رئیس‌کل بانک مرکزی از برنامه این بانک برای راه‌اندازی بازار اوراق سلف ارزی از طریق مرکز مبادله ارز و طلا خبر داد. این برای نخستین بار است که قرار است بازاری که به نوعی پیش‌فروش ارز است، در ایران تاسیس شود. اما بازار پیش فروش ارز چیست؟
یکی از چالش‌های تولیدکننده‌ها، فعالان اقتصادی و حتی مردم نوسان‌های قیمت ارز است. این نوسان‌ها چالش‌های مختلفی را برای اقتصاد به وجود آورده و در دوره‌های مختلف می‌تواند هزینه‌های مالی فعالان اقتصادی و مردم را افزایش دهد؛ به‌طور مثال شرکتی که برای انجام برخی فعالیت‌های تجاری خود در ماه‌های آینده به ارز نیاز داشته باشد درصورت افزایش قیمت ارز متضرر خواهد شد.
مردم نیز طبق تجارب تاریخی عمدتا از محل افزایش قیمت دارایی‌ها تحت‌تأثیر رشد قیمت دلار متضرر شده‌اند. در چنین شرایطی یکی از مکانیسم‌های کاهش ریسک نوسان ارز استفاده از اوراق سلف ارزی است. سلف در لغت به معنی پیش پرداخت است و قرارداد سلف به‌عنوان یکی از ابزارهای مالی که عمدتا در بازار سرمایه کاربرد دارد، شناخته می‌شود.
اوراق سلف، قراردادی است که در آن فروشنده به ازای دریافت وجه نقد، مقداری اوراق سلف ارزی به خریدار تحویل می‌دهد و تعهد می‌کند تا در تاریخ مشخص ارز مورد نظر را به خریدار تحویل بدهد.
ویژگی اصلی این اوراق این است که می‌تواند ریسک فعالان اقتصادی را در نوسان‌های ارزی کاهش دهد. چرا که خریدار ارز می‌تواند نیاز ارزی خود را به نرخ امروز تامین کند و از نوسان‌های آینده در امان بماند.
این اما همه ماجرا نیست؛ استفاده از این اوراق همچنین می‌تواند از ابعاد کلان، بازار ارز را به تعادل برساند. چنانچه امکان دادوستد این اوراق برای بخش زیادی از فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران فراهم شود این اوراق می‌توانند منجر به کاهش تقاضا در بازار فیزیکی ارز شود و از این طریق از نوسان‌های پرشتاب قیمت ارز جلوگیری کند.
محمد قزلباش، مدیر توسعه و مطالعات اقتصادی بازار ارز مرکز مبادله ایران در این‌باره می‌گوید: پیش‌بینی‌پذیری نرخ ارز با استفاده از قراردادهای سلف، سوآپ و پیمانهای آتی بیشتر می‌شود.
او می‌افزاید: این ابزارها بستری امن برای پوشش ریسک خواهد بود؛ البته در گذشته تنها راه برای تامین نیاز ارزی مراجعه به بازار و خرید نقدی بود، اما گاهی ممکن است افراد نیازهایی داشته باشند که در ماه‌های آینده آن را پوشش دهند؛ بنابراین زمانی که یک پیمان آتی وجود داشته باشد صادرکننده یا واردکننده با خیال راحت موقعیت خود را اتخاذ و ارز مورد نیاز را خریداری می‌کند.
راه‌اندازی بازار سلف ارزی
با توجه به کاربردهای متنوع اوراق سلف ارزی روز گذشته رئیس‌کل بانک مرکزی از برنامه این بانک برای انتشار این اوراق برای نخستین‌بار در ایران خبر داد، اما نگفت غیر از فعالان اقتصادی چه کسانی می‌توانند این اوراق را خریداری کنند.
محمدرضا فرزین در این‌باره توضیح داد: به‌زودی در مرکز مبادله ایران ارز بازار سلف را راه‌اندازی می‌کنیم و تلاش می‌کنیم به این واسطه ارز را پیش‌فروش کنیم تا اطمینان خاطر را درخصوص نوسانات نرخ ارز به وجود آوریم. همچنین درنظر داریم از ابزار سوآپ استفاده کنیم.
او با بیان اینکه از ابتدای سال جاری سیاست بانک مرکزی بر سیاست تثبیت متمرکز بوده است توضیح داد: تلاش ما این است که نرخ ارز را در محدوده‌ای خاص متوقف کنیم. متأسفانه در چند هفته اخیر به دلیل تلاطمات سیاسی افزایش‌هایی رخ داد و همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد با فروکش کردن مسائل سیاسی، نرخ ارز نیز کاهش خواهد یافت. همانطور که می‌بینید طی روزهای اخیر شاهد کاهش نرخ ارز بودیم و به همان نرخ‌های قبل باز خواهد گشت.
رئیس شورای پول و اعتبار تأکید کرد: در مورد بازار ارز، سیاست ما همچنان سیاست پیش‌بینی‌پذیر کردن نرخ ارز از مسیر مرکز مبادله ایران است و این مرکز، نهاد اصلی بانک مرکزی برای تامین نیازهای ارزی کشور است. باتوجه به ذخایر مناسبی که داریم امیدواریم در سال آینده بتوانیم ارز بیشتری را در خدمت تولید کشور قرار دهیم.
او ادامه داد: هم‌اکنون در سامانه نیما ارزی که عرضه می‌کردیم محدودیت روی درهم بود؛ به همین دلیل نیز تلاش کردیم یوآن و سایر ارزهایمان را سوآپ کنیم و با درهم عرضه کنیم. در حال حاضر میزان درهمی که در سامانه نیما عرضه می‌کنیم، برایش تقاضا وجود ندارد و عرضه بیش از میزان تقاضاست. این امر درخصوص یورو نیز صادق است.
فرزین افزود: اگر بخواهیم ارز را کنترل کنیم، باید ریال را نیز کنترل کنیم. چراکه هرگونه تغییرات در نرخ نقدینگی باعث تغییرات در سایر متغیرهای کلان اقتصادی می‌شود و در چارچوب سیاست تثبیت یکی از سیاست‌های ما این بود که نرخ رشد نقدینگی را به سطح ۲۵درصد برای سال جاری برسانیم./ همشهری