نهضت ملی مسکن بخشی از قانون جهش تولید مسکن است که تأمین مسکن مناسب و قابل دسترس برای قشرهای مختلف، بویژه گروه‌های کم‌درآمد و متوسط هدف آن است. این برنامه شامل چندین مرحله و اجزای مختلف است که هر یک به منظور تحقق اهداف مشخصی طراحی شده است. به طور کلی، نهضت ملی مسکن تلاش می‌کند تا مشکلات مسکن را از طریق یارانه‌های دولتی و کمک‌های بلاعوض به افراد کم‌درآمد، بخشی از هزینه‌های خانه‌دار شدن آنان را کاهش دهد.
زمین رایگان و تسهیلات متنوع
برای کاهش هزینه ساخت مسکن نهضت ملی مسکن که عمدتاً اقشار کم درآمد متقاضی آن هستند، اراضی ساخت واحدها به صورت رایگان از طرف دولت تأمین می‌شود. همچنین تسهیلات بانکی 550 میلیون تومانی با نرخ سود 18 درصد به سازندگان پرداخت می‌شود و بعد از تکمیل واحد، متقاضی باید اقساط این تسهیلات را بازپرداخت کند.
میزان تسهیلات نهضت ملی مسکن با تصویب شورای پول و اعتبار به 800 میلیون تومان افزایش یافت اما هنوز این افزایش به بانک‌ها ابلاغ نشده است و در حال حاضر تسهیلات نهضت ملی مسکن 550 میلیون تومان است. علاوه بر تسهیلات بانکی، متقاضیان نیز باید بقیه هزینه ساخت را بپردازند. براساس طرح نهضت ملی مسکن متقاضی باید در دوره‌های مختلف آورده خود را به طرح بپردازد. میزان و زمان این آورده از طریق پیامک به متقاضیان اطلاع داده می‌شود. مبلغ کل واریزی متقاضیان در مناطق مختلف کشور با توجه به هزینه ساخت، متفاوت است اما به طور میانگین متوسط آورده متقاضیان حدود 700 میلیون تومان خواهد بود.
تداوم واریزی آورده متقاضیان
با توجه به اینکه هدف طرح‌های حمایتی ساخت مسکن خانه‌دار شدن اقشار کم درآمد است، آمار تعداد متقاضیانی که آورده خود را برای ساخت مسکن در نهضت ملی مسکن پرداخت کرده‌اند تقریباً نصف میزان زمین تأمین شده است. طبق این آمار، حدود 7 میلیون نفر در طرح نهضت ملی مسکن ثبت نام کرده‌اند که شرایط یک میلیون و 800 هزار نفر مطابق این طرح بوده و واجد دریافت مسکن تشخیص داده شده‌اند. تاکنون برای یک میلیون و 400 هزار متقاضی زمین تأمین شده و برای ساخت در اختیار سازندگان قرار گرفته است، 740 هزار متقاضی آورده خود را واریز کرده‌اند. به گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی، این تعداد هم تنها بخشی آورده خود را بر اساس زمانبندی پرداخت و بقیه متقاضیان بخشی از آورده را تاکنون واریز کرده‌اند.
دریافت آورده بر اساس پیشرفت
به گفته فعالان حوزه مسکن، پرداخت آورده که تقریباً در هر مرحله معادل 40 میلیون تومان است خارج از توان مالی بسیاری از متقاضیان نهضت ملی مسکن است. اخیراً برخی متقاضیان مطرح کرده‌اند که فواصل زمانی واریزها کم شده و پیامک واریز هر یک ماه برای آنان ارسال می‌شود. هر چند مسئولان اجرای نهضت ملی مسکن این موضوع را تأیید نمی‌کنند.
حسین جنتی مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران درخصوص کاهش فوصل زمانی ارسال پیامک واریز متقاضیان نهضت ملی مسکن به «ایران» گفت: پرداخت آورده متقاضیان ماهانه نشده است و بر اساس پیشرفت فیزیکی پروژه از جمله طراحی، پروانه ساخت و طرح نقشه که در سیستم بارگذاری می‌شود، به متقاضیان اطلاع‌رسانی می‌شود که بخشی از آورده خود را متناسب با پیشرفت پروژه پرداخت کنند.
وی افزود: تاکنون حتی متقاضیانی را که واریز وجوه ناقص و کم داشته‌اند حذف نکرده‌ایم. هر چند به دلیل کمبود تزریق نقدینگی و تسهیلات از سوی بانک‌ها به پروژه‌های نهضت ملی مسکن و برای جلوگیری از توقف پروژه‌ها سعی کرده‌ایم بخشی از منابع را از طریق تأمین آورده متقاضیان تأمین کنیم. البته با وجود مشکلات مالی، پروژه‌های نهضت ملی مسکن استان تهران متوقف نشده و با قدرت در حال انجام است. اداره‌های کل راه و شهرسازی پیامک آورده را رأساً به متقاضیان ارسال می‌کند و برای پیگیری پرداخت آورده در چندین مرحله پیامک‌های یادآوری و تأکیدی به متقاضیان ارسال می‌شود.
خلیل محبت‌خواه، مدیرعامل شرکت عمران شهر جدید پردیس نیز درخصوص هزینه مالی ساخت مسکن‌های حمایتی برای مردم به «ایران» گفت: در شهر پردیس 2 هزار و 40 واحد در قالب اقدام ملی مسکن که اکنون به پروژه نهضت ملی انتقال یافته است در حال ساخت است و با توجه به هزینه‌های ساخت، حدود 750 میلیون تومان از هزینه را متقاضی باید پرداخت کند. وی گفت: در قراردادهایی که ما بین متولیان اجرای برنامه‌های ساخت مسکن و متقاضیان منعقد می‌شود با صراحت اعلام شده که بخشی از هزینه ساخت برعهده آنان است.
اختصاص تسهیلات قرض‌الحسنه چند صد میلیونی
محمدرضا مهدیار اسماعیلی، مدیرعامل صنوق ملی مسکن با تأکید بر اینکه اجرای نهضت ملی مسکن براساس قانون تعهد دولت است و دولت پیگیر ساخت واحدهاست به «ایران» گفت: برای کاهش فار مالی بر اقشار کم درآمد متقاضی نهضت ملی مسکن، تخصیص اعتباراتی در صندوق ملی مسکن در نظر گرفته شده است.
وی افزود: بنا داریم تسهیلات قرض‌الحسنه 500 میلیون تومانی به متقاضیان دهک‌های یک و 2 و تسهیلات قرض‌الحسنه 400 میلیون تومانی به دهک‌های 3 و 4 پرداخت شود. دوره بازپرداخت این تسهیلات 15 ساله است و این تسهیلات علاوه بر تسهیلات 550 میلیون تومانی نهضت ملی مسکن به این متقاضیان پرداخت می‌شود.
وی افزود: این تسهیلات به صورت تدریجی و براساس پیشرفت پروژه پرداخت می‌شود. این متقاضیان که از دهک‌های کم برخوردار هستند، توسط سازمان بهزیستی یا کمیته امداد به پروژه‌های نهضت ملی مسکن معرفی می‌شوند.
وی راه‌اندازی صندوق‌های ترکیبی خرید و اجاره با مشارکت سازمان بورس را راهکار دیگر کاهش فشار مالی بر متقاضیان کم درآمد نهضت ملی مسکن عنوان کرد و گفت:
بر اساس این برنامه، متقاضیان در دهک‌های پایین با پرداخت بخشی از آورده و دریافت تسهیلات، مسکن خود را تحویل می‌گیرند و مابقی هزینه در قالب اجاره ماهانه پرداخت می‌شود و آنها بعد از تکمیل پرداخت، مالک واحد اجاره‌ای می‌شوند. البته اجرا و تکمیل این برنامه مبتنی بر مشارکت بازار سرمایه است. وی تأکید کرد: اجرای مؤثر این راهکارها نیازمند مشارکت نهادهای دولتی، بانک‌ها، انبوه‌سازان و بازار سرمایه و متقاضیان است تا واحدهای نهضت ملی مسکن در زمان تعیین شده و بدون هزینه اضافه به دست مردم برسد.