68 درصد مشترکان در سه پلکان نخست 68 درصد مردم در سه پلکان نخست قرار دارند و تقریباً 46 درصد گاز را مصرف می‌کنند. عده‌ای از 30 درصد باقیمانده، جزو پرمصرف‌ها و عده‌ای جزو افراد با مصرف متوسط هستند.
رشد سالانه مصرف گاز در کشور از سال ۱۳۹۰ تا پایان ۱۴۰۱ به‌طور متوسط یک درصد بیشتر از رشد تولید آن بوده که ضرورت بهینه‌سازی مصرف را دوچندان کرده است.
در حال حاضر، میزان تولید سالانه گاز در کشور در محدوده ۲۳۰ میلیارد مترمکعب بوده که به‌طور معمول و در فصل زمستان روزانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز در سطح کشور تولید و توزیع می‌شود که همچنان کشور با ناترازی ۲۵۰ میلیون مترمکعبی گاز مواجه است. ناترازی به معنای نبود تعادل میان عرضه و تقاضا، در حوزه‌های گوناگون از اجتماعی گرفته تا اقتصادی کاربرد دارد. ناترازی انرژی (آب و برق و گاز و سوخت)، بحث داغ همه ایام سال است، اما با آغاز فصل سرد، «ناترازی گاز» ملموس‌تر و نگران‌کننده‌تر می‌شود.
فعالیت‌هایی که در سال‌های اخیر برای حل معضل «ناترازی انرژی» انجام شده، برای حل این معضل به‌هیچ‌وجه کافی نبوده است. عقب‌ماندن از برنامه ترسیم شده برای تولید و بالادستی شرکت ملی گاز از دلایل عمده ناترازی کشور در بخش گاز به شمار می‌رود.
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه برای جبران و غلبه بر ناترازی گاز ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی شده است، گفت: ضرورت این موضوع آنجاست که ۹۹.۵ درصد انرژی مورد نیاز کشور از نفت و گاز تأمین می‌شود.
گفته می‌شود که در حال حاضر شاخص شدت انرژی در کشور ۲ برابر متوسط دنیا و سه تا چهار برابر کشورهای توسعه‌یافته است و بیم آن می‌رود که این مصرف بی‌رویه انرژی در سال‌های آتی مشکلاتی جدی ایجاد کند.
از قرار معلوم، میزان مصرف گاز روزانه در بخش خانگی، تجاری و عمومی ۱۶۰ میلیون مترمکعب بوده که در دی‌ماه فصل زمستان این میزان به ۶۸۰ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.
وابسته کردن کشور به گاز به عنوان منبعی تجدیدناپذیر که امکان دارد تا ۲۰ سال آینده ظرفیت تولید آن نصف شود خطا است و در صورت ادامه روند فعلی، کشور به جای صادرات گاز و استفاده از این منبع خداداد برای کسب درآمدهای ارزی، مجبور به واردات آن می‌شود.
کارشناسان راهکار کوتاه‌مدت برای رفع مشکل ناترازی گاز را فقط صرفه‌جویی و فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی مصرف بخصوص در مناطق پرمصرف می‌دانند.
برای اینکه بتوانیم ناترازی گاز را تا اندازه‌ای جبران و از مصرف بی‌رویه نیز تا حدی جلوگیری کنیم تا در زمستان به مشترکان خدمات‌رسانی پایداری ارائه شود و هیچ نقطه‌ای از کشور دچار قطعی گاز نشود، مشوق‌هایی در زمینه مصرف بهینه گاز و بازدارنده‌هایی در زمینه مصرف بی‌رویه این حامل انرژی در نظر گرفته شده است.
بنابراین اگر مشترکان خانگی در فاصله زمانی ۱۶ آذر تا ۱۵ اسفند ماه، بتوانند ۱۰ تا ۳۵ درصد مصرف خود را در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش دهند، مبلغی به عنوان پاداش صرفه‌جویی دریافت خواهند کرد که بسته به میزان صرفه‌جویی، این مبلغ از ۱۳ تا ۵۲۰ هزار تومان متغیر خواهد بود.
در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ بر اساس جزء ۱ بند (ر) و بند (ل) تبصره ۱۵، وزارت نفت موظف به اصلاح الگوی مصرف شد.
در تاریخ ۲۱ خرداد ماه، مصوبه‌ای از سوی هیأت وزیران صادر شد که براساس آن، شهرها براساس مناطق جغرافیایی به پنج اقلیم و مشترکان به ۱۲ پله تقسیم‌بندی شدند.
براساس این ۱۲ پله؛ سه پله نخست، مشترکان کم‌مصرف؛ سه پله دوم، مشترکان با مصرف متوسط؛ چهار پله بعدی، مشترکان پرمصرف و ۲ پله آخر (پله‌های یازدهم و دوازدهم) مشترکان بسیار پرمصرف هستند که تعرفه گازبهای آنها پنج‌هزار تومان و ۶ هزار تومان (پله ۱۱، پنج هزار تومان و پله ۱۲، ۶ هزار تومان) است.
اگر مشترکان خانگی در فاصله زمانی ۱۶ آذر تا ۱۵ اسفند ماه، بتوانند ۱۰ تا ۳۵ درصد مصرف خود را در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش دهند، مبلغی به عنوان پاداش صرفه‌جویی دریافت خواهند کرد. «مسلم رحمانی» مدیر امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، درباره پاداش صرفه‌جویی در مصرف گاز توضیح داد: اگر از ۱۶ آذر تا ۱۵ اسفند ماه، مشترکان ۱۰ تا ۳۵ درصد مصرف خود را در مقایسه با دوره مشابه سال قبل کاهش دهند (بویژه در پلکان‌های پایین که قیمت‌ها را تغییر نداده‌ایم) نه تنها پولی پرداخت نمی‌کنند، بلکه بستانکار هم می‌شوند و مبلغی هم دریافت می‌کنند.
مدیر امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران درباره بالاترین مبلغ قبض صادر شده برای بخش خانگی، اظهار داشت: مبلغ این قبض ۵۰ میلیون تومان و مربوط به یک منزل ویلایی دارای استخر روباز واقع در دامنه شیرکوه در شهر یزد بود که از گاز برای گرم کردن استخر آن در دمای منفی ۱۲ درجه استفاده می‌شد.
وی افزود: در تهران، بالاترین مبلغ قبض صادرشده ۳۸ میلیون تومان برای یک واحد مسکونی بود، البته مجتمع‌هایی داشتیم که چند واحدی بودند و مبلغ قبض آنها ۷۰ یا ۸۰ میلیون بود.
این مسئول درباره چگونگی صرفه‌جویی در مصرف گاز با ذکر مثالی، گفت: اگر ساکنان منزلی که در تهران واقع است، در پلکان سوم قرار دارد و 400 مترمکعب قابلیت مصرف دارد، در مقایسه با سال قبل، یک بخاری را به مدت چهار ساعت در روز کمتر روشن کنند (فقط 10 درصد استفاده کمتر، معادل 40 متر مکعب گاز)، نه تنها مبلغی نمی‌پردازند بلکه معادل ۱۳ هزار تومان پاداش دریافت می‌کنند.
وی، فاصله بین سقف و کف پاداش صرفه‌جویی در مصرف گاز را ۱۳ هزار تومان تا ۵۲۰ هزار تومان ذکر کرد.
رحمانی توضیح داد: در سال گذشته از ۱۳۸ میلیون قبضی که در دوره سرد (از ۱۶ آبان تا ۳۱ فروردین) صادر شد، فقط ۱.۲۹ درصد مردم در پلکان ۱۱ و ۱۲ قرار گرفتند. همین ۱.۲۹ درصد مردم نزدیک به پنج درصد مصرف گاز در زمستان را به خودشان اختصاص دادند که حجم بسیار زیادی است. وی گفت: ۶۸ درصد مردم در سه پلکان نخست قرار دارند و تقریباً ۴۶ درصد گاز را مصرف می‌کنند. عده‌ای از ۳۰ درصد باقیمانده، جزو پرمصرف‌ها و عده‌ای جزو افراد با مصرف متوسط هستند. مدیر امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، درباره هزینه تمام‌شده گاز توضیح داد: هزینه تمام‌شده گاز، از فراورش تا توزیع، برای هر متر مکعب تقریباً بین ۹ تا ۱۳ هزار تومان است. اگر بخواهیم آن را صادر کنیم تقریباً حدود ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان درآمد حاصل می‌شود.
وی تصریح کرد: یک درصد افراد که پرمصرف هستند، برای هر متر مکعب گاز حداکثر ۶ هزار تومان پرداخت می‌کنند؛ یعنی دست‌کم سه‌هزار تومان زیر قیمت تولید، یارانه می‌گیرند.