تنوع قیمت دلار در کشور ما شامل دلار نیمایی، دلار مرکز مبادله، دلار صرافی های آزاد و خیابانی که هرکدام نرخ جداگانه ای از 28500 تومان تا بالای 60 هزارتومان را در حال حاضر شامل می شوند، این پرسش را از مدتی پیش ایجاد کرده است که محاسبه قیمت سکه خاصه در حراجی های شمش و سکه توسط مرکز مبادله ارز و طلای ایران با کدامین نرخ دلار صورت می گیرد؟ در این راستا محاسبات نشان می دهد قیمت سکه های حراجی در مرکز مبادله با نرخ دلار آزاد است نه اسکناس دلار مرکز مبادله(با نرخی حدود 43 هزار و 500 تومان).
این موضوع نشان می دهد که بر خلاف اظهارات رئیس کل بانک مرکزی که اعلام کرده بانک مرکزی کاری به نرخ (ارز) کانال ها و بازار غیر رسمی ندارد، نرخ های غیر رسمی ارز چندان هم قابل چشم پوشی نیستند و در سیاستگذاری ها می بایست تاثیر و تاثرات آن ها در رابطه با اقتصاد و همچنین تدابیر برای مدیریت آن مد نظر قرار گیرد. ضمن این که خود این بانک نیز در در حراج های سکه، عملاً نرخ های غیر رسمی را مبنا قرار داده است. گزارش حاضر ضمن تشریح چگونگی مبنا قرار گرفتن نرخ های غیر رسمی برای حراج های سکه در مرکز مبادله، دلیل این موضوع را به نقل از یک عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی تشریح کرده است.
نحوه محاسبه قیمت سکه ها و نرخ هر دلار در سکه های حراجی
تازه ترین گزارش ها از حراج سکه نشان می دهند که در دهمین حراج مرکز مبادله ارز و طلا، 1527 قطعه سکه با میانگین قیمت 41 میلیون و 68 هزار تومان به فروش رفته است. بر این اساس می خواهیم ببینیم نرخ دلار با استفاده از این نرخ حراج چقدر می‌شود؟
با توجه به وزن هر سکه بهار آزادی معادل 8.133 گرم و عیار 900 برای آن و با درنظر گرفتن وزن هر اونس طلای جهانی معادل 31.1035 گرم با عیار 24 یا 999.99 قیمت سکه در واقع حاصل ضرب قیمت هرگرم طلای جهانی (قیمت هر اونس ضربدر قیمت هر دلار تقسیم بر 31.1035) در وزن هر سکه در عدد عیار آن (نه دهم) به اضافه حق الضرب می شود.
0.9 *8.133 * (31.1035 / ( قیمت اونس جهانی * قیمت دلار)) + حق الضرب = قیمت سکه بدون حباب
البته معمولاً در محاسبه فوق حق الضرب عدد ناچیزی است که گاهی در نظر گرفته نمی شود. با این اوصاف و با در نظر گرفتن قیمت هر اونس معادل 2388 دلار در لحظات تنظیم این گزارش و رقم عرضه هر سکه در دهمین حراج مرکز مبادله ارز و طلا می توان محاسبه کرد که اگر هیچ حباب و حق الضربی را برای رقم میانگین اعلام شده در مرکز مبادله در نظر نگیریم نرخ هر دلار در محاسبه قیمت سکه حدود 73 هزار تومان می شود. اما با توجه به این که قیمت سکه در حال حاضر طبق گفته بسیاری از کارشناسان حباب دارد، با کاهش حباب مذکور رقم دلار محاسبه شده نیز کاهش می یابد مثلاً اگر قیمت سکه بدون حباب را 40 میلیون تومان در نظر بگیریم رقم هر دلار در محاسبه فوق حدود 71 هزار تومان می شود و ...
چرا سکه در مرکز مبادله به‌نرخ حاشیه بازار حراج می‌شود؟
در پاسخ به سوال فوق، هادیان عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی در گفتگو با تسنیم، بازار ارز را ناظر به سه گروه کالایی قابل بخش بندی دانسته و گفت : گروه اول گروه کالاهای اساسی، گروه دوم کالاهای تجاری یا همان کالاهای مقصد تقاضاهای معاملاتی و گروه سوم گروه کالاهای مقصد تقاضاهای سفته‌بازی و سوداگری است. در صورتی که اقتصاد کشور در شرایط عادی باشد، نرخ ارز در هر یک از گروه‌های فوق نباید اختلاف معناداری داشته باشند اما در شرایط تحریمی و تنش‌های ژئوپولیتیک منطقه‌ای، انتظارات منفی با افزایش حاشیه ریسک سبب تحریک تقاضاهای سفته‌بازی خواهد شد، در این شرایط هر گونه تلاش برای تک‌نرخی کردن ارز بدون برطرف شدن فشارهای خارجی تنها منجر به بروز تورم فشار هزینه و افزایش نرخ تورم مصرف‌کننده خواهد شد.
هادیان افزود: سیاستگذاری فعال در بازار ارز ایجاب می‌کند که تقاضای سفته‌بازی و سوداگری به‌نحو مناسبی مدیریت شود و از سوی دیگر تقاضاهای تجاری و کالاهای اساسی با نرخ‌های منطبق بر بنیان‌های اقتصادی تأمین شود و این اطمینان و آرامش خاطر به بنگاه‌ها و خانوارها داده شود که نرخ‌های غیررسمی که سهم اندکی در تقاضاهای ارزی دارند، به‌هیچ‌وجه مبنای هزینه واردات کالاها و خدمات نخواهند بود تا از این منظر نیز انتظارات تورمی آحاد اقتصادی مدیریت شود.
وی ادامه داد: بعد از تأمین نیازهای واقعی و ارز موردنیاز کالاها و خدمات، در مرحله بعد ضروری بود بانک مرکزی با استفاده از ابزارهای سیاستگذاری فعال مانند گواهی سپرده بانکی و عرضه سکه تقاضاهای سفته‌بازی را که به‌دنبال تبدیل ریال به سایر دارایی‌هاست، مدیریت کند. با توجه به این که نرخ‌گذاری این بازار به‌هیچ‌وجه در هزینه واردات کالاها و خدمات نقش ندارد و به‌عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری تقاضا می‌شود، فروش سکه به‌صورت حراج انجام می‌شود تا علاوه بر پاسخ به نیازهای موجود و سیاست گذاری فعال پولی، از فروش ذخایر بانک مرکزی به‌قیمت‌های پایین‌تر که شائبه توزیع رانت و فساد را به‌همراه دارد و به‌نوعی یادآور تجارب شکست‌خورده دوره‌های قبلی است جلوگیری نماید.
هادیان اضافه کرد: از سوی دیگر اگر بانک مرکزی عرضه سکه را مبتنی بر نرخ ارز مرکز مبادله انجام می‌داد همین اختلاف نرخ با بازار، عامل تحریک تقاضای سفته‌بازی و توزیع ناعادلانه ثروت در جامعه می‌شد ضمن این‌که شمش طلای موردنیاز برای ضرب این سکه‌ها با نرخ مرکز مبادله خریداری نشده است که سکه‌های ضرب‌شده از آن مبتنی بر این نرخ عرضه شوند.