بیشتر بودن هزینه از درآمد مسئله ای است که با کاهش رشد اقتصادی می تواند اتفاق بیفتد. در چنین مواقعی خانوار از پس انداز خود برای جبران هزینه هایی که درآمدی برای آنها وجود نداشته است، استفاده می کند؛ ولی در صورت تداوم این مسئله خانوار یا باید از هزینه های خود بکاهد یا منبع درآمد جدیدی برای خود کسب کند با این توضیح وجود هزینه های بیشتر از درآمد در دراز مدت برای یک خانوار توجیه پذیر نیست در بعد کلان نیز نمیتوان متوسط هزینه های خانوارهای جامعه را در طولانی مدت بیشتر از متوسط درآمدهای آنها تصور نمود. در یک مقطع خاص زمانی به دلایلی نظیر تورم رکود اقتصادی گرانی ناگهانی اقلام ضروری و نظایر آن وجود این پدیده می تواند توجیه اقتصادی داشته باشد.
افزایش هزینه نسبت به درآمد
در طی چند سال گذشته با توجه به وضعیت اقتصادی ایران، شاهد کاهش درآمد خانواده ها نسبت به هزینه های آن ها بوده ایم. برای مثال، بر اساس آمار مرکز آمار ایران، متوسط درآمد ماهانه خانوار شهری در سال ۹۸ حدود ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بوده است. این رقم نسبت به سال ۹۷ حدود ۲۴ درصد افزایش داشته است. اما هزینه ماهانه خانواده ها از این میزان درآمد بیشتر بوده است. متوسط درآمد ماهانه خانوار شهری در سال ۹۹ نیز حدود ۷ میلیون و ۶۴۷ هزار تومان بوده است. این رقم نسبت به سال ۹۸ حدود ۵۷ درصد افزایش داشته است. هرچند حتی با این افزایش درآمد نیز فاصله بین درآمد و هزینه آنقدر کاسته نشده است. میزان هزینه در این سال به طور متوسط ماهیانه بیش از ۶ میلیون تومان بوده است.
هرچند آخرین آمار سال گذشته نشان می دهد درآمد اظهار شده سالانه یک خانوار شهری در سال گذشته با رشد ۴۸.۵ درصدی به حدود ۱۶۷ میلیون تومان رسیده در حالی که هزینه های خانوارهای ایرانی با رشد ۴۸.۳ درصدی به ۱۳۷ میلیون تومان رسیده است، اما همچنان بودجه خانواده ها با توجه به تورم بالا و عدم رشد اقتصادی طی ده سال گذشته دچار ناترازی است. متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری ۱۳۷۱۴۶۰ هزار ریال بوده است که نسبت به رقم مشابه در سال قبل ۴۸,۳ درصد افزایش نشان می‌دهد. از هزینه کل سالانه خانوار شهری ۳۷۶,۸۲۲ هزار ریال با سهم ۲۷.۵ درصد مربوط به هزینههای خوراکی و دخانی و ۹۹۴,۶۳۸ هزار ریال با سهم ۷۲.۵ درصد مربوط به هزینههای غیرخوراکی بوده است. در بین هزینههای خوراکی و دخانی، بیشترین سهم مربوط به هزینه گوشت با سهم ۲۰.۷ درصد و در بین هزینههای غیرخوراکی بیشترین سهم با ۵۲.۵ درصد مربوط به هزینه مسکن، سوخت و روشنایی بوده است.
دلایل پیشی گرفتن هزینه از درآمد خانواده های ایرانی
در سال های اخیر، شاهد افزایش روزافزون شکاف بین هزینه و درآمد خانواده های ایرانی بوده ایم. این شکاف که ناشی از عوامل مختلفی از جمله تورم، افزایش قیمت کالاها و خدمات و کاهش قدرت خرید مردم است، موجب کاهش رفاه و معیشت خانواده ها شده است.
عوامل مختلفی در پیشی گرفتن هزینه از درآمد خانواده های ایرانی نقش داشته اند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تورم یکی از مهم ترین عواملی است که موجب افزایش هزینه های زندگی می شود. در سال های اخیر، تورم در ایران به طور مداوم افزایش یافته است و این امر موجب افزایش هزینه های اقلام اساسی زندگی، مانند مسکن، خوراک، پوشاک و حمل و نقل شده است.
علاوه بر تورم، افزایش قیمت کالاها و خدمات نیز موجب افزایش هزینه های زندگی شده است. این افزایش قیمت ها ناشی از عوامل مختلفی از جمله افزایش هزینه های تولید، اعمال تحریم ها و کاهش ارزش پول ملی است. برای مثال، در سال ۱۴۰۱، قیمت مسکن در ایران به طور متوسط ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. قیمت مواد غذایی نیز در همین بازه زمانی ۱۵۰ درصد افزایش یافته است.
کاهش قدرت خرید مردم نیز یکی از عواملی است که موجب پیشی گرفتن هزینه از درآمد خانواده ها شده است. این کاهش قدرت خرید ناشی از عوامل مختلفی از جمله تورم، افزایش قیمت کالاها و خدمات و کاهش درآمدهای مردم است. در سال ۱۴۰۱، حداقل دستمزد کارگران در ایران به ۵ میلیون تومان رسید که در مقایسه با سال ۱۴۰۰ تنها ۲۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که قیمت کالاها و خدمات در همین بازه زمانی بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
پیشی گرفتن هزینه از درآمد خانواده های ایرانی آثار مختلفی را به دنبال داشته است. پیشی گرفتن هزینه از درآمد موجب کاهش رفاه و معیشت خانواده ها می شود. این امر موجب کاهش توانایی خانواده ها در تأمین نیازهای اساسی زندگی خود، مانند مسکن، خوراک، پوشاک و درمان می شود. همچنین پیشی گرفتن هزینه از درآمد موجب افزایش فقر در جامعه می شود. این امر موجب کاهش سطح زندگی مردم و افزایش نابرابری در جامعه می شود. علاوه بر آن موجب افزایش نارضایتی اجتماعی می شود. این امر موجب افزایش اعتراضات و ناآرامی های اجتماعی می شود.
راهکارهای کاهش شکاف بین هزینه و درآمد
برای کاهش شکاف بین هزینه و درآمد خانواده های ایرانی، باید راهکارهای مختلفی را اتخاذ کرد. کنترل تورم یکی از مهم ترین راهکارهای کاهش شکاف بین هزینه و درآمد خانواده های ایرانی است. برای کنترل تورم، باید عواملی که موجب افزایش تورم می شوند، شناسایی و برطرف شوند. ثبات قیمت کالاها و خدمات نیز یکی از راهکارهای کاهش شکاف بین هزینه و درآمد خانواده های ایرانی است. برای ثبات قیمت کالاها و خدمات، باید عواملی که موجب افزایش قیمت ها می شوند، کنترل شوند. افزایش درآمد مردم نیز یکی از راهکارهای کاهش شکاف بین هزینه و درآمد خانواده های ایرانی است. برای افزایش درآمد مردم، باید فرصت های شغلی جدید ایجاد شود و حقوق و دستمزد کارگران افزایش یابد. پیشی گرفتن هزینه از درآمد خانواده های ایرانی یکی از مشکلات جدی در ایران است که آثار مختلفی را به دنبال داشته است. برای کاهش این مشکل، باید راهکارهای مختلفی را اتخاذ کرد که از جمله مهم ترین آنها کنترل تورم، ثبات قیمت کالاها و خدمات و افزایش درآمد مردم است./ آرمان امروز