فرهخیتگان: ابرقدرت‌های جهان در حوزه خودروسازی با افزایش تقاضا در این بازار با طراحی و تولید خودروهایی بهتر و با توان پیمایش بیشتر، به نبردی تنگاتنگ در به دست گرفتن بازار خودرو مشغول شده‌اند. آنچه واضح است، بزرگ‌ترین رقبای این میدان در بلوک شرق و غرب چین و آمریکا هستند. آمارها نشان می‌دهد در سال 2023 چین در رقابتی بزرگ با آمریکا قرار گرفته و به تنهایی 58 درصد از کل تولید خودروهای برقی جهان را به خود اختصاص داده است، درحالی‌که آمریکا تنها توانست 10 درصد از سهم جهان را به چنگ بیاورد. از این رو نگرانی آمریکا از رقیب بزرگ خود در سال‌های گذشته قابل پیش‌بینی بود، تا جایی که در روزهای اخیر جو بایدن با شعار «حافظت از تولیدکنندگان آمریکایی در برابر واردات ارزان چینی» تعرفه 100 درصدی بر خودروهای چینی وضع کرد. اتفاقی که با شدت بیشتر در دولت ترامپ نیز رخ داده بود، حالا در دوره بایدن البته با شدت کمتر از آن در حال وقوع است. کارشناسان بین‌المللی می‌گویند محدودیت‌های تعرفه‌ای فعلی گرچه به اندازه جنگ تجاری سال 2018 نیست، اما به هر حال چینی‌ها آن را بدون واکنش نخواهند گذاشت.
افزایش 100 درصدی تعرفه واردات خودروی چینی
با اینکه ایالات متحده کشوری است که اقتصاد باز و تجارت آزاد را تبلیغ می‌کند و بایدن نیز با همین شعار روی کار آمد، اما آنچه که می‌بینیم تماما گفته‌هایشان را نقض می‌کند. این کشور با وجودی که بیان می‌کند به دنبال جدا شدن از چین و جلوگیری از توسعه چین نیست، در عمل دیوار‌های سختی در برابر تجارت آزاد چین در آمریکا قرار داده است. روزنامه گاردین در این خصوص نوشت، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در روزهای اخیر به‌منظور حفاظت از تولیدکنندگان آمریکایی در برابر واردات ارزان چینی، مجموعه اقداماتی را آغاز و اعلام کرد یک تعرفه 100 درصدی برای واردات خودروهای برقی ساخت چین را اعمال می‌کند. علاوه‌بر این اقدام که به گفته کارشناسان، احتمالا به تنش‌های تجاری بین دو اقتصاد بزرگ جهان دامن می‌زند، کاخ سفید همچنین اعلام کرده محدودیت‌های شدیدتری را برای کالاهای چینی به ارزش 18 میلیارد دلار اعمال خواهد کرد. به گزارش گاردین به نقل از منابع رسمی آمریکایی، اقدام ناگهانی آمریکا در برابر چین، یک اقدام برنامه‌ریزی شده از مدت‌ها قبل بود که پس از بررسی‌‌های چهار ساله بالاخره در سال 2024 انجام شد و در اصل می‌توان آن را یک اقدام پیشگیرانه در نظر گرفت که به‌منظور جلوگیری از هجوم کالاهای چینی ارزان‌قیمت یارانه‌ای به بازار ایالات متحده و سرکوب رشد بخش فناوری سبز آمریکا طراحی شده است.
جنگ تجاری آمریکا ادامه دارد
این اقدام ناگهانی آمریکا تنها در این نقطه توقف نکرده و این کشور تصمیم گرفته محدودیت‌های بیشتری را علیه چین اعمال کند. در ادامه این سیر اقدامات که فرآیند تنش‌زایی بین دو کشور را قطعا تحت تاثیر خواهد داد، کاخ سفید اعلام کرده که این محدودیت‌های شدید بر کالاهای چین تا میزان 18 میلیارد دلار اعمال خواهد شد. در راستای این فرآیند آمریکا اعلام کرده، علاوه‌بر افزایش تعرفه خودروهای برقی از 25 درصد به 100 درصد، عوارض از 7.5 درصد به 25 درصد برای باتری‌های لیتیومی، از صفر به 25 درصد برای مواد معدنی حیاتی، از 25 درصد به 50 درصد برای سلول‌های خورشیدی و از 25 درصد به 50 درصد برای نیمه‌هادی‌ها افزایش خواهد یافت. همچنین به نقل از منابع رسمی، تعرفه فولاد، آلومینیوم و تجهیزات حفاظت فردی که از صفر تا 7.5 درصد متغیر است، به 25 درصد افزایش خواهد یافت.
واکنش چین چه بود؟
به دنبال این اتفاقات از جانب آمریکا، رسانه دولتی چین با انتشار بیانیه‌ای، ایالات متحده را به «تضعیف تجارت منصفانه و تضعیف حفاظت از محیط‌زیست» متهم و اعلام کرد این مصرف‌کنندگان آمریکایی هستند که بیشترین تعرفه‌ها را متحمل خواهند شد. آمریکا که همواره از ابتدا تاکنون ضد شعارهایش در کارزار جهانی عمل کرده، این بار نیز با ضدتبلیغی علیه شعار همکاری برای تجارت آزاد در میدان ظاهر شده است. این کشور با بیان اینکه که به دنبال جدا شدن از چین و جلوگیری از توسعه چین نیست، برخلاف شعارهایش قدم برمی‌دارد. با وجود خطراتی که پاسخ پکن برای آمریکا خواهد داشت، بایدن اعلام کرده که افزایش عوارض پاسخی متناسب به ظرفیت مازاد چین در بخش خودروهای برقی است.
وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجه چین روز سه‌شنبه کمی قبل از اعلامیه مورد انتظار کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «چین با اعمال یکجانبه تعرفه‌هایی که قوانین (سازمان تجارت جهانی) را نقض می‌کنند، مخالف است و تمام اقدامات لازم را برای محافظت از حقوق قانونی خود انجام خواهد داد.» وزارت بازرگانی چین نیز گفت چین برای دفاع از حقوق و منافع خود اقدامات قاطعانه‌ای انجام خواهد داد و از دولت بایدن خواست که «کار اشتباه خود را اصلاح کند.» وانگ در پاسخ به سوال خبرنگاران درخصوص واکنش چین گفت رشد صنعت انرژی جدید چین، ازجمله خودروهای برقی و باتری‌های لیتیومی، مبتنی‌بر «نوآوری‌های جدید، زنجیره‌های کامل صنعتی و تامین و رقابت کامل در بازار» است. وی می‌گوید: «برجستگی چین در بازار خودروهای برقی نتیجه مزیت نسبی و حاکمیت بازارهای ترکیبی است، نه (از) یارانه‌هایی که ایالات متحده ما را متهم به آن می‌کند.»
تفاوت چین 2018 با 2024
رسانه‌های جهان در بررسی پاسخ چین به محدودیت‌های اخیر دولت بایدن معتقدند چین حتما واکنش نشان خواهد داد، اما به روشی بسیار سنجیده‌تر از آنچه تصور می‌شود. رویترز می‌نویسد چین ابتدا اقدام کاخ‌سفید را محکوم کرده و قول «اقدامات قاطعانه» را داده است. با این حال، واکنش چینی‌ها نسبت به سال 2018 و تعرفه‌های 300 میلیارد دلاری کالاهای چینی در دوران ترامپ طی سال 2018 متفاوت است. ازجمله تفاوت‌های بین آن زمان و اکنون اینکه کاخ‌سفید در دوره بایدن اقدامات بالقوه را از قبل به مقامات چینی اعلام کرده و تعرفه‌ها صنایعی ازجمله خودروهای برقی و باتری‌ها را هدف قرار می‌دهند، جایی که تاثیر اقتصادی محدود است و تسلط شرکت‌های چینی غیرقابل نفوذ به‌نظر می‌رسد.
در واکنش به این تعرفه‌ها، رسانه‌های دولتی چین واکنش نشان دادند و ایالات‌متحده را متهم کردند که اصول تجارت آزاد خود را زیر پا گذاشته و اقداماتی را انجام می‌دهد که برنامه‌های اقلیم را تهدید می‌کند و هزینه‌ها را برای مصرف‌کنندگان آمریکایی افزایش می‌دهد. این نشان‌دهنده گسست از لحن سال 2018 است، زمانی که یک مذاکره‌کننده چینی گفت واشنگتن «چاقویی به گردن چین می‌زند» و رسانه‌های دولتی اقدامات متقابل شدیدی مانند تحریم واردات مواد غذایی از ایالات‌متحده یا فروش اوراق قرضه ایالات‌متحده را پیشنهاد دادند. وانگ هویائو، بنیانگذار و رئیس مرکز پژوهشی «چین و جهانی شدن» که در پکن مستقر است، به رسانه‌ها می‌گوید: «چین می‌تواند جایگاه اخلاقی بالایی داشته باشد. با کسانی که استانداردها و هنجارهای بین‌المللی را زیر پا می‌گذارند، بازی نمی‌کند.» وزارت بازرگانی چین در صریح‌ترین واکنش خود گفت که کاخ‌سفید روح توافقی را که در اواخر سال گذشته در سانفرانسیسکو بین شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین و جو بایدن، برای پایداری روابط دوجانبه به دست آمده بود، شکسته است.
اما آمارهای جهانی نیز نشان می‌دهد صنعت خودروهای برقی چین در مکان بسیار متفاوتی نسبت به سال 2018 قرار دارد و فروش خودروهای برقی به حدود 7.2 میلیون دستگاه در سال 2023 رسیده که در مقایسه با فروش 800 هزار دستگاه سال 2018 افزایش قابل توجه 9 برابری یافته است. چین با ارسال خودرو به آسیای جنوب شرقی و اروپا، در واقع از ژاپن به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو در جهان پیشی گرفته است. یک پژوهشگر حوزه خودرو مدعی است شاید بتوان گفت چینی‌ها در موضوع خودروهای برقی واقعا به ایالات‌متحده نیاز ندارند، حداقل آنها می‌توانند ضربه‌ای مانند محدودیت‌های تعرفه‌ای سال 2018 را بسیار راحت‌تر تحمل کنند.
هواوی که در سال 2019 در اثر تحریم‌های ایالات‌متحده فلج شده بود، بازگشته و تقاضا برای تراشه‌های ساخت چین را پیش می‌برد و اپل را در تجارت گوشی‌های هوشمند چینی و تسلا را برای خودروهای الکتریکی به چالش کشیده است. شین هوا در تفسیری درباره تعرفه‌های آمریکا گفت: «آنچه شما را نکشد، قوی‌ترتان می‌کند.» به نظر می‌رسد نقل قول معروف در مورد شرکت‌های فناوری چین اعمال می‌شود. گفته می‌شود پکن می‌دانست که این دور از تعرفه‌ها در راه است. جانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده و دیگران در بازدیدهای اخیر خود از چین این پیام را به آمریکا رساندند که ظرفیت صنعتی چین برای تولید خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و باتری بیشتر از آنچه اقتصادش می‌تواند جذب کند، خطری برای مشاغل و تجارت آمریکایی است. مقامات چینی و رسانه‌های دولتی این استدلال را رد کرده‌اند و می‌گویند سازندگان خودروهای برقی این کشور به دلیل نوآوری و مزیت‌های زنجیره تامین و نه یارانه‌ها، بر بازار تسلط دارند. در‌مجموع در‌حال‌حاضر مشخص نیست این جنگ تعرفه‌ای ایالات‌متحده و چین دقیقا به کجا ختم می‌شود و البته به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر بستگی خواهد داشت.
تولید 14 میلیون خودروی برقی طی 2023
عمده‌ترین تولیدات خودروهای برقی تحت دو عنوان در بازار وجود دارد. خودروی BEV که به معنای وسایل نقلیه برقی باتری‌دار می‌باشد که این نوع خودرو به‌طور معمول دارای مخزن سوخت یا لوله اگزوز نیست و فقط به الکتریسیته برای نیروی محرکه متکی است. این خودروها نسبت به خودروهای موتور احتراق داخلی، مانند خودروهای بنزینی و دیزلی، گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند. دسته دیگر از خودروها، خودروی PHEV است که به معنای خودروهای برقی پلاگین هیبریدی بوده که از هر دو منبع انرژی بنزین و الکتریسیته استفاده می‌کند و همچنین این توانایی را دارد که صرفا روی باتری کار کند یا فقط از گاز و بنزین یا ترکیبی از هر دو استفاده کند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولیدات خودروهای برقی و هیبریدی در کل جهان در سال 2022 معادل 10 میلیون و 200 هزار دستگاه بوده است. این تعداد در سال 2023 به 14 میلیون دستگاه رسیده که چین با تولید 8.1 میلیون دستگاه (6 میلیون و 75 هزار خودروی برقی و دو میلیون و 25 هزار خودروی پلاگین هیبریدی) با سهم 58 درصدی از تولید کل جهان در جایگاه اول قرار گرفت و در جایگاه دوم با اختلاف بسیار زیادی آمریکا با تولید یک میلیون دستگاه (800 هزار خودروی برقی و 190 هزار خودروی هیبریدی) با سهم 10 درصدی از تولید کل جهان قرار دارد. بعد از آن آلمان با تولید 470 هزار خودروی برقی و 360 هزار هیبریدی و سهم 8 درصدی، انگلستان با تولید 270 هزار خودروی برقی و 100 هزار هیبریدی با سهم 4 درصدی، فرانسه با تولید 210 هزار خودروی برقی و 130 هزار هیبریدی با سهم 3 درصدی در جایگاه 5 کشور برتر در تولید این خودروها قرار دارند.
سهم نزدیک به 60 درصدی چین
در کنار سهم 58 درصدی چینی‌ها از تولید خودروهای برقی، آمارها نشان می‌دهد طی سال 2023 آنها سهم 55 درصدی از کل موجودی خودروهای برقی در دنیا را در دست دارند. این آمارها نشان می‌دهد از کل موجودی 40 میلیون دستگاهی خودروهای برقی در جهان طی سال 2023، حدود 55 درصد از آن در چین تردد داشته، 20 درصد در اتحادیه اروپا، 12 درصد در آمریکا و 13 درصد مابقی نیز در سایر کشورها تردد داشته است. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولیدات خودروهای برقی و هیبریدی در کل جهان در سال 2030 به 36 میلیون و 900 هزار دستگاه خواهد رسید. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد چین به تولید 14 میلیون و 600 هزار خودرو می‌رسد که معادل سهم 40 درصدی از کل تولیدات است و مقدار قابل‌توجهی خواهد بود و همچنین چین در سال‌های آینده سهم تولید خودروهای هیبریدی خود را نسبت به خودروهای برقی کاهش می‌دهد، به‌طوری‌که طبق پیش‌بینی انجام شده میزان تولید خودروهای هیبریدی در سال 2030 نسبت به سال 2025 حدود 13 درصد کاهش پیدا خواهد کرد و روند تولید خودروهای برقی صعودی‌تر خواهد شد. نکته قابل توجه این است که این آمار در آمریکا برعکس خواهد بود، به‌طوری‌که در سال 2030 که سهم آمریکا 21 درصد از مجموع کل جهان است، تولید خودروهای هیبریدی آن بیش از دوبرابر نسبت به سال 2025 رشد خواهد کرد که تولید این نوع خودرو نسبت به خودروی برقی در این کشور روند صعودی خواهد داشت.