یک بار دیگر قیمت موبایل اوج گرفته است. مقصر اصلی هم مثل همیشه دلار است که این روزها قیمت آن به پرواز درآمده. حالا قیمت اغلب مدل‌های موبایل طی ۱۰ روز اخیر به طرز چشم‌گیری افزایش یافته است. به همین دلیل اگر قصد خرید موبایل داشته باشید، احتمالا با جمله طلایی فروشندگان مواجه خواهید شد که می‌گویند: نخری، گران‌تر می‌شود. در روزهای اخیر نرخ ارز نوسان صعودی داشته و بازار موبایل به صورت آنی از این افزایش تاثیر می‌گیرد. در مقابل اما کاهش قیمت ارز، اثری لاک‌پشتی بر این بازار دارد. آشفته‌بازار موبایل که با مشکلات متعددی از رجیستری و اعمال ممنوعیت‌های وارداتی گرفته تا تخصیص ارز سلیقه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند، در مواجهه با نوسانات ارزی طبیعتا شرایط پیچیده‌تری خواهد داشت.
بهانه‌ای به نام ارزبری بالا
گرانی موبایل بازار را راکد و کسادتر کرده است. در همین راستا سامان حسینی، فعال بازار موبایل به «دنیای اقتصاد» گفت: «در این چند روز قیمت‌ها بسیار گران‌تر شده است. بسیاری از اجناس هنوز ترخیص نشده‌اند و همچنان ارز نیز برای واردات موبایل تخصیص نمی‌دهند. در بازار موبایل همه‌چیز پیچیده شده است.» او افزود: «میزان فروش موبایل هم بسیار کاهش یافته است. با توجه به آنکه اوضاع مالی مردم نابسامان است و نمی‌توانند موبایل خریداری کنند، اوضاع بازار هم روزبه‌روز بدتر می‌شود.»
بازار آی‌فون اما داغ سیاست‌های نادرست و قاچاق را بر پیشانی دارد و به همین دلیل است که نوسانات ارزی بیش از موبایل‌های دیگر، بازار آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهدی بکایی، فروشنده و فعال بازار آی‌فون، در رابطه با گرانی موبایل طی ۱۰ روز گذشته به «دنیای اقتصاد» گفت: «بسیاری از گوشی‌های آی‌فون طی این روزها گران‌تر شده‌اند. به‌طور مثال طی دو هفته اخیر قیمت گوشی ۳۵ میلیون تومانی به ۳۷ میلیون تومان رسیده است.»
حسینی اما معتقد است که گرانی آی‌فون بیش از هر چیز به خاطر رجیستر نشدن مدل‌های ۱۴ و ۱۵ است. دیگر فعالان بازار موبایل نیز با او موافقند. مهدی بکایی، کارشناس و فعال بازار آی‌فون، در رابطه با دلیل رجیستر نشدن گوشی‌های آی‌فون آن‌هم در شرایطی که قیمت گوشی‌های جدید سامسونگ نیز دیگر تفاوتی با آی‌فون‌ها ندارد به «دنیای اقتصاد» گفت: «مساله ارزبری بالای آی‌فون بهانه است. بهانه‌های دیگری نیز مطرح می‌شوند. زمانی نیز گفته می‌شد دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای دلیل اصلی ممنوعیت رجیستری گوشی‌های آی‌فون ۱۴ و ۱۵ است.»
رضا عالیان، دیگر فعال بازار موبایل نیز در رابطه با دلیل رجیستر شدن گوشی‌های همراه گران‌قیمت در شرایطی که رجیستری آی‌فون ۱۴ و ۱۵ ممنوع است، با فعالان بازار موبایل هم‌نظر است. او در این باره به «دنیای اقتصاد» گفت: «علت ممنوعیت رجیستری و واردات آی‌فون، ارزبری بالای آن نبود. این تنها بهانه‌ای بود که برای ممنوعیت رجیستری آی‌فون عنوان شد.»
برخی حدس و گمان‌ها هم دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای را دلیل ممنوعیت رجیستری آی‌فون‌های ۱۴ و ۱۵ عنوان می‌کردند که بنابر پیش‌بینی‌ها و اعلام کمپانی‌های تولیدکننده موبایل، گوشی‌هایی که از این پس تولید و روانه بازار می‌شوند، همگی امکان دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای را دارا هستند. با این اوصاف این موضوع منتفی خواهد بود.
عالیان در ادامه تاکید کرد: «اگر مدل‌های جدید آی‌فون به دلیل ارزبری بالا رجیستر نمی‌شوند، مدل‌های جدید و پرچم‌دار سامسونگ و دیگر گوشی‌ها نیز نباید رجیستر شوند. یکی دیگر از دلایلی که عنوان شد، امکان دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای بود اما مشخص شد که در واقع امکان تماس اضطراری به صورت ماهواره‌ای در گوشی‌های جدید آی‌فون فراهم شده و نه دسترسی و استفاده از اینترنت ماهواره‌ای. در واقع هیچ‌یک از دلایلی که عنوان شد، دلیل اصلی ممنوعیت رجیستری گوشی‌های جدید آی‌فون نیستند.»
بسیاری از کارشناسان معتقدند دلیل اصلی ممنوعیت رجیستری مدل‌های جدید گوشی‌های آی‌فون، همان موضوع آمریکایی بودن برند سازنده آن است که زمانی یکی از نمایندگان مجلس به آن اشاره کرد. بکایی در این مورد می‌گوید: ما در بازار خوب می‌دانیم که دلیل اصلی ممنوعیت رجیستری گوشی‌های جدید آی‌فون آن است که سازنده این گوشی، یک شرکت آمریکایی است.»
آسیب‌های یک ممنوعیت
ممنوعیت رجیستری گوشی‌های آی‌فون 14 و 15 اما آسیب‌های متعدد و جدی برای بازار موبایل کشور به همراه داشته است. کمترین آنها این است که خریداران و طرفداران برند آی‌فون برای خرید گوشی مورد نظرشان، ناچارند هزینه یک گوشی نو را بپردازند، اما مدل‌های ریفربیش و دست‌دوم را دریافت کنند.
عالیان درباره واردات آی‌فون 13 پرومکس در شرایطی که تولید جهانی این تلفن همراه متوقف شده است، گفت: آی‌فون 13 معمولی همچنان تولید می‌شود، اما تولید آی‌فون 13 پرو و آی‌فون 13 پرومکس مدت‌هاست که متوقف شده. در واقع بسیاری از آی‌فون‌های 13 پرو و پرومکس که در بازار ما عرضه می‌شوند، ریفربیش شده‌اند. به این معنا که گوشی‌های خراب از نقاط مختلف دنیا به کارخانه ارسال شده، تعویض شده و در کارخانه تعمیر و مجددا در بازارهای جهانی عرضه شده‌اند. بسیاری دیگر نیز ریپک شده‌اند و دست‌دوم هستند. در واقع در بازار موبایل ایران بسیاری از گوشی‌های آی‌فون 13 پرو و پرومکس دست‌دوم بوده و با بازسازی و بسته‌بندی تقلبی به اسم گوشی‌های نو و آکبند عرضه می‌شوند. دلیل این امر نیز ممنوعیت واردات و رجیستری آی‌فون‌های 14 و 15 است. اگر چنین ممنوعیتی وضع نمی‌شد، شاهد فروش آی‌فون‌های ریفربیش و ریپک شده در بازار نبودیم.»
او با تاکید بر اینکه این گوشی‌ها به صورت قانونی به فروش می‌‌رسند، افزود: واردات گوشی‌های ریفربیش یا ریپک شده، به صورت غیرقانونی انجام نمی‌شود. بعد از اعتراضات به واردات این گوشی‌ها، گمرک از گوشی‌های ریفربیش و ریپک تست می‌گرفت و در صورت خرابی، اجازه ترخیص کالا را نمی‌داد.»
بکایی، فعال بازار موبایل نیز با اشاره به التهابی که ممنوعیت رجیستری آی‌فون‌های 14 و 15 در بازار ایجاد کرده است، گفت: «رجیستری به مقابله با قاچاق موبایل کمک زیادی کرد، اما با ممنوعیت رجیستری گوشی‌های آی‌فون در بازار التهاب ایجاد کردند.»
در کنار ممنوعیت رجیستری گوشی‌های آی‌فون، محدودیت تخصیص ارز واردات تلفن‌های همراه گران‌تر از 600 دلار به ارز حاصل از صادرات، موجب شده است تا افراد و شرکت‌های غیرمتخصص در بازار موبایل به فعالیت پرداخته و بازیگران اصلی، معتبر و قدیمی به تدریج از بازار حذف شوند تا دیوار بی‌اعتمادی خریداران در این بازار بلندتر شود. عالیان با اشاره به مشکلاتی که تخصیص ارز حاصل از صادرات برای واردات گوشی‌های گران‌تر از 600 دلار ایجاد کرده است، می‌گوید: با محدودیت‌هایی که برای تخصیص ارز برای واردات گوشی‌های گران‌تر از 600 دلار ایجاد کرده‌اند، بازیگران اصلی واردات از گردونه خارج شده و افراد غیرمتخصص به این عرصه ورود کرده‌اند. این امر تبعات بسیاری داشته است.»
حسینی هم در این باره می‌گوید: «یکی از مشکلات اصلی این روزهای بازار موبایل، عدم تخصیص ارز است. مشکل دیگر، عدم ترخیص به موقع کالا از گمرک است.»
این در حالی است که رئیس کل گمرک ایران اعلام کرده است که در 9 ماه ابتدایی امسال بیش از 10میلیون گوشی وارد کشور شده است. محمد رضوانی‌فر گفته است: در 9 ماهه سال جاری 10میلیون و 545 هزار و 528 دستگاه گوشی تلفن همراه به دو شیوه تجاری و مسافری وارد کشور شده و ارزش این تعداد گوشی تلفن همراه 2میلیارد و 237 میلیون و 755 هزار دلار بوده است.»
رئیس‌کل گمرک ایران در خصوص واردات گوشی تلفن همراه به تفکیک تجاری و مسافری در این مدت می‌افزاید: «در این مدت 10 میلیون و 179 هزار و 860 دستگاه به‌ارزش 2 میلیارد و 25 میلیون و 262 هزار دلار به‌شیوه تجاری و 365 هزار و 668 دستگاه به‌ارزش 212 میلیون و 493 هزار دلار به‌شیوه مسافری وارد شد.»
پایانی تلخ برای آی‌فون 20 میلیونی
ممنوعیت رجیستری آی‌فون‌های 14 و 15 فقط به واردات گوشی‌های ریفربیش و ریپک شده ختم نمی‌شود و مسائلی همچون جنجال آی‌فون 20 میلیون تومانی را نیز به همراه داشته است. بعد از ممنوعیت واردات آی‌فون 14 و آی‌فون 15، کارشناسان و حتی بسیاری از نمایندگان مجلس نسبت به پیامدهای منفی این ممنوعیت هشدار دادند. یکی از پیامدهای منفی این ممنوعیت، کلاهبرداری پانزی بوده است که با ماجرای کوروش کمپانی داغ شد.
طی ماه‌های گذشته تبلیغاتی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از سوی فروشگاه‌هایی مانند کورش کمپانی منتشر می‌شد مبنی بر فروش آی‌فون 13 به قیمت 20 میلیون تومان. واقعیت ماجرا اما چیزی جز یک «خالی‌فروشی» یا همان کلاهبرداری پانزی نبود.
در روزها و هفته‌های ابتدایی فروش این گوشی‌ها، ابعاد کلاهبرداری این پروژه قابل اثبات نبود. جالب آنکه وب‌سایت بعضی از این فروشگاه‌ها ای‌نماد داشتند، صفحه‌شان در شبکه‌های اجتماعی چند صد هزار دنبال‌کننده داشت و حتی چهره‌های مشهور هم این گوشی‌ها را تبلیغ می‌کردند! حالا اما انتشار تصویر پلمب شدن یکی از شرکت‌هایی که فروشنده همین گوشی‌های آی‌فون ۲۰ میلیون تومانی بود، یعنی «کورش کمپانی»، موضوع کلاهبرداری این پروژه‌ها را روشن کرده است. این کمپانی زمانی که دلار در بازار 50 هزار تومان بود، آی‌فون 13 را به قیمت 25 میلیون تومان و با تحویل 35 روزه می‌فروخت.
اکنون 4 ماه از موعد تحویل گذشته و هنوز آی‌فون‌های فروخته شده به مشتریان تحویل داده نشده است. با این‌همه و با وجود افزایش قیمت دلار، همین کمپانی آی‌فون 13 را به قیمت 20میلیون تومان به فروش رسانده است!