دولت تایلند اخیرا 15 هزار تن برنج به حراج گذاشت که بیش از 10 سال عمر دارند. این اتفاقی نیست که هر روز بیافتد. چه شده که چنین اتفاقی در تایلند افتاده است؟
ماجرا از این قرار است که یک دهه پیش، دولت در جریان یک طرح جنجالی، این برنج را بالاتر از قیمت بازار از کشاورزان خریداری کرد. از آن زمان این برنج در انبار نگهداری شده است.
این طرح در دوران نخست‌وزیری ینگلاک شیناواترا در سال ۲۰۱۱ اجرا شد و در جریان آن، دولت بیش از ۵۴ میلیون تن برنج از کشاورزان که از حامیان سیاسی‌شان محسوب می‌شدند، خریداری کرد.
دولت برای این برنج، قیمتی بالاتر از قیمت بازار پرداخت کرد و در مجموع، ۹۰۰ میلیارد بات تایلند (نزدیک ۲۴ میلیارد دلار) در این طرح هزینه شد؛ پول هنگفتی که دولت بخش اصلی آن را قرض گرفت.
اما این طرح از نظر اقتصادی شکست خورد. دولت که نمی‌توانست برنج را به قیمت بالاتری بفروشد، ناچار شد که به این حجم بزرگ برنج دست نزند.
فومتام وچایاچای، وزیر بازرگانی تایلند، ماه گذشته اعلام کرد که یک کمیته تشکیل خواهد شد تا بر فروش برنج‌ها نظارت کند.
در روز ۱۷ ژوئن، یک شرکت تایلندی به نام «وی۸ اینتریدینگ»، در حراج این برنج‌ها برنده شد و آن‌ها را ۲۸۶ میلیون بات خریداری کرد.
حالا بد نیست نگاهی بیاندازیم به این‌که برای برنج در طول یک دهه چه اتفاقی افتاده و سرنوشت این برنجی که خریداری شده، احتمالا چه خواهد شد.
بعد از طرح خریداری برنج، چه اتفاقی افتاد؟
به رغم این‌که تایلند یکی از بزرگترین صادرکنندگان برنج در جهان است، اما دولت تایلند نتوانست این برنج‌ها را به قیمتی بالاتر از قیمتی که خریده بود، بفروشد.
به گفته وزارت دارایی تایلند، این طرح بیش از ۱۵ میلیارد دلار برای دولت ضرر به همراه داشته است.
در سال ۲۰۱۴ و بعد از ماه‌ها تظاهرات خیابانی، ینگلاک شیناواترا در پی یک کودتای نظامی، از مقام نخست‌وزیری برکنار شد.
او در سال ۲۰۱۷ به دلیل ضررهای این طرح، به شکل غیابی محاکمه شد و دادگاه او را در اتهام «اهمال» (در انجام وظیفه)، مجرم تشخیص داد.
کیفیت برنج تایلند چطور است؟
ماه گذشته آقای فومتام در برابر چشم خبرنگاران، مقداری از برنج یک دهه پیش را خورد تا ثابت کند که این برنج سالم است و کیفیت مناسبی دارد.
او گفت: «دانه‌های برنج هنوز خوش‌قیافه‌اند. رنگشان شاید کمی زردتر شده باشد. برنجی که ۱۰ سال عمر دارد، این شکلی است.»
وزیر بازرگانی تایلند سپس همه خبرنگاران حاضر در محل را به چالش کشید که هر کیسه برنجی را که دلشان می‌خواهد سوراخ کنند و کیفیت برنج درون کیسه را کنترل کنند.
وزارت بازرگانی تایلند این برنج را در آزمایشگاهی که توسط وزارت سلامت عمومی اداره می‌شود، آزمایش کرد و نتایج آزمایش را در اختیار رسانه‌ها قرار داد.
به گفته دولت، آن‌ها در این برنج‌ها هیچ یک از مواد سمی از جمله آفلاتوکسین، دئوکسی نیوالنول، یون برومید و اتیلن اکسید پیدا نکردند.
میزان ارزش غذایی این برنج نیز در همین آزمایشگاه بررسی شد و اعلام شد که از این نظر هم، این برنج با برنجی که همین حالا در بازار فروخته می‌شود، تفاوتی ندارد.
یک تلویزیون تایلندی به نام «کانال ۳» این برنج را در یک آزمایشگاه خصوصی نیز آزمایش کرد و نتایج آزمایش، همان بود: این‌که خوردن این برنج هیچ خطری ندارد.
بی‌بی‌سی هیچ یک از نتایج این آزمایش‌ها را راستی‌آزمایی نکرده، یا برنج‌ها را به شکل مستقل آزمایش نکرده است.
آیا برنج هرگز فاسد می‌شود؟
به گفته فائو – سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد – تحت شرایطی خاص (به عنوان مثال در محلی خشک و خنک، با تهویه مناسب)، می‌توان برنج را برای مدتی طولانی انبار کرد.
همچنین فدراسیون برنج آمریکا نیز می‌گوید که برنج سفید (برنج کوبیده شده، بدون پوسته) «تقریبا برای همیشه» می‌تواند انبار شود.
آیا برنج ارزش غذایی‌اش را از دست می‌دهد؟ اثر آفت‌کش‌ها چه می‌شود؟
بی‌بی‌سی از فائو پرسید که آیا استفاده از آفت‌کش به مدت یک دهه ممکن است خطری از نظر مواد سمی اینجا کند و فائو پاسخ داد، در زمانی که تمامی دستورالعمل‌ها به دقت اجرا شوند، خطری متوجه سلامت افراد نخواهد بود.
ما همچنین این سوال را مطرح کردیم که آیا برنج بعد از یک دهه، ارزش غذایی‌اش را از دست می‌دهد یا نه.
فائو گفت که اگرچه ممکن است برخی از ریزمغذی‌ها مانند ویتامین‌های موجود در مقدار کمی از برنج، از بین بروند، اما برنج منبع اصلی آن ریزمغذی‌ها محسوب نمی‌شود.
فائو گفت: «یکی از اصلی‌ترین فایده‌های غذایی مصرف برنج در نشاسته بالای این ماده غذایی است که بدن آن را به انرژی تبدیل می‌کند. انتظار نمی‌رود که میزان این نشاسته در طول زمان به شکل قابل توجهی تغییر کند و این برنج همچنان یک منبع بسیار بزرگ از انرژی است.»
آیا مزه این برنج متفاوت خواهد بود؟
فائو می‌گوید که به طور کلی، طعم برنج به مرور زمان افت می‌کند، اما این‌که چقدر طول می‌کشد که طعم تغییر کند، به شرایط نگهداری از برنج بستگی دارد.
سورایوت سوتاساناجیندا، مجری یکی از تلویزیون‌های تایلندی، نمونه‌هایی از «برنج تایلندی» (jasmine rice) را که ۱۰ سال عمر داشت، به شکل آزمایشی مزه کرد. او گفت که طعمش بیشتر شبیه به «برنج سفید» است و چنان‌که از «برنج تایلندی» انتظار می‌رفت، چسبناک، نرم و معطر نبود.
سامچای سریسوتیاکورن، عضو سابق کمیته انتخابات نیز نمونه‌ای از برنج قدیمی را امتحان کرد. او گفت که بوی خوبی نمی‌داد، شکسته و خرد شده بود و ضخامت نداشت.
سرنوشت این برنج چه خواهد شد؟
بر اساس اطلاعات موسسه صادرکنندگان برنج تایلند، در سال گذشته کشورهای اندونزی و آفریقای جنوبی، خریداران اصلی برنج این کشور بوده‌اند.
پایروت وانگدی، از یک کارخانه برنج‌کوبی در تایلند، به بی‌بی‌سی گفت: «بیشتر افرادی که برنج قدیمی می‌خورند در کشورهای نسبتاً فقیر هستند.»
تایلند به جز آفریقای جنوبی به کشورهای آفریقایی دیگر نیز برنج صادر می‌کند.
آقای فومتام، وزیر بازرگانی تایلند گفت که به طور کلی در آفریقا برای برنج تایلند تقاضا وجود دارد.
از زمانی که دولت تایلند اعلام کرد که این می‌خواهد این برنج قدیمی را بفروشد، کاربران شبکه‌های اجتماعی در آفریقا، نگرانی‌هایی را بیان کرده‌اند. از جمله: «چون همیشه، آفریقا بهترین جا برای ریختن زباله‌هاست» یا این یکی: «آفریقا، خانه هر آن‌چه که باقی دنیا آن را نمی‌خواهد.»
دولت کنیا اعلام کرده تنها به برنجی مجوز واردات می‌دهد که با استانداردهایش مطابقت داشته باشد (و در یک آزمایشگاه، تست شده باشد).
شرکت «وی۸ اینترتریدینگ» که در حراج برنده شده، به مدت یک ماه فرصت دارد تا قرارداد خرید این برنج را با دولت تایلند امضا کند.
این شرکت هنوز اعلام نکرده که چه کشورهایی مقصد این برنج خواهند بود.