تورم مزمن مواد غذایی و البته به انحراف رفتن یارانه کالاهای اساسی سبب شده است که دولت طرح‌های دیگری برای توزیع یارانه مواد غذایی در نظر بگیرد. توزیع کالابرگ، یارانه ارتقای امنیت غذایی کودکان و یارانه ویژه مادران باردار و شیرده طرح‌هایی هستند که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به اجرا گذاشته و معتقد است که با این طرح‌ها یارانه مواد غذایی به صورت مستقیم به سفره خانوار می‌رسد.
پرداخت مستقیم یارانه مواد غذایی به افراد
تورم مواد غذایی بارها خبرساز شده و قدرت خرید مردم را کاهش داده است. براساس پیمایش ملی که وزارت بهداشت انجام داده، حدود ۱۷ درصد از کارگران در روز دو وعده میوه مصرف کرده و مابقی وضعیت چندان جالبی در مصرف میوه نداشته‌اند.
همچنین زهرا عبداللهی، مدیر کل سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، بارها درباره افزایش ناامنی غذایی به‌ویژه درباره طبقات محروم هشدار داده بود. او در مصاحبه‌هایی که با ایلنا و ایسنا داشت، تأکید کرده بود که افزایش ناامنی غذایی که به‌ویژه در مناطق محروم کشور مشاهده شده است، منجر به افزایش شیوع سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر تغذیه‌ای مانند مادران باردار و نوجوانان، کمبود ریزمغذی‌ها مانند کمبود آهن، روی، ویتامین آ و کمبود دریافت مواد پروتئینی که شواهد کمبود آن همیشه در کشور وجود داشته است، خواهد شد. این مقام سابق وزارت بهداشت همچنین گفته بود به دلیل تحریم‌های اقتصادی، مشکلاتی که در واردات و صادرات مواد غذایی در کشور وجود دارد، افزایش قیمت مواد غذایی و گرانی‌ها همگی دست به دست هم داده‌اند که خطر ناامنی غذایی در کشور به‌ویژه در اقشار کم‌درآمد و دهک‌های درآمدی پایین افزایش داشته باشد و وضعیت چند استان کم‌برخوردار کشور از‌جمله سیستانوبلوچستان، هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی و خوزستان به لحاظ امنیت غذایی نامطلوب‌تر است و درحال‌حاضر بدی تغذیه در استان‌های محروم موجب شده است که شیوع سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال خود را به صورت لاغری، کم‌وزنی و کوتاه‌قدی نشان بدهد.
همچنین شواهدی نیز وجود دارد که در برخی از استان‌ها هم‌زمان با کرونا و تورم، میزان سوءتغذیه در مقایسه با سال‌های گذشته بیشتر شده است. برای مثال پیش از سال ۹۹ یعنی قبل از شیوع کرونا، میزان لاغری که یکی از شاخص‌های سوءتغذیه کودکان است، در سیستانوبلوچستان درحدود شش یا هفت درصد بوده است؛ اما این رقم در سال 1400 به حدود ۱۲ درصد رسید. در استان خراسان جنوبی این میزان در سال ۹۶ که کرونا شیوع پیدا نکرده بود و خشکسالی و قیمت مواد غذایی نیز به این اندازه نبود، در حدود پنج درصد بوده که درحال‌حاضر به هشت درصد رسیده است.
این در شرایطی است که دولت‌ها برای جبران تورم مواد غذایی، سیاست‌های متفاوتی در پیش گرفته‌اند و پرداخت ارز ترجیحی به واردکنندگان و تولیدکنندگان مواد غذایی از سیاست‌های غالب در این زمینه بوده است. با این حال گزارش‌های متعددی وجود دارد که پرداخت یارانه به صورت ارز ترجیحی در موارد زیادی به انحراف رفته و به دست مصرف‌کنندگان نرسیده است؛ به‌همین‌دلیل دولت سیزدهم طرح‌های دیگری برای ارتقای امنیت غذایی در پیش گرفته است و آن را در قالب سه طرح جداگانه به مرحله اجرا درآورد. سه‌‌گانه کالابرگ الکترونیکی، یارانه ارتقای امینت غذایی کودکان که از ۶۰۰ هزار تا یک میلیون تومان است و طرح یسنا مربوط به مادران باردار یا دارای فرزند شیرخوار که یارانه ۴۰۰ هزارتومانی است، طرح‌هایی است که دولت برای افزایش ارتقای امنیت غذایی آحاد مردم، کودکان تا ۵۹ ماه و مادران باردار و شیرده به مرحله اجرا درآورد.
براساس‌این «طرح کالابرگ الکترونیکی» اولین اقدام دولت بود و بنا بود از سال گذشته آن را به مرحله اجرا دربیاورند؛ اما به دلیل آماده‌نبودن زیرساخت‌های مربوط به این کار، اجرائی‌شدن آن به سال ۱۴۰۲ موکول شد. یارانه نقدی که به دهک‌های یک تا ۹ جامعه تعلق می‌گیرد و مبلغ آن افزایش داشت؛ اما به دلایل متعدد این عدد گاهی بر سر سفره مردم نمی‌آمد و برای مسائلی مانند پوشاک، مسکن و... هزینه میشد.
با این حال دولت می‌گوید که یارانه برای ارتقای امنیت غذایی مردم هدف‌‌گذاری شده است و تصمیم گرفت با آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای طرح «کالابرگ الکترونیکی» شرایطی را مهیا کند که یارانه‌بگیران دهک‌های یک تا هفت درآمدی یارانه خود را صرف خرید سبد غذایی سالم و لازم برای خانواده خود کرده و از این بابت یارانه مضاعف دریافت کنند که به نوعی تشویقی برای خرید خوراک ضروری آنها باشد.
این طرح در گام نخست به صورت پایلوت و در یک شهر کار خود را آغاز کرد. زمانی که نتایج بررسی و موانع و مشکلاتی که این طرح می‌توانست داشته باشد رفع شد، کالابرگ الکترونیکی جای خود را در میان مردمی که یارانه دریافت می‌کردند، باز کرد. اکنون تمام افراد دهک یک تا هفت درآمدی که مشمول دریافت یارانه هستند، می‌توانند از طرح کالابرگ الکرونیکی استفاده کنند و دولت اعلام کرده که دسترسی به فروشگاه‌های متصل به شبکه این طرح و دریافت یارانه تشویقی را تسهیل می‌کند.
فروشگاه‌های اینترنتی برای خرید کالابرگی
اکنون حدود ۲۰۰ هزار فروشگاه کوچک، بزرگ و زنجیره‌ای در شهر و روستا در دسترس مردم است تا آنها بتوانند از طریق کالابرگ الکترونیکی خرید خود را انجام بدهند. در گذشته مردم باید حتما ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ کالابرگ خود را از سبد ۱۱ قلم کالا شامل شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، تخم‌مرغ، گوشت، مرغ ماشینی، روغن مایع، ماکارونی، برنج، قند و شکر، حبوبات و گوشت که برای این طرح در نظر گرفته شده بود، خرید می‌کردند تا اعتبار مضاعف ۱۱۰ هزارتومانی در حساب آنها شارژ شود.
با انجام این خرید مبلغ یارانه خانواده‌ها که برای دهک یک تا سه مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و از دهک چهار تا هفت ۳۰۰ هزار تومان بود، مشمول ۱۲۰ هزار تومان افزایش میشد. برای دریافت این مبلغ کافی بود فرد حدود نیمی از یارانه خود را از این فروشگاه‌ها خرید کند. حالا صولت مرتضوی، وزیر کار، به‌تازگی اعلام کرده است که اعتبار خرید کالابرگی از ۱۲۰ هزار تومان تا سقف ۲۲۰ هزار تومان افزایش داشته است. با این طرح که قرار است به مدت سه ماه اجرائی شود، افراد یک سبد کالایی با قیمت ۷۴۳ هزار تومان را به مبلغ یارانه خود خریداری می‌کنند.
خبر جدید برای دریافت کالابرگ
اعتبار تشویقی که تا پیش از این یک پیش‌شرط برای خرید داشت و فرد باید ۲۰۰ هزار تومان خرید می‌کرد تا مشمول یارانه تشویقی میشد نیز برداشته شد تا خانوار بدون اینکه اجباری به خرید ۲۰۰ هزارتومانی داشته باشد، از طرح کالابرگ الکترونیکی استفاده کند.
برداشته‌شدن این شرط روند اجرائی‌شدن طرح کالابرگ الکترونیکی را بهبود می‌بخشد؛ چراکه یارانه‌بگیرها دیگر مجبور نیستند حتما سقف خرید خود را به ۲۰۰ هزار تومان برسانند تا اعتبار تشویقی دریافت کنند و نکته مهم‌تر اینکه به واسطه برداشته‌شدن این شرط، استقبال مردم از آن بیشتر می‌شود و تا پایان سال می‌توان شاهد رشد استقبال مردم از کالابرگ الکترونیکی بود.
وزارت تعاون برای اینکه مردم از این طرح استفاده کرده و از دولت یارانه تشویقی دریافت کنند، راه‌ها را به‌خوبی هموار کرد. یکی از اقدامات مهم مذاکره برای پیوستن سوپرمارکت‌ها و سکوهای اینترنتی به شبکه اعتباری این طرح بود؛ به شکلی که افراد بتوانند بدون خارج‌شدن از خانه، زمانی که سفارش اینترنتی را از سوپرمارکت‌ها یا سکوهای فروش اینترنت به ثبت می‌رسانند، با استفاده از گزینه «پرداخت با کالابرگ الکترونیکی» پرداخت خود را انجام دهند.
افزایش یارانه ۶۱ میلیون ایرانی
دومین قدمی که در همین مسیر به‌تازگی برداشته شد، افزایش سقف اعتبار تشویقی بود. به‌این‌صورت که اگر فردی در گذشته ۴۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کرد، اگر این مبلغ را از فروشگاه‌های متصل به شبکه کالابرگ و از سبد ۱۱ قلم کالای ضروری خریداری کند، می‌تواند یارانه خود را به بیش از ۶۰۰ هزار تومان برساند. در گذشته در این سبد کالایی گوشت منجمد گوساله تعریف شده بود که اکنون گوشت گرم نیز به آن اضافه شده است.
نکته مهم طرح کالابرگ الکترونیکی این است که با هدف افزایش یارانه مردم و ترغیب آنها به خرید از سبد کالایی تعریف‌شده آنها را در دریافت یارانه نقدی دچار هیچ مشکلی نمی‌کند و افراد می‌توانند برای یارانه خود تصمیم بگیرند.
شارژ اعتبار یارانه‌ای در حساب مشمولان
طرح جدید کالابرگ الکترونیکی که به طرح فجرانه شناخته می‌شود، همراه با یارانه نقدی به مدت سه ماه (تا اردیبهشت ۱۴۰۳) در حساب افراد شارژ می‌شود. اگر در هر ماه افراد از این طریق خرید کنند، یارانه مضاعف را دریافت می‌کنند؛ اما اگر خریدی از طریق کالابرگ انجام نشود، یارانه آن ماه حذف می‌شود و فرد باید برای ماه دیگر خرید را انجام دهد تا یارانه مضاعف را دریافت کند.
همچنین امکان استفاده از این یارانه به صورت کاملا ساده و در دسترس برای تمام مردم در دهک‌های درآمدی یک تا هفت جامعه وجود دارد و دولت از سرپرستان می‌خواهد حتما از این امکان استفاده کرده و تمام مبلغ یارانه مضاعف را در ماه برای خانواده خود هزینه کنند.
وزیر تعاون و معاون امور اقتصادی او بارها اعلام کرده‌اند برای شارژ اعتبار مضاعف در یارانه‌ها هیچ محدودیتی وجود ندارد.
براساس طرح کالابرگ الکترونیکی، اعتبار یارانه برای همه یارانه‌بگیران در دهک‌های اول تا هفتم جامعه که ۶۱ میلیون نفر را شامل می‌شود، وجود دارد و آنها می‌توانند با مراجعه به بیش از ۲۰۰ هزار فروشگاه، کالاهای مدنظر خود را خریداری کنند.
مشمولان با نصب برنامه شبکه ملی اعتبار «شما» می‌توانند فروشگاه‌های نزدیک محل سکونت را شناسایی کرده و برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی به این مراکز خرید مراجعه و برای استعلام از مانده حساب کد دستوری # ۱۴۶۳*۵۰۰* را شماره گیری کنند.
سبد کالایی شامل چه اقلامی است؟
سبد کالایی که برای این طرح در نظر گرفته شده است، ۷۴۳هزار‌و ۷۵۰ تومان قیمت دارد. حجم کالاها به ازای هر فرد سه لیتر شیر کم‌چرب، پنیر ۴۰۰گرمی، ماست کم‌چرب دبه ۲.۵ کیلویی، تخم‌مرغ یک کیلو، گوشت مرغ یک کیلو، روغن مایع یک بسته ۸۱۰ گرمی، ماکارونی یک بسته ۷۰۰ گرمی، برنج دو کیلو، قند و شکر یک کیلو و گوشت نیم کیلو است. افراد مشمول دهک یک تا هفت درآمدی به واسطه طرح کالابرگ الکترونیکی می‌توانند به بیش از ۲۰۰ هزار فروشگاهی که در شبکه «شما» معرفی شده و اکنون فاصله فروشگاه‌های متصل به این شبکه تا منازل افراد حتی به ۵۰۰ متر رسیده است، مراجعه کنند و از میان آن ۱۱ قلم کالایی که در سبدی مشخص تعریف شده، خرید ماهانه خود را انجام دهند و یارانه تشویقی نیز دریافت کنند. به طور مثال یک خانواده پنج‌نفره در دهک یک تا سه، مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر عضو خانواده یارانه دریافت می‌کنند که میزان کل یارانه نقدی را به دو میلیون تومان می‌رساند.
اگر خرید این خانواده از طریق کالابرگ الکترونیکی و از طریق فروشگاه‌های اینترنتی یا فروشگاه‌های حضوری معرفی‌شده انجام شود، یارانه هر عضو خانواده می‌تواند تا سقف ۲۲۰ هزار تومان افزایش یابد. از آنجایی که شرط سقف خرید ۲۰۰ هزارتومانی نیز برداشه شده، کافی است فرد به فروشگاه متصل برود و یک بسته پنیر کم‌چرب بخرد و آن را با اعتبار کالابرگی خود پرداخت کند. یارانه آن پنیر به شکل آنی در حساب اعتباری او شارژ می‌شود. به‌همین‌صورت اگر خریدهای خود را ادامه دهد تا پایان ماه مشمول یارانه ۲۲۰ هزارتومانی مضاعف برای هر عضو خانواده می‌شود.