اظهارات مقام مسئول وزارت راه اگرچه نشان می دهد که نهضت ملی مسکن پس از 2.5 سال، حداقل 20 درصد پیشرفت داشته اما به دلیل تغییر رویکردهای رخ داده، احتمالاً سرعت بیشتری از پیشرفت این پروژه بزرگ را در یک سال آینده شاهد خواهیم بود.
نهضت ملی مسکن به عنوان ابرپروژه بزرگ دولت در حالی دست اقدام است که تازه ترین آمارها، پیشرفت کمتر از 20 درصد را برای آن نشان می دهد. تا این جای کار، آن چه که برخی آمارهای رسمی نشان می دهند، روند کند تخصیص تسهیلات به این پروژه است. با این حال، به نظر می رسد با تغییر رویکردهای رخ داده و به عنوان مثال رفتن به سوی مردمی سازی، احتمالاً در ماه ها و سال آتی، رشد این طرح به مانند گذشته نخواهد بود و تسریع پیدا خواهد کرد.
به گزارش ایران جیب از خراسان، نهضت ملی مسکن، به عنوان ابر پروژه دولت، در مرکز توجه و دغدغه همگان و رسانه ها قرار دارد. آن چه که از این پروژه در اذهان عمدتاً وجود دارد و البته تا حدی هم درست است، این است که دولت در قالب چیزی شبیه مسکن مهر که در آن ساختمان های چند طبقه توسط پیمانکاران و تعاونی ها ساخته می شد، این طرح را به جریان انداخته و پس از تامین زمین، به صورت انبوه سازی آن را در دست اجرا دارد.
روایتی از پیشرفت 20 درصدی نهضت ملی!
در این زمینه، آمارهای ارائه شده توسط نوروزی مشاور وزیر راه و مدیر دفتر اقتصاد مسکن این وزارتخانه در برنامه زنده تلویزیونی حاکی از این است که در یک نگاه کلی هم اینک کار ساخت حدود 330 هزار واحد مسکونی به اتمام رسیده و حدود 350 هزار واحد هم در مرحله اتمام پی سازی قرار دارد. با این اوصاف و در مجموع، شاهد پیشرفت به طور متوسط 40 درصدی این طرح در این بخش در یک بازه حدود دو ساله و در نتیجه 20 درصد در بازه 4 ساله نهضت ملی مسکن هستیم.
این روند نامطلوب در حالی اتفاق افتاده که با توجه به قیمت هر مترمربع ساخت در این طرح (که تا 8 میلیون تومان هم تاکنون گفته شده) و همچنین تورم بیش از 40 درصدی، هر ماه تاخیر در تحویل این واحدها، چیزی در حدود 3 درصد تورم که چیزی بین 20 تا 30 میلیون تومان می شود، روی دست متقاضیان این طرح (در بخش انبوه سازی) خواهد گذاشت.
آمار تسهیلات تا دی ماه، کماکان پایین
در عین حال شاهد عقب افتادگی نظام بانکی در زمینه اجرای قانون این طرح هستیم. از ابتدای تصویب قانون جهش مسکن نسبت به تامین مالی این طرح از سوی بانک ها (با فرض ثبات شرایط) نیز تردید جدی وجود داشت. با وجوداین در سال جاری با تاکید جدی رئیس جمهور به کم کاری بانک ها و وارد کردن بانک های کم کار به فاز جریمه قانونی، این روند مقداری تغییر کرده است. به طوری که گزارش دهم بهمن ماه اکو ایران نشان می دهد که شبکه بانکی کشور تا پایان دی ماه امسال معادل 158.7 همت را به جهش تولید مسکن اختصاص داده و روند ماهانه تسهیلات پرداختی بانک ها صعودی بوده است.
اما در مجموع این رقم حتی از میزان هدف گذاری شده در سال اول اجرای این قانون نیز کمتر است. طبق تکلیف قانونی، بانک‌ها مکلف بودند در یک‌ساله ابتدایی اجرای طرح نهضت ملی مسکن طی بازه شهریور 1400 تا شهریور 1401 معادل 360 همت و در دومین سال اجرای این طرح طی بازه زمانی شهریور 1401 تا شهریور 1402 معادل 485 همت وام پرداخت کنند. با این حساب میزان تعهد پرداخت تسهیلات از سوی شبکه بانکی طی دو ساله ابتدایی اجرای طرح نهضت ملی مسکن در مجموع معادل 845 همت بوده، اما آمارها نشان می‌دهد با گذشت چهار ماه از دو ساله ابتدایی این طرح، بانک‌ها تنها 18.7 درصد از میزان هدف‌گذاری شده را محقق کرده اند.
آن چه از پیشرفت نهضت ملی که فعلاً چندان دیده نمی شود
اما به رغم روند مذکور و همچنین انتقادهایی که حتی به مجلس درخصوص رصد و نظارت بر اجرای قانون جهش مسکن وجود دارد، به نظر می رسد باید منتظر تغییر روند ساخت مسکن در ماه ها و سال آتی این طرح باشیم. اظهارات مدیر کل اقتصاد مسکن وزارت راه در برنامه ثریا نشان می دهد که با تغییر رویکردهای صورت گرفته، اولاً این طرح به بخش های مختلفی برای ورود مردم به آن تقسیم بندی شده است. به عنوان مثال، هم اینک ورای انبوه سازی که عمده کار آن با نظارت وزارت راه انجام می شود، واگذاری زمین در طرح جوانی جمعیت، زمین اجاره 99 ساله در شهرها، زمین اجاره 99 ساله در روستاها، اجرای عملیات ساخت در واحدهای خودمالکی شهری و... نیز پیگیری می شود.
طبق جدولی که این مقام مسئول ارائه کرده تعداد واحدهایی که ساخت آن ها تا 28 بهمن امسال آغاز شده و برخی به پایان رسیده بیش از دو میلیون و 244 هزار واحد بوده است. مشاور وزیر راه با تاکید بر این که دولت سعی کرده نقش تنظیم گری خود را در این بخش حفظ کند، تصریح کرده که به دلیل ورود مردم به این طرح، عملاً نمی توان پیشرفت دقیق این واحدها را هم اکنون رصد کرد. با این حال بدیهی است که در سال های آتی با پیشرفت و اتمام این واحدها، شاهد جهش درآمار پیشرفت نهضت ملی خواهیم بود.اما نکته دوم، به تغییر رویکرد انجام شده نسبت به نحوه ساخت بر می گردد. در طرح های قبلی مسکن در سال ها و دولت های گذشته، عملاً این طرح ها شامل انبوه سازی و مرتفع سازی می شد که زمان و هزینه اتمام پروژه ها را افزایش می داد. با این حال اظهارات مقام مسئول وزارت راه نشان می دهد که در طرح حاضر، تاکید بر این بوده که هر جا زمین وجود داشت، واحدها در حد امکان، کم طبقه ساخته شوند. این موضوع نیز قطعاً موجب کاهش زمان ساخت واحدها خواهد شد.
لزوم نظارت دولت بر پیشرفت نهضت ملی در بخش مردمی
اگرچه دخالت دادن مدیریت مردم در عملیات ساخت، نقطه قوت بخش پنهان نهضت ملی مسکن به شمار می رود، با این حال به نظر می رسد جای نقد بخش نظارت این ابرپروژه در این حوزه وجود دارد. به عبارت دیگر برای حصول اطمینان از رسیدن به هدف گذاری انجام شده، وزارت راه می بایست چتر نظارتی خود را در این بخش نیز کامل و به روز کند. در غیر این صورت قطعیت تامین این اهداف در پایان بازه زمانی آن زیر سوال خواهد رفت.در مجموع همان طور که آمارها و گزارش ها نشان می دهد، بازشدن باب شیوه های مختلف در عرصه تولید مسکن یکی از نکات خوب نهضت ملی است که به نظر می رسد طی اجرای این طرح به دست آمده است. در عین حال، این موضوع مانع از ندیدن کم کاری بانک ها، ضعف های نظارتی و همچنین مدیریتی بر این طرح نخواهد بود.