چند سالی است در کوچه و خیابان انبوهی از برچسب‌های خرید و فروش وام دیده می‌شود. اما در ماه‌های اخیر، کاهش تسهیلات‌دهی بانک‌ها موجب شده افراد به طور قابل‌توجهی از مبادی غیررسمی برای دریافت تسهیلات اقدام کنند.
وام‌هایی که از مبالغ 60 میلیونی فرزندآوری و 180 میلیونی ازدواج شروع می‌شود تا وعده‌های بعضا 10 تا 20 و حتی 40 میلیارد تومان وام قرض‌الحسنه نیز ادامه دارد. افراد سودجو و حتی گاهی شرکت‌هایی نیز با سوءاستفاده از احساس نیاز مردم، رویاهای دریافت وام چند میلیارد تومانی با کارمزد یک تا چند درصدی به آنها می‌فروشند! قابل انتقال بودن امتیاز وام، از مهم‌ترین شرایط خرید و فروش وام است.
نحوه انتقال امتیاز وام، بسته به نوع وام، متفاوت بوده و تعویض وثیقه، یکی از این روش‌ها است. همچنین، خرید و فروش وام، در قانون، جرم‌انگاری نشده اما در صورت غیرقابل‌انتقال بودن امتیاز آن، حکم مجازات خرید و فروش وام، پرداخت اصل پول و سود آن، همراه جبران خسارت خواهد بود. با توجه به سخت‌گیرانه بودن شرایط تعلق وام به متقاضی آن و طولانی بودن روند اعطای وام در بانک‌ها، عده‌ای تمایل به خرید و فروش وام پیدا کرده و همین امر سبب شکل‌گیری کلاهبرداری‌های بسیاری شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد کلاهبرداری‌ها در خرید و فروش وام به سه شکل عمده انجام می‌شود: 1- اول اینکه اصلا وامی وجود ندارد و افراد و شرکت‌ها مبالغی را به عنوان بیعانه می‌گیرند و فلنگ را می‌بندند. 2- وام هست اما بخش زیادی از آن را فروشنده دریافت می‌کند و تضامین عجیب‌و‌غریبی می‌گیرد که همین موضوع ابزار کلاهبرداری هم شده است. 3- موردی بعدی که در سال‌های اخیر رواج داشته، انتقال امتیاز است.
60 میلیون تومان بده 180 وام بگیر
رصد اخبار و اطلاعات و گفت‌وگو با برخی مالباختگان خرید و فروش وام نشان می‌دهد اگر هم این خرید و فروش بدون دردسر و کلاهبرداری صورت گیرد، بازهم فرد ضرر زیادی از محل خرید امتیاز وام خواهد کرد.
برای مثال یکی از مالباختگان به «فرهیختگان» می‌گوید: «من به‌صورت روزانه و ساعتی آگهی‌های ارائه وام در زمینه واگذاری امتیاز بانک، فروش وام فوری، وام سیم‌کارت، خودرو، ملک، وام ازدواج، فرزندآوری، ایثارگری، اشتغال و... را برای دریافت تسهیلات بررسی می‌کردم. بعضی از این آگهی‌ها از سوی شرکت و مدعی هستند که به شما امتیاز وام اغلب بانک‌ها را یا می‌فروشند یا قرض می‌دهند، یعنی در‌عین‌حال پول خود را سپرده‌گذاری می‌کنید و زمانی که به یک امتیاز خاص رسیدید وام را واگذار می‌کنید. یک نمونه فردی بود از اهواز، این پدر تصمیم داشت وام ازدواج سه فرزند دختر خود را در ازای دریافت 60 میلیون تومان از هر وام بفروشد. فرد دیگری نیز قصد داشت وام فرزندآوری 60 میلیون تومانی خود را با اقساط 600 هزار تومانی به فروش برساند. اما خرید وام ازدواج اصلا منطقی نیست. شما 180 میلیون تومان وام ازدواج را به مبلغ 50 میلیون تومان خریداری می‌کنید، در نتیجه علاوه‌بر مبلغ خرید باید سود نیز پرداخت کنید.»
رویافروشی با نام انتقال امتیاز وام
اما بخش اصلی و تراژیک ماجرای خرید و فروش وام، مربوط به کلاهبرداری‌هایی است که در این فرآیند صورت می‌گیرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها در ماه‌های اخیر گزارش‌های بسیاری مبنی‌بر کلاهبرداری ناشی از عدم‌انتقال وام با دریافت هزینه‌های هنگفت منتشر شده است. در روزهای گذشته رئیس پلیس فتای استان اصفهان، به رسانه گفته بود در پی مراجعه دو خانم و آقا به پلیس فتای این استان و ارائه مرجوعه قضایی مبنی‌بر اینکه فردی از طریق یکی از شبکه‌های اجتماعی از آنان کلاهبرداری کرده، پرونده‌ای در پلیس فتای اصفهان تشکیل و موضوع به‌صورت ویژه مورد بررسی قرار گرفت. در تحقیقات صورت‌گرفته از شاکیان مشخص شده آنها به‌منظور دریافت وام بانکی یک میلیارد تومانی با کارمزد ۴درصد اقدام به ثبت درخواست کرده و به درخواست ادمین کانال اقدام به واریز ۵۰ میلیون تومان به حساب وی کرده‌اند، اما پس از گذشت بیش از یک‌ماه خبری از واریز وام نشده است.
خبرگزاری مهر نیز در شهریورماه از یک مورد دیگر خبر داد. بر این اساس معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری پلیس آگاهی تهران گفت: «در پی شکایت شهروندی مبنی‌بر کلاهبرداری فردی از او به بهانه گرفتن وام و تسهیلات از بانک‌های دولتی، موضوع به‌صورت ویژه در دستورکار اداره چهاردهم کارآگاهان پلیس آگاهی استان قرار گرفت. در تحقیقات اولیه پلیس مشخص شد فرد کلاهبردار با دادن وعده گرفتن وام میلیاردی برای شاکی، مبلغ فراوانی از وی دریافت کرده ولی دیگر پاسخ تماس‌های تلفنی مالباخته را نداده و متواری شده است. با تشکیل چند پرونده مشابه در این واحد پلیس، پرونده‌های مشابهی تجمیع شده و به‌دست آمده و مشخص شده متهم با همین ترفند از چهار شهروند کلاهبرداری کرده و گریخته است.» مورد دیگر مالباختگانی هستند که در گفت‌وگو با خبرنگار «فرهیختگان» مدعی شدند بین 500 هزار تومان تا سه یا پنج میلیون تومان و بعضا ارقام درشت‌تری برای خرید وام پرداخت کرده‌اند اما فروشنده به‌طور ناگهانی ناپدید شده است.
کلاهبرداری 150 میلیونی به امید دریافت وام 15 میلیاردی
یکی از مدیران سایت‌های واسط ارائه وام و تسهیلات در گفت‌وگو با خبرنگار «فرهیختگان» اظهار داشت: «ساعاتی قبل اولین گزارش کلاهبرداری برای ما ارسال شد. این کلاهبرداری تا حدی قابل پیش‌بینی بود؛ چراکه از حدود سه هفته قبل تعداد افرادی که تحت عنوان سرمایه‌گذار نسبت به ثبت آگهی اقدام می‌کردند، افزایش یافته بود. پیش از این روزانه یک تا دو آگهی منتشر می‌شد، اما ناگهان تعداد آگهی‌ها به حدود 10 آگهی در روز رسید و بعضا در عنوان آگهی وام‌هایی با ارقام بالا و بعضا تا 40 میلیارد تومان وعده داده می‌شد.
دیده شده بعضی شرکت‌ها تحت عنوان وام بانکی و مواردی از این دست کاربران را از کل کشور جذب کرده‌اند. موردی که به ما گزارش شده از سوی فردی از استان خراسان‌رضوی بود، وی برای دریافت وام به محل شرکت در تهران مراجعه کرده بود و قراردادی برای دریافت وام 15 میلیارد تومانی میان متقاضی و شرکت مدعی ارائه وام، منعقد شده بود. شرکت در ابتدای قرارداد یک‌درصد از مبلغ وام را تحت عنوان کمیسیون یعنی 150 میلیون تومان را از فرد دریافت کرده است. نکته قابل توجه اینکه حسابی که مبلغ به آن واریز شده به نام شخص نبوده، بلکه به نام شرکت بوده است. متاسفانه گویا پس از چند ماه پیگیری از سوی متقاضی، وام به او ارائه نشده است.