کمبود آب و گسترش خشکسالی یکی از مشکلاتی است که بسیاری از کشورها از جمله ایران با آن درگیر هستند. در حال حاضر به گفته یک نماینده مجلس ذخایر آب در کشور نسبت به دو سال گذشته ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش یافته و شرایط نامطلوب است. اگرچه شاهد کاهش بارندگی در بسیاری از شهرها هستیم، اما این موضوع در تهران نا‌مطلوب‌تر از سایر استان‌ها است. همین امر موجب شد استاندار تهران روز گذشته اعلام کند که کمبود آب در تهران جدی است و از همه هموطنان و به ویژه شهروندان استان تهران خواست، با تعدیل و رعایت مصرف آب در این خصوص همراهی کنند.
این در حالی است که حدود ۸۰ درصد آب مصرفی در حوزه کشاورزی است و همین امر اصلاح الگوی کشت را می‌طلبد. همچنین باید زیر‌ساخت‌هایی برای ذخیره آب‌های سطحی و مهار آب‌های مرزی ایجاد شود که این امر را باید در لایحه بودجه ۱۴۰۳ دنبال کرد.
جایگزین چاه‌های سطحی و نیمه عمیق
منصورعلی زارعی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به کاهش بارش در کشور گفت: ذخایر آب در کشور حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد به نسبت دو سال قبل کاهش داشته که البته تلاش‌هایی از سوی دولت و مجلس در این حوزه انجام شده است. ذخایر ما یعنی آب‌های زیر‌زمینی که معمولا باید ضوابط خاصی را برای آن در نظر بگیریم، اما چون در حوزه‌های دیگر ما به کشاورزان کمک نمی‌کنیم، مجبور می‌شوند که به سمت ذخایر زیر‌زمینی بروند و این مشکل جدی است. او ادامه داد: طرحی در مجلس تحت عنوان استفاده از آب‌های ژرف با حفر چاه‌های عمیق مطرح است. یعنی دسترسی به آب‌هایی با عمق بیش از هزار متر، که روی این طرح در بهارستان کار می‌شود. اگر این طرح هم به میدان بیاید، اقدام مناسبی است تا جایگزین چاه‌های سطحی و نیمه عمیق کشاورزان شوند.
البته کشاورزان نیز چاره‌ای جز این ندارند و دولت برای جلوگیری از این مسائل باید به سمت نظام‌مند کردن آب شرب و آّب کشاورزی برود.این عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی، خاطرنشان کرد: تنها گران کردن آب شرب و کشاورزی نمی‌تواند مشکل را حل کند و راه‌های دیگری وجود دارد که باید به آن بپردازند. برای مثال استفاده از آب‌های تصفیه شده و در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های صنعتی ما از آب چاه استفاده می‌کنند و ما به این حوزه بسیار کم توجه کرده‌ایم. ما می‌توانیم آب صنعت را از باز‌چرخانی آب فاضلاب تامین کنیم. استفاده از آب فاضلاب اقدامی است که بسیاری از کشورها به آن توجه کرده‌اند، اما ما هنوز این کار را انجام نداده‌ایم. زارعی اظهار کرد: همچنین جمع‌آوری آب سطحی هم بسیار حائز اهمیت است. در استان مازندران میزان جمع‌آوری آب سطحی ما حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد است و در کل کشور میزان جمع‌آوری آب‌های سطحی ۴۰ درصد است. در حالی‌که بارش باران در کشور بسیار پایین آمد و کمتر از نصف شد، اما در بعضی از نقاط کشور نتوانستیم در جمع‌آوری آب سطحی موفق باشیم.
الگوی کشت تغییر می‌کند؟
او افزود: از سوی دیگر باید الگوی کشت مناسب در بحث کشاورزی داشته باشیم. برای مثال در استان مازندران برای کشت یک هکتار برنج ۱۵ هزار متر مکعب آب می‌خواهیم در حالی‌که در استان‌های جنوبی مانند خوزستان برای کشت یک هکتار برنج به ۴۵هزار متر مکعب آب نیاز داریم و در این استان و سایر استان‌های جنوبی کشت برنج انجام می‌شود. الگوی کشت موضوع مهمی است که باید دولت روی آن کار کند. این نماینده مجلس با انتقاد از میزان بودجه عمرانی در لایحه بودجه ۱۴۰۳، گفت: آب مایع حیات و زندگی است و باید روی آن کار شود. در این راستا باید اعتبارات زیر‌ساختی گذاشته شود و سامانه کم فشار استفاده نشود. همچنین در این زمینه باید آموزش و توجیه لازم برای کسانی‌که آب مصرف می‌کنند چه در حوزه صنعت و چه در حوزه کشاورزی داشته باشیم.
در غیر این‌صورت وضعیت خوبی پیش روی ما نخواهد بود. او یا‌دآور شد: بیش از ۸۰ درصد آب ما در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود و باید آموزش لازم به کشاورز بدهیم تا از آب استفاده بهینه شود. در این زمینه لازم است که دولت پای کار بیاید و اعتبار خاصی را در نظر بگیرد. اما متاسفانه در لایحه بودجه ۱۴۰۳ اعتبارات عمرانی کمتر از سال‌های گذشته است. او تاکید کرد: اگر وضعیت کنونی بارش‌ها ادامه داشته باشد، بخش کشاورزی با مشکل جدی‌تری مواجه می‌شود و چنانچه شرایط به همین شکل ادامه پیدا کند دولت باید فکر جدی‌تری کند.
رهاشدگی آب‌های مرزی
همچنین سلمان ذاکر، نماینده ارومیه در مجلس اظهار کرد: در شمال و جنوب کشورمان آب وجود دارد و ما خلیج فارس، دریای عمان و خزر را داریم، اما مدیریت ضعیف است. مرکز کشور از تشنگی جان می‌دهد، اما در اطراف ما آب زیادی وجود دارد. این موضوع به دلیل این است که دولت تابه‌حال اعتباری برای این مورد نگذاشته است. در حالی‌که ما باید به فکر آب شرب مردم و آب کشاورزی باشیم. او ادامه داد: در سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری استحصال، توزیع و کنترل آب آمده و بسیار مهم است. این موضوع با سدسازی، آبخیزداری، آب‌خوان‌داری و مهار آب‌های مرزی اتفاق می‌افتد.
بسیاری از آب‌های مرزی ما رها شده است و هزینه‌ای برای مهار آن نمی‌گذاریم. این موضوع نشان می‌دهد که ما سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم. این نماینده مجلس تصریح کرد: از سوی دیگر اگر بخواهیم سد بزنیم برخی صدایشان در می‌آید که چرا می‌خواهید سد بزنید؛ در حالی که آب شرب اولویت اول است. در این راستا باید زیرساختهای کاهش مصرف آب کشاورزان از جمله آبیاری قطره‌ای را در کشور رایگان کنیم. این موضوع را ۱۵ سال پیش گفتم، اما به تازگی و در برنامه هفتم توسعه آمده که آبیاری قطره‌ای برای ۱۰ هکتار به بالا باید اجباری و برای خرده ملک‌ها هم رایگان شود. این موارد زیرساختهای لازم برای صرفه‌جویی در مصرف آب است تا بتوانیم به نسل‌های فعلی و آینده پاسخگو باشیم.
ذاکر تاکید کرد: ایجاد زیر‌ساخت‌ها و مشارکت بخش‌های خصوصی در این راستا باید در لایحه بودجه ۱۴۰۳ دیده شود. باید در خصوص احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها فکر اساسی کنیم چون منابع برای نسل فعلی و آینده است. بنابراین باید به وزارت نیرو به صورت ویژه بودجه بدهیم تا بتواند در مهار آب‌های مرزی و هم تامین آب شرب اقدام کند. باید سیاست مدونی از سوی وزارت نیرو پیش گرفته شود. او در پایان گفت: اگر روند کنونی ادامه داشته باشد هم از بعد امنیتی و هم از بعد سیاسی دچار مشکل خواهیم شد.