وزارت امور خارجه روسیه روز سهشنبه با اشاره به محورهای رایزنی اخیر وزرای امور خارجه روسیه و ایران از توافق طرفین درباره تسهیل کارها برای نهایی کردن یک «توافق بزرگ و جدید» میان دو کشور خبر داد. در این بیانیه به جزئیات این توافق که در بحبوحه روابط سیاسی، تجاری و نظامی فزاینده بین مسکو و تهران در حال بررسی است، اشاره نشده است؛ روابطی که ایالات متحده با نگرانی به آن نگاه می‌کند. روسیه در بیانیه‌‌‌ای اعلام کرد وزرای خارجه دو کشور روز دوشنبه ۲۰ آذر ماه در تماس تلفنی برای تسریع کار روی یک توافق بزرگ و جدید که نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده سطح آمادگی طرفین است، توافق کردند.هفته گذشته در کاخ کرملین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌‌جمهور روسیه با ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌‌جمهور ایران، پنج ساعت گفتوگو کرد. به گزارش رویترز کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی نیز در ماه سپتامبر در شرق روسیه با پوتین ملاقات کرد.
ایران و کره‌شمالی هر دو در زمره دشمنان آمریکا به شمار می‌‌‌روند و این در حالی است که آمریکا طی یکی دو سال اخیر و بعد از آغاز جنگ اوکراین، در مورد مناسبات نظامی و امنیتی ایران و مسکو حساس شده است. حتی غرب مدعی است که روسیه به طور گسترده از پهپادهای ایران در جنگ اوکراین استفاده می‌کند. کرملین ماه گذشته اعلام کرد که روسیه و ایران در حال توسعه روابط خود، «از جمله در زمینه همکاری‌‌‌های نظامی- فنی» هستند، اما از اظهارنظر در مورد ارزیابی کاخ سفید مبنی بر اینکه ایران در حال بررسی ارائه موشک‌‌‌های بالستیک به روسیه است، خودداری کرد. روابط ایران و روسیه در حالی به سمت گسترش بیشتر حرکت می‌کند که جنگ اسرائیل و فلسطین را شاهد هستیم و ایران یکی از حامیان جنبش حماس محسوب می‌شود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌‌‌وزیر اسرائیل روز یکشنبه تلفنی با پوتین گفتوگو کرد و از «همکاری » بین روسیه و ایران به شدت انتقاد کرد.مقامات ایرانی گفته‌‌‌اند همکاری نظامی با روسیه روز به‌روز در حال گسترش است.
سید‌‌‌مهدی فرحی، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران روز سهشنبه هفتم آذرماه در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «ورود بالگرد هجومی میل۲۸، جنگنده سوخو۳۵ و هواپیمای آموزشی یاک۱۳۰ به سازمان رزم نیروهای مسلح نهایی شده و فرآیند آن در حال انجام است.» همچنین خبرگزاری رویترز در بخش دیگری از گزارش خود در این رابطه نوشت: «ظاهرا دولت روسیه پیش از این چنین توافقی را تایید نکرده بود و این مساله در ماه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گذشته موجب ناخشنودی مقامات ایرانی شده بود که انتقال سوخو را یک معامله تمام‌‌‌شده به شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوردند. گزارش جدید، تعداد هواپیماها را مشخص نکرده است، اما رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها گزارش داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که ۲۴ جنگنده سوخو ممکن است در این دوره وارد ایران شود.» به گزارش رویترز، در سال ۲۰۱۸، ایران اعلام کرد که تولید جنگنده کوثر با طراحی داخلی را برای استفاده در نیروی هوایی خود آغاز کرده است. کارشناسان نظامی معتقدند این جت کپی کربنی از اف ۵ است که اولین بار در دهه ۱۹۶۰ در ایالات متحده تولید شد.
پای قرارداد ۲۰ ساله جدید در میان است
حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان در بنیاد علم و سیاست آلمان در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» درباره مفاد احتمالی این توافق بزرگ گفت: «این بحث‌‌‌ها درباره توافق بزرگ و جدید، احتمالا ادامه همان مباحثی است که طی دو، سه سال اخیر در خصوص بازنگری و تمدید قرارداد ۲۰ ساله ایران و روسیه مطرح بود. این قرارداد سال ۸۰ تصویب و اجرایی شد و قرار بود ۱۰ ساله باشد اما سه بار تمدید شد.» عزیزی ادامه داد: «در دو، سه سال اخیر حتی پیش از ریاست جمهوری آقای رئیسی این بحث مطرح بود که با توجه به شرایط جدید و تحول در روابط تهران و مسکو این توافق را بازبینی و برای یک دوره جدید تمدید کنند. به‌خصوص که ایران یک توافق ۲۵ ساله را با چین منعقد کرد و در پی آن بود که یک چنین توافقی را با روسیه نیز داشته باشد.»
به گفته این پژوهشگر، بعد از جنگ اوکراین، شاهد توسعه روابط ایران و روسیه هستیم و بنابراین مسکو به این سمت تمایل پیدا کرده که یک توافق جدید و بزرگ با تهران داشته باشد. عزیزی تاکید کرد: «بنابراین کلیت و چارچوب این توافق شبیه همان توافق ۲۰ ساله ایران و روسیه است که اگر به این شکل باشد می‌توان انتظار داشت که نه به عنوان توافق با جزئیات مشخص بلکه به عنوان نقشه‌‌‌راهی در مناسبات تهران و مسکو باشد.»
دستور کارهای احتمالی
همچنین این پژوهشگر مسائل روسیه گفت که طبیعتا سعی خواهد شد مفاد قرارداد قدیمی با شرایط روز تطبیق داده شود و یک جنبه سیاسی خواهد داشت. وی درباره دستورکارهای احتمالی توضیح داد: «در چارچوب تاکیداتی که ایران و روسیه در مقابله با یک‌‌‌جانبه‌گرایی ایالات متحده و نظم بین‌المللی چند جانبه دارند، احتمالا بخش زیادی از این توافق در این راستا خواهد بود. همچنین حمایت متقابل در فرمت‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه نیز بین تهران و مسکو دنبال خواهد شد.» عزیزی در خصوص جنبه اقتصادی این توافق نیز گفت: «این بخش چند حوزه را شامل می‌شود؛ یکی بحث مبارزه با تحریم‌‌‌هاست که تفاهم‌‌‌نامه آن بین ایران و روسیه اخیرا امضا شد.
دیگری بحث همکاری‌‌‌های ترانزیتی به‌ویژه در کریدور شمال-جنوب خواهد بود. همچنین بحث همکاری‌‌‌های چندجانبه در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بریکس و شانگهای نیز به صورت جدی‌‌‌تر دنبال خواهد شد.» این پژوهشگر مهمان در بنیاد علم و سیاست آلمان تاکید کرد: «البته این مواردی که لحاظ کردم، مواردی است که طرفین درخصوص همکاری بر سر آنها ابراز تمایل خواهند کرد و لزوما جزئیات همکاری‌‌‌های فیمابین آتی نخواهد بود.» عزیزی در نهایت در پاسخ به اینکه آیا این همکاری‌‌‌ها جنبه نظامی را نیز دربرمی‌گیرد، تاکید کرد با وجودی که جنبه نظامی در روابط تهران و مسکو اخیرا غالب بوده اما بعید است به‌صورت مستقیم به آن اشاره شود و احتمالا کلیاتی در مورد همکاری‌‌‌های امنیتی و دفاعی مورد بررسی قرار می‌گیرد.