«اومااویا»، بزرگ‌ترین پروژه آبی کشور سریلانکاست که نام مهندسان ایرانی به‌عنوان مجریان توانمند، بر تارک آن حک شد. برخی از ابعاد این پروژه حتی برای شرکت های ایرانی نیز تازگی داشته است.
پروژه سد چندمنظوره سریلانکا موسوم به «اومااویا» با ویژگی‌های منحصربه‌فرد که توسط مهندسان ایرانی اجرا شده است و دیروز با حضور سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور افتتاح شد. این اولین بار نیست که مهندسان ایرانی، پروژه‌های بزرگ را در دیگر کشورها اجرا می‌کنند؛ اما اومااویا ویژگی‌هایی دارد که آن را خاص می‌کند.
صادرات خدمات فنی و مهندسی، مرغوب‌ترین بخش از ترکیب تجارت خارجی است که ایران نیز از سال‌های دور در این حوزه فعال بود. تحریم‌های ظالمانه به قصد خانه‌نشین کردن مهندسان ایرانی به این بخش حمله برد و توانست مقیاس صادرات فنی مهندسی ایران را کاهش دهد؛ اما مهندسان ایرانی ضمن دور زدن تحریم‌ها، بر شرکت‌های صاحب‌نام غربی نیز در صحنه رقابت فائق آمدند و خود را در پروژه‌هایی که عنوان «بزرگ‌ترین» را یدک می‌کشند، جای دادند.
اومااویا در سریلانکا، یکی از این پروژه‌ها بود که دیروز افتتاح شد. ایران در ابتدای دهه ۹۰ توانسته بود رکورد صادرات بیش از ۴ میلیارد دلاری صادرات خدمات فنی مهندسی را ثبت کند؛ اما این رقم حالا حدود ۱.۵ میلیارد دلار است و طبق وعده علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، قرار است طی ۲ سال آینده به ۵ میلیارد دلار برسد.
آغاز تا انجام اومااویا
قریب به ۱۴ سال پیش، ایرانی‌ها برای حضور در پروژه چندمنظوره سریلانکا با ایتالیایی‌ها رقابت کردند و بعد از موفقیت در این رقابت، برای خلق شاهکار مهندسی در منطقه‌ای نسبتاً محروم و خشک در ۲۰۰ کیلومتری شرق کلمبو، پایتخت سریلانکا، دست‌به‌کار شدند.
از مارس ۲۰۱۰ که کلنگ پروژه اومااویا زده شد، عوامل زیادی دست‌به‌دست هم داد تا پایان خوش برای این پروژه چندمنظوره رقم نخورد. در کنار تأخیرهای کارفرما در تحویل زمین، محدودیت‌های بانکی ناشی از تحریم، تأخیر کارفرما در پرداخت‌ها و تعلیق موقت پروژه ناشی از مسائل ناشناخته زمین‌شناسی، در برهه‌های مختلف ترمز پیشرفت اومااویا را کشیدند؛ اما عاقبت از سال ۲۰۱۶، عملیات اجرایی پروژه با شتاب بیشتری آغاز شد که البته این بار نیز دست‌اندازهای بزرگی نظیر کمبود سیمان، آرماتور و سایر نهاده‌ها در بازار سریلانکا، قطعی مکرر برق، کمبود گازوئیل از شتاب طرح کاستند و در نهایت با شیوع کرونا و مقررات سخت‌گیرانه برای کنترل بیماری، سنگ بزرگ دیگری پیش پای مجریان پروژه افتاد.
در نهایت اما، مهندسان ایرانی موفق شدند این پروژه را حتی در مواردی که برای اولین بار توسط شرکت‌های ایرانی اجرا می‌شد به پایان برسانند و آن را با نام ایران آماده افتتاح کنند.
مختصات ابرپروژه اومااویا
پروژه آبی سریلانکا که توسط مهندسان کشورمان و با پیمانکاری شرکت فراب ایران اجرا شده، شامل ساخت دو سد، یک تونل انتقال آب و دو واحد نیروگاه زیرزمینی برق‌آبی با مجموع ظرفیت ۱۲۰ مگاوات است که طبق گفته‌های وزیر نیرو، ۵۳۰ میلیون دلار هزینه در برداشته و دولت سریلانکا کل مبلغ را به‌صورت نقدی پرداخت کرده است. البته ۵۰ میلیون دلار از این هزینه در قالب «اعتبار خریدار» و طی قراردادی بین بانک توسعه صادرات ایران و وزارت دارایی سریلانکا تسویه شده که بازپرداخت آن با دولت سریلانکا خواهد بود.
اجرای صفر تا صد پروژه چندمنظوره اومااویا توسط مهندسان ایرانی انجام شده و طراحی و ساخت شفت عمودی زیرزمینی آن به ارتفاع ۶۱۸ متر، جزو عمیق‌ترین شفت‌های ساخته شده توسط مهندسان ایرانی است. جالب اینکه حفاری این شفت به روشی نوین و کاملاً مکانیزه و بدون دسترسی میانی انجام شده است.
نکته دیگر اینکه، طرح در منطقه‌ای نسبتاً محروم و خشک اجرا شده و شرکت ایرانی به‌واسطه فعالیت‌های داوطلبانه و خیریه نیز مانند ساخت جاده دسترسی و تأمین آب برای مردم محلی، نشان عالی مسئولیت اجتماعی دریافت کرده است. بر اساس آمارهای شرکت فراب، در اوج فعالیت‌های اجرایی این پروژه ۱۸۰۰ نفر مشغول به فعالیت بوده‌اند که ۴۰۰ نفر آن متخصصان ایرانی، ۱۳۷۰ نفر از کشور سریلانکا و ۳۰ نفر از سایر کشورها بوده‌اند.
ایران در باشگاه سدسازان برتر جهان
وزیر نیرو در مراسم افتتاح پروژه اومااویا گفت: بر اساس اعلام کمیسیون بین‌المللی سدهای بزرگ، ایران جزو کشورهای برتر جهان در بخش سدسازی است و همچنین در حوزه تولید برق حرارتی جزو ۱۰ کشور اول جهان است. علی‌اکبر محرابیان با اشاره به اینکه ایران پنجمین کشور جهان ازلحاظ وسعت شبکه‌های آبیاری و زهکشی است، افزود: ما در عرصه تولید تجهیزات و قطعات موردنیاز تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب موفق شدیم بیش از ۹۵ درصد نیاز خود را در داخل کشور تأمین کنیم.
وزیر نیرو خاطرنشان کرد: به برکت این دستاوردها بیش از ۲۰۰ سد بزرگ و ۶۰۰ سد کوچک با حجم مخزن حدود ۶۰ میلیارد مترمکعب و حدود ۲.۵ میلیون هکتار شبکه آبیاری و زهکشی مدرن و صدهای تصفیه‌خانه آب و فاضلاب در ایران ساخته شده است. با توجه به ظرفیت کشور در صدور خدمات فنی و مهندسی در بخش آب و برق و فاضلاب چند پروژه بزرگ را در کشورهای مختلف جهان یا در حال اجرا داریم یا به تمام رسانده‌ایم.
او با اشاره به توان مهندسان ایرانی در سدسازی، گفت: در کشور تاجیکستان از پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده می‌توان به سد و نیروگاه سنگ توده و از پروژه‌های در حال ساخت می‌توان به سد راغون به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح عمرانی در جهان و به تعبیری مرتفع‌ترین سد جهان به ارتفاع ۳۳۵ متر و حجم ذخیره ۱۴ میلیارد مترمکعب توسط مشاوران و پیمانکاران بین‌المللی ازجمله شرکت‌های ایرانی اشاره کرد.