در حالی که روسیه با از دست دادن بازار گاز اروپا به بازار چین امید بسته بود، گزارش‌ها حاکی از به بن‌بست خوردن مذاکرات دو کشور به خاطر درخواست چین برای امتیازات چشمگیر است. یادداشتی از دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس نفت.
روزنامه فایننشال تایمز گزارش داده است که چین برای دریافت گاز بیشتر از روسیه، قیمت خرید آن را به حدی پایین پیشنهاد داده که تقریبا با گاز یارانه‌ای کرملین برای شهروندان روسی برابری می‌کند.
روسیه قبل از تهاجم نظامی به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، روزانه نزدیک به ۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به اروپا صادر می‌کرد، اما هم‌اکنون اتحادیه اروپا تنها ۷۵ میلیون متر مکعب واردات روزانه گاز از روسیه دارد و تا پنج سال آینده کلا می‌خواهد از گاز روسیه بی‌نیاز شود.
چین به همراه ترکیه تنها مشتری در دسترس روسیه برای افزایش صادرات گاز است.
آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد، اگرچه این کشور واردات نفت و گاز روسیه را تا حدودی افزایش داده، اما با قیمت بسیار نازلی این محصولات را خریداری می‌کند.
برای نمونه چین در سال گذشته میلادی نزدیک به ۳۴ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و گاز مایع، ال‌ان‌جی، از روسیه به قیمت ۱۹ سنت برای هر متر مکعب خریداری کرده، در حالی که متوسط قیمت گاز در بازارهای اروپایی نزدیک به ۴۳ سنت بوده است.
آمارهای گمرکی چین همچنین نشان می‌دهد، طی سال گذشته میلادی برای هر بشکه نفت وارداتی از عربستان ۸۵ دلار و برای هر بشکه نفت روسیه کمی بیشتر از ۷۶ دلار پرداخت شده است.
چین با ایران نیز همین رویکرد را سال‌هاست در پیش گرفته؛ به‌طوری که هر بشکه نفت ایران را ۱۳ دلار زیر قیمت و تنها از طریق واسطه‌ها خریداری می‌کند.
امید روسیه به چین
روسیه سال‌ها پیش با راه‌اندازی خط لوله "قدرت سیبری" صادرات گاز به چین را آغاز کرد، اما به خاطر از دست دادن بازارهای اروپایی، مذاکرات با چین برای احداث خط لوله "قدرت سیبری ۲" را آغاز کرده تا حجم صادرات روزانه گاز طبیعی خود به بازارهای چین را به ۱۳۵ میلیون متر مکعب برساند.
منابع آگاه به فایننشال تایمز گفته‌اند که چین برای خرید گاز بیشتر از روسیه قیمتی را پیشنهاد داده که تقریبا با نرخ گاز روسیه برای شهروندان خودش برابری می‌کند.
آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد، دولت روسیه برای شهروندان خود در سال ۲۰۲۲ حدود ۹۸ میلیارد دلار یارانه پنهان گاز داده است.
یارانه پنهان یعنی اختلاف قیمت گاز برای شهروندان روسیه در مقایسه با بازارهای خارجی.
اکنون چین با پیشنهاد جدید در واقع خواستار دریافت یارانه پنهان دولت روسیه برای شهروندان چینی است.
منابع آگاه با "غیرقابل قبول" خواندن پیشنهاد چین می‌گویند، مقامات روسیه این پیشنهاد را رد کرده‌اند.
ارائه چنین پیشنهاد غیرمعمولی از طرف چین نشان می‌دهد که روسیه تحت تحریم تا چه میزان به چین وابسته شده که دولت پکن از ارائه پیشنهاد خرید گاز روسیه با قیمتی نزدیک به بازارهای داخلی خود روسیه ابایی ندارد.
از طرف دیگر، آمارهای گمرکی روسیه نشان می‌دهد، در حالی که صادرات این کشور به اروپا در سال گذشته ۷۰ درصد کاهش یافت، اما صادراتش به آسیا تنها ۷ درصد رشد داشته است.
امید به چین برای تحت فشار قرار دادن غرب شاید ایده مناسبی نباشد؛ موضوعی که سال‌هاست ایران در پی آن است و جز اعطای امتیازات روزافزون چیزی نصیب این کشور نشده است.
برای مقایسه حجم تجارت دوجانبه چین با ۲۷ عضو اتحادیه اروپا در سال گذشته ۷۸۳ میلیارد دلار و با ایالات متحده آمریکا بالای ۶۶۴ میلیارد دلار بود. این کشور همچنین صدها میلیارد دلار با کشورهای دیگر تحریم‌کننده روسیه، از جمله ژاپن، استرالیا، کانادا و بریتانیا معاملات تجاری دارد.
کل تجارت دوجانبه چین با روسیه در سال گذشته حدود ۲۴۰ میلیارد دلار بود که بیش از نیمی از این رقم مربوط به صادرات روسیه به چین، خصوصا نفت، زغال‌سنگ و مواد معدنی بوده است.
از طرفی تراز تجارت خارجی چین با اتحادیه اروپا و آمریکا، برخلاف تجارت با روسیه، به شدت به نفع چین است و پکن هرگز راضی نمی‌شود این امتیاز بزرگ را با پیروی از سیاست‌های جنگ‌طلبانه کرملین یا ستیزه‌جویی جمهوری اسلامی با جهان غرب از دست بدهد.
نمونه دیگری از سیاست‌گذاری خارجی چین همین حمایت اخیر پکن از موضع امارات در رابطه با مناقشه جزایر سه‌گانه با ایران است که به رغم اعتراضات جمهوری اسلامی، چند روز پیش دوباره و با صراحت کامل از این سیاست دفاع کرد.
ناگفته پیداست که حجم تجارت دوجانبه چین با امارات، دو برابر تجارتش با ایران است و نمی‌تواند چنین شریک تجاری بزرگی را نادیده بگیرد.
وضعیت سال ۲۰۲۴
آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد که این کشور در چهار ماه ابتدایی امسال تنها ۲.۵ میلیارد دلار واردات گاز از روسیه داشته است.
این گزارش حجم گاز وارداتی را مشخص نکرده، اما درآمد ۲.۵ میلیارد دلاری روسیه از بازار گاز چین در چهار ماه امسال اختلاف بسیار چشمگیری با درآمدهای پیشین روسیه از محل صادرات گاز به اروپا دارد.
برای نمونه درآمد روسیه از فروش گاز به اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۸ میلیارد دلار بود که قابل مقایسه با درآمدهای روسیه از بازار چین نیست.
درآمد روزانه صادرات سوخت‌های فسیلی روسیه (گاز، نفت و زغال سنگ) به اتحادیه اروپا از بالای ۷۵۰ میلیون یورو در فوریه ۲۰۲۲ به ۷۰ میلیون یورو در ماه جاری رسیده، اما درآمدهای صادرات سوخت‌های فسیلی روسیه به چین طی دوره یادشده تنها از ۱۹۵ میلیون یورو به ۲۳۰ میلیون یورو افزایش یافته است.
این موضوع نشان می‌دهد که چگونه روسیه در سیاست جایگزینی چین با بازارهای اروپایی دچار شکست شده است.
از طرف دیگر آمارهای ترکیه نشان می‌دهد، در سه ماهه ابتدایی امسال روزانه تنها ۸۲ میلیون متر مکعب گاز از روسیه دریافت کرده که تغییر چندانی نسبت به دور مشابه سال گذشته ندارد.
اتحادیه اروپا و آمریکا مهم‌ترین شرکای تجاری ترکیه هستند و این کشور هرگز تخم‌مرغ‌های خود را در سبد روسیه قرار نمی‌دهد.
ترکیه نیز نفت و گاز روسیه را با تخفیف خریداری می‌کند و طی ماه‌های گذشته گزارش‌های زیادی از مذاکرات آنکارا با مسکو برای دریافت تخفیف‌های بیشتر منتشر شده بود.
از سوی دیگر آمریکا نیز طی سال‌های گذشته در تامین انرژی ترکیه سهم چشمگیری داشته است؛ به‌طوری که در سه ماه ابتدایی امسال، آمریکا بعد از روسیه و هم‌پای جمهوری آذربایجان، بزرگترین صادرکننده گاز به ترکیه بود.
در دوره یادشده، هم جمهوری آذربایجان و هم آمریکا دو برابر ایران صادرات گاز به ترکیه داشتند.