از همان زمانی که روسیه در ماه فوریه 2022 میلادی تهاجم تمام عیار خود علیه اوکراین را آغاز کرد، کی‌یف همواره از شرکای غربی خود درخواست کرده تا جنگنده مدرن در اختیار این کشور قرار دهند.
اوکراین و حامیانش مشتاقانه منتظر ورود و استقرار اولین گروه از جنگنده‌های اف-۱۶ در اوکراین هستند. این جت‌های ساخت آمریکا از جمله مهم ترین تجهیزاتی هستند که تا به امروز برای حمایت از اوکراین اهدا می‌شوند.
اوکراین به چند جنگنده نیاز دارد؟
ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فرانسه در ماه مه میلادی اظهار داشت که اوکراین برای دستیابی به توانایی نظامی «همگون» با روسیه، دست‌کم به ۱۲۰ تا ۱۳۰ فروند اف-۱۶ یا سایر هواپیماهای پیشرفته نیاز دارد.
زلنسکی گفت «از این جهت می‌گویم ۱۲۰ تا ۱۳۰ فروند چونکه برای دفاع از آسمان در برابر ۳۰۰ هواپیمای روسیه لازم است.»
با این حال، کشورهای حامی اوکراین تا به امروز تنها با عرضه کمتر از ۱۰۰ جت جنگنده اف-۱۶ موافقت کرده‌اند. تحویل این هواپیماها نیز به تدریج و در طی چندین سال خواهد بود و خلبانان اوکراینی باید قبل از استقرار این جت‌ها دوره‌های آموزشی گسترده‌ای را پشت سر بگذارند.
مشکل اوکراین با جنگنده‌های فعلی خودش چیست؟
اوکراین متکی به ناوگان قدیمی جنگنده‌های میگ-۲۹ و جت‌های سوخوی متعلق به دوران شوروی است.
تعمیر و نگهداری آنها به طور روزافزونی دشوار شده است، مخصوصا اینکه به قطعات ساخت روسیه نیاز دارند و تعداد و قابلیت‌های آنها برای دور نگه داشتن هواپیماهای روسی از آسمان اوکراین اندک است.
یک کارشناس غربی که در بخش صنایع دفاعی فعالیت می‌کند به شرط ناشناس ماندن به خبرگزاری فرانسه گفت: «می‌توان با قطعاتی از دیگر کشورهای نسبتاً بی‌طرف مانند جمهوری آذربایجان [با قضیه کمبود قطعات] کنار آمد، اما در این زمینه هم محدودیت‌هایی وجود دارد.»
حالا چرا اف-۱۶؟
این جنگنده‌های پیشرفته غربی از نظر کی‌یف برای دفع حملات هوایی و زمینی روسیه بسیار ضروری هستند، مخصوصا اینکه ارتش اوکراین در برابر عِده و عُده نیروهای روسی کم می‌آوردند.
در گزارشی که توسط اندیشکده آمریکایی «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» (CSIS) در ماه ژوئن منتشر شد، آمده است: «قابلیت‌های اف-۱۶، اوکراین را قادر می‌سازد تا اهداف بیشتری از روسیه را در معرض خطر قرار دهد و به نوبه خود، اهرم‌های بیشتری در جنگ و میز مذاکره به دست آورد.»
این گزارش می افزاید: «حلقه گمشده برتری هوایی برای اوکراین، قابلیت تهاجمی در آسمان است که اف-۱۶ها آن را ارائه خواهند داد.»
این جت‌ها با رهگیری موشک‌ها و پهپادها و هدف قرار دادن هواپیماهای جنگی روسیه که در ماه‌های اخیر مواضع اوکراین را هدف قرار داده‌اند، به تقویت دفاع اوکراین در برابر حملات روسیه کمک خواهند کرد.
آیا برای کی‌یف اثربخش خواهند بود؟
گزارش «مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» در ادامه خاطرنشان می‌کند که اثربخشی جت‌ها به عوامل مختلفی - از جمله تسلیحات آن، مهارت خلبانان و هرگونه محدودیت عملیاتی که توسط حامیان غربی اوکراین تحمیل می‌شود - بستگی دارد.
این جنگنده‌ها در فضایی پرواز خواهند کرد که به شدت مورد مناقشه است و نبرد در آنجا شدید است.
به گفته جاستین برانک از «موسسه سلطنتی سرویس‌های [دفاعی] متحد» (به اختصار: اندیشکده روسی، RUSI)، خلبانان اف-۱۶ اوکراین با چالش‌های قابل توجهی از سوی پدافند هوایی قدرتمند روسیه مواجه خواهند شد. این توانایی آنها را برای حمله موثر به مواضع دشمن محدود می‌کند.
برانک در این زمینه به خبرگزاری فرانسه گفت که «اگر نیروهای روسی موفق به شکستن خطوط دفاعی اوکراین شوند، جنگنده‌های اف-۱۶ می‌توانند با ارائه لایه‌ای از پوشش هوایی، بر جنگ زمینی تأثیر بگذارند و از عملیات بالگردهای تهاجمی و جنگنده بمب افکن‌های روسیه در مناطق تحت کنترل اوکراین جلوگیری کنند.»
مخاطرات داشتن اف-۱۶ چیست؟
تحویل این جنگنده‌ها در حالی انجام می‌شود که نیروهای روسیه تمرکز خود را بر هدف قرار دادن زیرساخت‌های هوایی اوکراین تشدید کرده‌اند.
وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که دست‌کم ۶ هواپیمای اوکراینی و یک بالگرد را در حملات هوایی به سه پایگاه جداگانه در هفته جاری منهدم کرده است.
پس از این حملات، خبرنگاران ارتش اوکراین فرماندهی عالی نیروی هوایی را به شدت مورد انتقاد قرار دادند و گفتند هواپیماهای این پایگاه بدون حفاظت کافی در فضای باز پارک شده بودند.
در گزارش «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» آمده است که برآوردها حاکی از آن است که اندازه ناوگان جنگنده کنونی اوکراین تا ماه مارس ۲۰۲۳ میلادی تنها ۶۹ فروند بوده است.
مقامات اوکراینی از اظهار نظر در مورد خسارات وارده به نیروی هوایی این کشور خودداری می‌کنند.
اندیشکده اوکراینی «دیفنس اکسپرس» در گزارش اخیر خود ذکر می‌کند که «در حالی که اوکراین منتظر جنگنده‌های اف-۱۶ است، مسئله اطمینان از ایمنی آنها در زمین همچنان باقی است.»
علاوه بر این‌ها، جنگنده‌های اف-۱۶ به خدمه زمینی بسیار آموزش دیده‌ای نیاز دارند.
پیش از این، ایده‌هایی مطرح شد که ناوگان جدید اف-16 در خارج از مرزهای اوکراین مستقر شوند؛ اما اوکراین به طور رسمی در مورد محل استقرار این جنگنده‌ها اظهار نظر نکرده است.
از زمان تهاجم روسیه، اوکراین مجموعه‌ای نامنظم و درهم از سخت‌افزارهای نظامی را از حامیان غربی خود دریافت کرده است.
این کمک ها به طور قابل توجهی زرادخانه کشور را افزایش داده است، اما چالش های لجستیکی مورد نیاز برای حفظ سیستم‌های مختلف را نیز به شدت افزایش داده است.
در نهایت باید بگوییم که اضافه شدن جنگنده‌های اف-۱۶ چالش‌های لجستیکی مورد نیاز برای حفظ آمادگی نظامی اوکراین را پیچیده‌تر خواهد کرد.