنوب قاچاق داریم و به صورت استفاده از اسناد جعلی به استانهای میانی کشور حمل شد. حدود 1300 تن در 2 ماه اخیر کشف کردیم که عدم تنظیم بازار باعث این وضعیت شده. مجری وارد شد و گفت: من نمی‌دانم چه بگویم. شما می‌گویید میوه به اندازه کافی تولید می‌شود؟ حسن‌پور گفت: آمار سازمان خواروبار جهانی را داریم. سرانه تولید ما 200 کیلو است. بیابانی گفت: عدم آمار درست را باید دید. عدم برنامه‌ریزی و نظارت درست باعث شد تولیدکننده ارزان بفروشد، مصرف‌کننده گران بخورد. مجری پرسید: چه کسی باید این وضعیت را درست کند؟ بیابانی گفت: سازمان‌های نظارتی باید وارد شوند.
مردم چه کنند؟
مجری پرسید: الان که تعزیرات می‌گوید من مسئولیت نظارتی ندارم. پس مردم چه کنند؟ بیابانی گفت: قاچاق را باید زیرمیز قایم کرد. ولی چرا این میوه‌ها را در عیان می‌فروشند؟ باید یقه میوه‌فروش را گرفت انگور کیلویی 60 هزار تومان را از کجا آوردی؟مجری گفت: مسئولان درد دل می‌کنند و چرا اقدام نمی‌کنند؟ حسن‌پور جواب داد: از کجا بدانیم مصرف سم در این محصولات وارداتی چقدر است؟ وزارت بهداشت نیز نمی‌تواند نظارت کند. پیشنهاد می‌کنم ملت، سراغ میوه‌های فصل تولید شده در ایران بروند. میوه‌های ما در جهان بی‌نظیر است. مجری باز گفت: این که جواب نشد، بازار شفاف نیست، قیمت‌ها سالم نیست. واسطه‌ها هستند، ولی این رفع مسئولیت نمی‌کند از شما؟ حسن‌پور گفت: وظیفه من در جهاد کشاورزی تولید کافی در کشور است که تولید 4 برابر سرانه جهانی انجام شده.
بیابانی گفت: ما حق نداریم بگوییم مردم نخورند. تولید باید به قیمت ارزان دست مردم برسد. سر جالیز، هندوانه را می‌خرند 300 تومان ولی ما باید بخریم 2300 تومان. باید راه دستیابی مردم را به میوه ارزان فراهم کنیم. شهرداری باید به حد گسترده این دسترسی‌ها را ایجاد کند. مجری گلایه کرد: مطمئنم از سازمان میادین، سازمان حمایت هم بودند، همه به هم می‌گفتند مسئولیت با دیگری است! بیابانی گفت: ما تولیدکننده‌ایم، سیاست‌ها اشتباه است. عوامل گرانی ساده است، منتهی باید این عزم شناسایی شده را رفع کنیم. قالیباف نیز میزگرد را اینطور جمع‌بندی کرد: وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید میوه به اندازه کافی تولید می‌شود. نهادهای ناظر پاسخگو نیستند و دسترسی مردم به میوه ارزان هم مقدور نیست. امیدواریم در بازار میوه دیگر شاهد این اتفاقات نباشیم!