بنزین برای همه در بن بست پخش و پالایش

وزیر اقتصاد با انتقاد از توقف طرح «بنزین برای همه»، به دلیل موانع موجود در حوزه پخش و پالایش فراورده های نفتی از میلیاردها دلاری سخن گفته که در نتیجه این اقدام، صرف واردات فراورده های نفتی شد

طرح اختصاص بنزین برای خانوارها به جای خودروها، از جمله طرح هایی بود که در ماه های ابتدایی روی کار آمدن دولت سیزدهم و در پاسخ به مطالبه توزیع عادلانه بنزین، به صورت آزمایشی به اجرا درآمد. با این حال، پس از طی دوره آزمایشی متوقف شد. اگر چه وزیر اقتصاد پیشتر از این موضوع انتقاد کرده بود، با این حال دیروز این انتقاد را به شکل صریح تری بیان و به طور مستقیم موانع پیش روی این طرح در حوزه پخش و پالایش فراورده های نفتی را دلیل این توقف اعلام کرد. به گفته خاندوزی در صورت اجرای این طرح، هم اینک در تخصیص چند میلیارد دلاری که صرف واردات فراورده های نفتی می شود، صرفه جویی می شد.

گسل رو به رشد بنزینی و زیان 6 میلیارد دلاری ایران

به گزارش ایران جیب از خراسان، ناترازی بنزین معضلی است که در سال های اخیر، گریبانگیر اقتصاد کشور شده است. آمارها نشان می دهد که در پی گسترش روزافزون استفاده از خودروهای شخصی، پایین ماندن قیمت بنزین، روند کند اسقاط خودروهای فرسوده و پر مصرف و ...، این ناترازی در حال گسترش است. گزارش 10 دی خبرگزاری فارس در این زمینه به نقل از مرکز پژوهش های مجلس حاکی از این است که در سال 1402، ناترازی بنزین در ایران به رقم 10 میلیون لیتر در روز رسیده که سالانه خسارتی 3 میلیارد دلاری به کشور وارد می کند. چیزی در حدود درآمد فروش یک ماه نفت ایران. این در حالی است که براساس آمار گمرک کشور ما در سال 99 جزو کشورهای صادرکننده بنزین بود و حدود 3 میلیارد دلار بنزین صادر کرده است. در واقع باید گفت افت 6 میلیارد دلاری درآمد ارزی بنزین، نیمی از افزایش درآمد دولت از صادرات نفت و بی‌اثرسازی تحریم‌ها را با خود خنثی کرده و از سر سفره مردم برداشته است. همچنین با تداوم روند فعلی، پیش بینی می شود که ایران در 10 سال آینده نیازمند سالانه 25 میلیارد دلار واردات بنزین خواهد بود.

بی عدالتی بنزینی، معضل مضاعف

ناترازی بنزین در شرایطی رخ داده که شاهد این هستیم با افزایش قیمت خودروها، دست خانوارهای کم درآمد از رسیدن به خودروی شخصی کوتاه تر شده و در نتیجه سهم برخوردارها از یارانه بنزین روز به روز بیشتر می شود. با این اوصاف، دولت سیزدهم در ماه های ابتدایی روی کار آمدن خود یعنی اسفند 1400، طرحی را به طور آزمایشی پیاده کرد با این رویکرد که به جای تخصیص یارانه بنزین به خودروها، این یارانه مستقیم به خانوارها برسد. در قالب این طرح 4 ماهه که در کیش اجرا شد، همه شهروندان اعم از مالکان خودرو یا افراد بدون خودرو، سهمیه بنزین 20 لیتری دریافت کردند. قیمت بنزین در این طرح تغییری نداشت و نرخ بنزین یارانه ای 1500 تومان و قیمت بنزین آزاد 3000 تومان بود. با این حال یک نکته قابل توجه وجود داشت. این که افراد در صورتی که نیاز به استفاده از سهمیه بنزین نداشتند، می توانستند اعتبار بنزین خود را به قیمت همان 1500 برای فروش عرضه کنند تا افرادی که نیاز دارند، آن را بخرند. علاوه بر آن، این سهمیه یارانه ای امکان حفظ کردن برای ماه های بعد تا 400 لیتر را هم داشت. همچنین این امکان فراهم بود که در پایان دوره، سهمیه یارانه افراد، به طور خودکار به فروش رود و معادل ریالی آن به حساب سرپرست خانوار واریز شود.

همان طور که ملاحظه می شود، این طرح، خود به خود زمینه ای را فراهم می کرد تا افراد ضمن برخورداری عادلانه از یارانه بنزینی، برای استفاده بیش از حد متعارف از بنزین، مسیر طولانی تری را (برای خرید سهمیه بنزین و...) به منظور تامین کسری سوخت بپیمایند و در نتیجه یک مانع اولیه ذهنی برایشان ایجاد می شد. البته انتقادی که کارشناسان به این طرح، به رغم تایید کلیت آن وارد می کردند، این بود که چرا قیمت بنزین در بازاری که برای آن تدارک دیده شده بود، ثابت بود. چرا که در آن صورت، دولت بدون این که قیمت ها را بالا ببرد، زمینه را برای مدیریت مصرف از سوی شهروندان از طریق مکانیزم قیمت های بازاری، فراهم می کرد.

طرح موفقی که درون دولت به بن بست خورد

ارزیابی کارشناسان این است که طرح آزمایشی فوق، در کل موفقیت آمیز بوده است. با این حال، این طرح از سوی دولت کنار گذاشته شد. با این حال دیروز وزیر اقتصاد جزئیات جدیدی را در این باره مطرح و با  اشاره به نقش موانع موجود در حوزه پالایش و پخش فراورده های نفتی، از این اقدام مجدد انتقاد کرد.

خاندوزی گفت: اولین پلن اصلاح انرژی از سوی وزارت اقتصاد ارائه شد و دولت نیز با شک و تردید با آن برخورد کرد؛ چون وزارت نفت که دستگاه مسئول انرژی در کشور است نیز با آن مخالف بود و دوستان دیگر! اما از طرفی نیز نمی خواستند با کل پیشنهاد وزارت اقتصاد مخالفت کنند و گفتند بروید فعلاً به شکل آزمایشی پیاده کنید و بازخورد آن را بیاورید. در همین مرحله آن قدر اقتصاد سیاسی حوزه پخش و پالایش پیچیده بود که اجازه ندادند کار از مرحله اجرای آزمایشی فراتر برود و واقعاً اگر این تصمیم گرفته شده بود، ... حتماً امروز اقتصاد کشور چند گام جلوتر بود و این میزان ارز که اکنون چند میلیارد دلاری را که به سختی به دست آمده است، برای واردات فراورده ها خرج می کنیم، حتما وضعیت از این جهت به مراتب بهتر بود.»

در مجموع باید گفت در شرایطی که وضعیت ناترازی بنزین روز به روز بدتر می شود و رفتن به سراغ راهکارهای قیمتی نیز تبعات خاص خود را دارد، کنارگذاشتن چنین طرح های آزمایش شده ای خسارت مضاعفی به کشور وارد می کند و جای این مطالبه را دارد که این چنین طرح هایی با ابعاد ملی جسورانه تر به مرحله اجرا درآیند.