خطر در صندوق عقب خودروی شما است

حتماً در خیابان خودروهایی را دیده اید که یکی از چرخ های آن ها متفاوت از سایر چرخ ها است، چرخی باریک با رینگ کوچک آهنی که در مقایسه با سایر چرخ های خودرو ظاهر عجیب و نامأنوسی دارد. این چرخ در اصل تایر یدکی خودرو است که به صورت موقت بر روی آن نصب می شود تا خودرو را به نزدیک ترین تعمیرگاه برساند اما آیا این تایر واقعاً کارآیی لازم را دارد و می توان به آن اعتماد کرد و یا ممکن است همین تایر عاملی برای خطر باشد؟ قبل از استفاده از تایر موقت، حتماً ادامه این مطلب را بخوانید:

نصب تایر یدک بر روی خودرو از نخستین روزهای تولید خودرو وجود داشته به گونه ای که نخستین خودروها گاهی بیش از یک تایر یدک را با خود حمل می کردند تا در مواقع اضطراری دچار مشکل نشوند. این روند البته این روزها تا حدود زیادی تعدیل شده چرا که از یک سو وضعیت راه ها بسیار بهتر از گذشته است و از سوی دیگر تایرها بهتری ساخته شده که کمتر از قبل دچار مشکل می شوند اما هر چه باشد احتمال پنچر شدن تایرهای خودرو وجود دارد و اینجاست که بار دیگر استفاده از تایر یدک به عنوان بهترین راه حل  مطرح می شود اما در اینجا هم نوآوری هایی به وجود آمده که مهم ترینشان استفاده از تایرهای یدکی موقت است. این تایرها ابعاد کوچکی دارند تا به راحتی در صندوق عقب خودرو جای گیرند و نصبشان هم راحت باشد هر چند در مقابل محدودیت هایی دارند که می تواند حتی جان راننده ناآگاه را به خطر بیندازد.

چرا تایر موقت؟

قبل از هر چیز بهتر است دلیل گرایش خودروسازان به بهره گیری از تایرهای یدک موقت به جای تایرهای یدک دائمی را بررسی کنیم.در گذشته تایر یدک خودرو، تایری کامل و دقیقاً مشابه تایرهای دیگر بود تا جایی که بسیاری از رانندگان، پس از تعویض تایر یدک با یکی از تایرها، تا مدت ها حتی به دنبال تعمیر و یا جایگزینی تایر تعویض شده نمی رفتند ضمن آنکه توصیه می شد به طور دوره ای تایر یدک را حتی در صورت سلامت تایرهای اصلی با آن ها تعویض کنید تا همه تایرهای خودرو در وضعیت یکسانی حفظ شوند. این روند تا چند سال پیش هم ادامه داشت هر چند قرار دادن تایر یدک در خودرو همیشه جزو مشکلات بود.

تایرهای یدک معمولی به ویژه اگر از انواع اسپرت و پهن باشند فضای زیادی را اشغال می کنند و در شرایطی که نیاز به استفاده از آن ها معمولاً بسیار کم است، اشغال این فضا چندان معقول به نظر نمی رسد. از طرف دیگر وزن تایر یدک مسأله مهمی است که تعویض تایر را دشوار می کند. در این میان بعضی از شرکت ها مسایل دیگری را نیز به عنوان دلیل مطرح کرده اند؛ هولدن استرالیا اعلام کرده با استفاده از تایرهای موقت به عنوان تایر یدک، سارقان دیگر برای سرقت تایر زاپاس به سراغ صندوق خودرو نمی آیند، امری که در خودروهایی با رینگ و تایرهای اسپرت و گران قیمت گاهی دردسر ساز می شود. مزدا هم که در مدل های کوچک خود مانند جمع مزدا2 و مزدا3 از تایرهای موقت به عنوان تایر یدک استفاده کرده، معتقد است با این کار طراحی صندوق عقب نیز برای طراحان آسان تر می شود چون این تایرها فضای کمتری را اشغال می کنند. اما تمام این ها تنها یک روی سکه است، سکه ای که روی دیگرش مسائل اقتصادی و مباحث کاهش هزینه ها است. خودروسازان با ارائه تایر یدک کامل به همراه رینگ اصلی منطبق با خودرو، عملاً به راننده به جای چهار حلقه تایر و چهار رینگ، پنج تایر و رینگ تحویل می دهند. شاید به نظر برسد در قیمت کل خودرو، قیمت یک رینگ و تایر چندان اهمیتی ندارد اما واقعیت آن است که در دنیای پر رقابت امروزی، کاهش چند دلاری هزینه هم برای خودروسازان اهمیت دارد. در نهایت مجموع این عوامل بود که خودروسازان را به سمت استفاده از تایرهای یدک موقت سوق داد. این تایرها باریک تر و کوچک تر از تایرهای اصلی هستند و فضای بسیار کمتری را اشغال می کنند. از سوی دیگر وزن آن ها هم پایین تر است و هزینه کمتری نیز دارند.در نهایت توجه به این نکته نیز ضروری است که تایرهای یدک معمولاً بسیار به ندرت مورد استفاده قرار می گیرند (هر چند وجودشان در خودرو همیشه آسودگی خیال را به دنبال دارد) و همین استفاده کم از آن ها نیز دلیل دیگری برای جایگزینی تایرهای یدک دائمی با انواع موقت است.

تایرهای یدک موقت دقیقاً چه خصوصیتی دارند؟

فلسفه اصلی تایرهای یدک موقت، همان گونه که از نام آن ها پیدا است، موقت بودن استفاده از آن ها در خودرو است و به همین دلیل ساختار آن ها به گونه ای است که برای مدت زمان کوتاه بتواند به وظیفه خود عمل کند. تایرهای یدک موقت برای صرفه جویی در فضا و وزن، باریک تر از تایرهای عادی هستند و به همین دلیل نیاز به فشار باد بیشتری دارند تا بتوانند وزن خودرو را تحمل کنند. این فشار باد در دفترچه راهنمای خودرو و روی بدنه تایر درج شده است اما به طور معمول فشار باد 60psi مناسب است. از سوی دیگر این تایرها لایه های کمتری نسبت به تایرهای معمولی دارند. در تایرهای معمولی لایه هایی از سیم های فولادی و پلی استر، زیر لایه لاستیک بیرونی قرار دارد که موجب استحکام مجموعه تایر در زیر و کناره ها می شود اما در تایر های موقت تعداد این لایه های بسیار کمتر است و معمولاً به یک لایه در کنار و دو لایه در زیر تایر خلاصه می شود چرا که قرار نیست این تایرها برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند.

تایرهای یدک موقت دقیقاً چقدر «موقت» هستند؟

تایرهای یدک موقت، همان گونه که از نامشان مشخص است کاملاً جنبه موقتی دارند و به هیچ عنوان نمی توان برای استفاده طولانی مدت بر روی آن ها حساب کرد اما این تایرها چقدر «موقت» هستند؟ برای پاسخ به این سوال باید به طور مستقیم به سراغ محدودیت های ساختاری این تایرها برویم.این تایرها بسیاری از بخش های تقویتی یک تایر عادی را ندارند و به همین دلیل بسیار سریع فرسوده می شوند و طبیعتاً نمی توان برای استفاده طولانی مدت بر روی آن ها حساب کرد. از طرف دیگر به دلیل ساختار ضعیف، این تایرها در مقابل ناهمواری های زمین نظیر دست اندازها، چاله ها، سنگ های درشت و تیز و ... آسیب پذیرتر از تایرهای معمولی هستند و این مسأله نیز بر شدت فرسودگی آن ها اضافه می کند. با در نظر گرفتن همین مسایل است که خودروسازان برای میزان حرکت با تایرهای موقت، محدودیت هایی را مشخص کرده اند که در دفترچه راهنمای خودرو و روی تایر درج می شود تا توجه راننده را نسبت به این موضوع جلب کند. محدودیت پیمایش با تایرهای موقت برای سازندگان مختلف اندکی متفاوت است اما معمولاً ارقامی در حدود 100 کیلومتر اعلام می شود و این به معنی آن است که تایر موقت حداکثر می تواند چنین مسافتی را طی کند.

در کنار محدودیت در میزان پیمایش، محدودیت در سرعت نیز برای این تایرها وجود دارد. به طور کلی برای تمام تایرها محدودیت سرعت مشخصی وجود دارد که با استفاده از حروف انگلیسی در کد تایر مشخص می شود (پیش تر در همین صفحه به طور مفصل کدهای درج شده روی تایر را مرور کرده ایم). محدودیت سرعت تایرها بیش از هر چیز به بافت و ساختار آن ها بازمی گردد و خودروسازان و تایر سازان همواره پیشنهاد می کنند رانندگان از سرعت توصیه شده فراتر نروند چرا که از آن پس نرخ فرسودگی تایر به شدت افزایش پیدا کرده و احتمال بروز خطر بالا می رود. تایرهای یدک موقت، به دلیل ساختار و بافت بسیار ضعیف خود توانایی تحمل فشار در سرعت های بالا را ندارند و به همین دلیل همواره بر روی آن ها میزان مجاز حداکثر سرعت درج می شود که معمولاً رقمی در حدود 80 کیلومتر در ساعت و یا کمتر است (بسیاری از متخصصین حرکت با سرعت پایین تر را در زمان استفاده از این تایرها توصیه می کنند و این مسأله با گذشت زمان استفاده از تایر اهمیت بیشتری نیز پیدا می کند.)به این ترتیب مشخص است تایرهای یدک موقت، واقعاً «موقت» هستند و به هیچ عنوان نمی توان از آن ها به عنوان جایگزینی برای تایرهای اصلی استفاده کرد.

تایرهای موقت و توانایی های دینامیکی خودرو

هر چند از سوی سازندگان خودرو و تولیدکنندگان تایرهای یدک موقت، محدودیت در میزان پیمایش و حداکثر سرعت به عنوان محدودیت های اصلی این تایرها نام برده می شود، اما واقعیت آن است که این تایرها می توانند تاثیر منفی زیادی بر روی توانایی های دینامیکی و قابلیت های خودرو داشته باشند و از این نظر حتی ممکن است خطرات بیشتری نسبت به عدم رعایت حداکثر سرعت و میزان پیمایش، رانندگان را تهدید کند و به همین دلیل رانندگان باید با آگاهی از این خطرات با احتیاط بیشتری رانندگی کنند.تایرهای موقت، باریک تر و سخت تر از تایرهای معمولی خودرو هستند و این موضوع به معنی چسبندگی کمتر به مسیر است. به این ترتیب در زمان استفاده از این تایرها، خودرو در زمینه ترمز گیری و پیچیدن دچار مشکل خواهد شد به گونه ای که کنترل خودرو در زمان پیچیدن دشوارتر شده و طول خط ترمز خودرو بیشتر می شود.در این زمینه خوشبختانه آزمون های عملی دقیقی انجام شده است که می تواند به خوبی تاثیر بهره گیری از این تایرها بر جنبه های مختلف رانندگی را نشان دهد که در اینجا نتایج یک تحقیق در استرالیا و بررسی نشریه انگلیسی auto express را مرور می کنیم.

در آزمون برگزار شده در استرالیا، خودروهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفتند تا تیم برگزارکننده بتواند اختلاف نتایج را برای کلاس های مختلف خودرو مورد بررسی قرار دهد. در زمینه ترمزگیری، ابتدا خودروها در حالی که تایر یدک موقت بر روی آن ها نصب شده بود به سرعت 80 کیلومتر در ساعت رسیده و پس از آن با تمام توان متوقف می شدند تا شبیه سازی یک وضعیت خطرناک انجام شده باشد. در این آزمایش ثابت شد در یک خودروی هاچ بک کوچک فاقد سیستم ABS، طول خط ترمز نزدیک به 50درصد افزایش پیدا کرده و در یک وضعیت خطرناک این به معنی برخورد قطعی با مانع است. نتایج خودروهای سدان بزرگ با ترمزهای ABS با چرخ های متحرک در عقب و یا چهارچرخ متحرک بهتر بود به گونه ای که خط ترمز حدود 6درصد بلندتر از حالت عادی بود که رقمی در حدود 2 متر است هر چند همین مقدار هم زیاد است. بر اساس این بررسی، نتایج در زمان قرارگیری تایر موقت بر روی چرخ های محور جلو یا عقب تفاوت چندانی ندارد و این ترمز ABS است که می تواند به یاری راننده بیاید.

آزمون بعدی در زمینه توانایی پیچیدن خودروها بود و در آن خودروها باید دور یک دایره با قطر 50 متر بدون از دست رفتن کنترل به حداکثر سرعت می رسیدند. نتایج در این بخش نیز قابل توجه است به گونه ای که یک خودروی سدان بزرگ با تایر معمولی توانست به سرعت 75 کیلومتر در ساعت برسد ولی با تایر یدک موقت نتیجه ای بهتر از 62 کیلومتر در ساعت حاصل نشد.در آزمون نهایی، توانایی های خودروها در تغییر مسیرهای ناگهانی مورد ارزیابی قرار گرفت. در این بخش نتایج به صورت عدد ثبت نشد اما راننده آزمایشگر اعلام کرد کنترل خودرو با تایر یدک موقت «بسیار دشوار» است و حتی در چند مورد خودرو به طور کامل به دور خود چرخید در حالی که راننده حرفه ای مسابقات در حال کنترل آن بود. تمام این ها نشان می دهد راندن خودرویی با تایرهای موقت می تواند بسیار خطرناک باشد و به همین دلیل توصیه می شود در زمان استفاده از این تایرها بیش از همیشه احتیاط کنید ضمن آنکه باید در سریع ترین زمان ممکن نسبت به تعویض تایر موقت با تایر اصلی خودرو نیز اقدام کنید چرا که فرسودگی این تایر می تواند منجر به پنچری آن شود که البته در سرعت های پایین خطری ایجاد نمی کند اما خودرو را به دلیل نبود تایر یدک متوقف می کند.