دو روز پیش، به رسم تمام 16 سال گذشته، سازمان مدیریت صنعتی لیست بلندبالایی را منتشر کرد که نشان می‌داد 500 شرکت برتر سال مالی اخیر کدام شرکت‌ها بوده‌اند.
گزارش این سازمان از آنجا اهمیت دارد که از شاخص‌های به روز و متعددی استفاده می‌کند و این کار را منظم و هر ساله انجام می‌دهد برای همین هم با اتکا به آمارهای آن می‌توانیم شرکت‌ها را در سال‌های مختلف با هم مقایسه کنیم
اما حواستان باشد که وقتی از صد شرکت برتر حرف می‌زنیم ذهنتان را از هرچه عدد و رقم است خالی کنید تا جا برای عددهای چند هزار میلیاردی خالی شود.
رقم‌هایی که به سودسالانه غول‌های صنعت در ایران تعلق دارند که بسیاری از آنها در یک چیز مشترکند و آن دولتی بودن یا وابستگی بسیار زیاد به دولت است، در واقع اگرچه عمده این شرکت‌ها بورسی هستند اما سرمایه‌گذاران بزرگ و کوچک خصوصی سهم خیلی کمی از سهام آنها دارند.
1:
اگر کمی در مورد اقتصاد ایران بدانید حتما در جریان هستید که کاکل اقتصاد ما روی شرکت‌های نفتی و پتروشیمی می‌چرخد پس اصلا جای تعجب ندارد که رتبه‌های بالای جدول ۵۰۰ شرکت برتر همیشه در دست این شرکت‌ها باشد و اسم‌های آنها تا ۱۰۰ رتبه اول به شکل محسوسی تکرار شود.
امسال شرکت نفت ستاره خلیج فارس بالای جدول دیده می‌شود یعنی این شرکت بیشترین درآمد را بین تمام شرکت‌های ایرانی داشته است آن هم با درآمد نزدیک به ۴۰۰هزار میلیارد تومان.
ستاره خلیج فارس سال گذشته نزدیک ۲۴۲هزار میلیارد تومان درآمد داشت و سال قبل از آن یعنی در سال ۹۹ نزدیک به ۱۲۷هزار میلیارد تومان.
این یعنی ستاره خلیج‌فارس در دو سال مالی گذشته درآمدش را نزدیک به چهار برابر کرده است.
البته یادمان نرود که این اتفاق تا اندازه زیادی تحت تاثیر نرخ دلار است چرا که این شرکت‌ها دلاری صادرات می‌کنند اما صورت‌های مالی‌شان ریالی محاسبه می‌شود اگرچه با همین حساب و کتاب هم شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس رشد خوبی داشته و توانسته از رتبه دوم در سال ۱۴۰۰ به رتبه اول برسد.
ستاره خلیج‌فارس بیشتر از هر چیز پالایشگاه تولید بنزین است که خوراکش را از پارس‌جنوبی می‌گیرد و دولت یعنی شرکت ملی نفت عمده سهام آن را در اختیار دارد.
این شرکت سال ۱۳۸۵ ساخته شده و سال۱۴۰۰ فرمانده کل سپاه درباره آن گفته بود: «ستاره خلیج فارس محصول قهر دشمن بود؛ کاش زودتر رفته بودند.»
2:
حالا می‌رویم سراغ هلدینگ خلیج‌فارس، غول بلامنازع صنعت پتروشیمی در ایران که البته نسبت به سال گذشته یک رتبه افت کرده و حالا دومین شرکت پولساز ایرانی محسوب می‌شود با فروش ۳۷۱هزار میلیاردی.
هلدینگ خلیج فارس سال گذشته ۲۶۸هزار میلیارد فروخته بود و با اختلاف خیلی کم شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس را پشت سر گذاشته بود. البته کم در مقیاس چندین هزار میلیارد تومان!
هلدینگ خلیج فارس یا همان شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس در سال ۸۹ کارش را شروع کرده و در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت بر پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی و کارخانجات شیمیایی، همچنین تولید فرآورده‌های نفتی، فرآورده‌های پتروشیمی، مواد شیمیایی و پلیمرها فعالیت می‌کند.
جالب اینکه اگرچه سهام عدالت مالک ۴۰درصد ارزش ۱۲۰میلیارد دلاری هلدینگ خلیج‌فارس است و ۴۹میلیون ایرانی هم سهامدار سهام عدالت هستند اما اگر سودهایی که تا الان واریز شده مرور کنید می‌فهمید که نقش این ۴۹میلیون نفر از گردش مالی این غول پتروشیمی بسیار ناچیز است.
3:
همانطور که گفتیم نقش نفتی‌ها و پتروشیمی‌ها در بین شرکت‌های پولساز ایرانی بدون رقیب است تا جایی که بین ۵۰ شرکت اول ۱۸ شرکت پتروشیمی دیده می‌شود اما نقش فولادی‌ها هم در این بین غیرقابل انکار است.
در واقع آنها را می‌توان دومین غول بزرگی دانست که اقتصاد مملکت روی شاخ آنها می‌چرخد.
در ۵۰ شرکت اول از نظر فروش ۱۰ شرکت فولادی حضور دارند که پولدارترین آنها شرکت فولاد مبارکه اصفهان (هلدینگ) است با فروش نزدیک به ۲۰۵هزار میلیاردی در سال ۱۴۰۱ که یک رشد نزدیک به ۱۶هزار میلیاردی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. وقتی به لیست سهامداران این شرکت نگاه می‌کنیم می‌بینیم که بخش عمده آن را سازمان‌های دولتی تشکیل می‌دهند.
4:
بعد از صنایع نفتی و پتروشیمی و فولادی‌ها این بانک‌ها هستند که جای خوبی را در جدول پولسازترین شرکت‌های ایرانی به خودشان اختصاص داده‌اند.
عجیب اینکه چنین اتفاقی در حالی رخ داده که سیستم ناتراز بانکی یکی از دلایل مشکلات اقتصادی ایران دانسته می‌شود، پس با توجه به این جدول می‌توان فهمید که بانک‌ها درآمد خوبی دارند و احتمالا در بخش هزینه‌کرد مشکلات آنها شروع می‌شود.
اولین بانک پولساز ایران هلدینگ بانک ملت است که رتبه نهم را به خودش اختصاص داده است با فروش بیشتر از ۱۸۵هزار میلیاردی تازه وضعیت این شرکت نسبت به سال گذشته مقداری افت نشان می‌دهد چرا که در سال ۱۴۰۰ بانک ملت با درآمد ۱۳۲هزار میلیاردی در رتبه ششم قرار داشت و حالا سه پله سقوط کرده است.
هلدینگ بانک رفاه با فروش ۱۶۰هزار میلیاردی درست پشت سر بانک ملت در رتبه دهم پردرآمدترین شرکت‌های سال ۱۴۰۱ ایستاده است.
به طور کلی در ۵۰ تای اول ۱۰ شرکت هم بانکی هستند و این یعنی آنها هم در سطح فولادی‌ها اقتصاد ایران را روی شاخشان دارند.
5:
حضور خودروسازها و جای خالی اپراتورها یکی دیگر از نکته‌هایی است که در مورد فهرست تازه منتشر شده توجه‌مان را جلب می‌کند.
در سال گذشته هلدینگ ایران‌خودرو آن بالاهاست. رتبه هفتم را به خودش اختصاص داده آن هم با فروش ۲۱۸هزار میلیاردی که نسبت به سال گذشته که فروشش ۱۱۳میلیارد و جایگاهش هشتم بود افزایش نزدیک به دو برابری داشته است.
ممکن است بپرسید چطور این اتفاق افتاده در حالی که قیمت کارخانه‌ای خودروها در این یک‌سال گذشته افزایش دو برابری نداشته است؟
پاسخ این است که اولا تعداد فروش هم اهمیت دارد و ثانیا اینکه ما در مورد هلدینگ ایران‌خودرو حرف می‌زنیم، شرکتی که تعداد بسیار زیادی شرکت علاوه بر ایران‌خودرویی که ما می‌شناسیم به عنوان زیرمجموعه‌اش دارد.
جالب اینکه در ۵۰ شرکت اول از نظر فروش، سه شرکت خودرویی دیگر هم دیده می‌شوند که دوتای آنها به ایران‌خودرو مربوطند؛ یکی شرکت ایران‌خودرو دیزل و دیگری شرکت ایران‌خودرو خراسان.
مهم‌تر از این دو اما شرکت سایپاست که بسیار پایین‌تر از ایران‌خودرو و در رتبه هفدهم ایستاده است با فروش ۹۸هزار میلیاردی که حتی از نصف ایران‌خودرو هم کمتر است.
با این همه سایپا هم از نظر درآمد و هم از نظر رتبه رشد کرده چرا که این شرکت در سال گذشته مالی رتبه بیستم را داشت و حالا سه پله بالا آمده است.
6:
همانطور که گفتیم اپراتورها در این فهرست بلندبالای صد شرکت برتر از نظر فروش دیده نمی‌شوند و این ممکن است برای خیلی‌ها عجیب باشد اما نشان می‌دهد کل ماجرای اینترنت و پول تلفن و خدمات مربوط به آن بخش بزرگی از اقتصاد ما را تشکیل نمی‌دهد مخصوصا که این بخش از اقتصاد کاملا خدماتی و داخلی است و نباید از پولساز نبودنش تعجب کرد.
جالب اینکه در حالی جای ایرانسل و همراه اول خالی است که چند شرکت واردکننده موبایل مانند شرکت داریا همراه پایتخت با فروش ۱۳۶هزار میلیاردی در این فهرست دیده می‌شوند.
نکته جالب دیگر به شرکت‌هایی مربوط است که شاید بیشترشان اصلا در بین شرکت‌های تراز بالا نیستند اما چنان رشد سریعی داشته‌اند که باید مورد توجه قرار بگیرند.
به گفته سازمان مدیریت صنعتی، اسامی شرکت‌هایی که در سال مالی گذشته چنین ویژگی داشته‌اند نصب نیرو، مبنا بهینه‌سازان نیرو، فناوران طلوع شبکه، سپید ماکیان، سوپر اپلیکیشن تاپ، شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد و… بوده‌اند.
وقتی به کارنامه این شرکت‌ها نگاه می‌کنیم می‌بینیم که رشد ناگهانی بعضی از آنها مانند سپید ماکیان به دلیل توسعه عجیبی بوده که طی یکی دو سال گذشته داده‌اند و رشد بعضی دیگر ناشی از وضعیت اقتصادی و رویکرد مردم بوده مانند اپلیکیشن تاپ که در زمینه خرید و فروش سهم در بورس کار می‌کند یا شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد که رشدش می‌تواند ناشی از افزایش ضریب نفوذ پرداخت‌های اینترنتی باشد./ هفت صبح