معاون وزیر راه و شهرسازی از شروع فعالیت کریدور جدید چین – ازبکستان – ترکمنستان - ایران – ترکیه به صورت آزمایشی خبر داده است. به گفته شهریار افندی‌زاده، «زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و ترکیبی در ایران آماده هستند تا برای انتقال بار در این کریدورها اقدام کنند و طرف‌ها تصمیم گرفتند تا در نخستین گام هماهنگی لازم برای ارسال بار آزمایشی از این مسیر را برنامه‌ریزی کنند.» آغاز فعالیت این کریدور شرقی-غربی، در مسیر کریدور شمال-جنوب، اخیراً در اجلاس اکو، با توافق کشورهای ذینفع، به امضا رسید. اخیراً ایران و ترکیه برای افزایش تبادلات کالایی ریلی بین دو کشور به یک میلیون تن در سال توافق کردند، با این توافق انتقال بار چین از مسیر ریلی ایران به ترکیه امکان پذیر می‌شود.
پیش‌بینی شده سهم قابل توجهی از حجم ترانزیت چین به اروپا به مسیر ترانزیت شرقی - غربی ایران جذب شود. چین یکی از بزرگترین صادرکنندگان کالا به اروپا است. بر‌اساس این گزارش در ۹ ماه سال ۲۰۲۳ میلادی سفارشات دریافتی بنادر چین ۷۶ درصد افزایش دارد. از سوی دیگر امسال حجم حملونقل کانتینری در تمامی خطوط کریدور شمال-جنوب دو برابر شده و به علت علاقه‌مند شدن اکثر کشور‌ها برای توسعه این کریدور چشم‌انداز بسیار خوبی برای تکمیل و توسعه این کریدور در ایران متصور می‌شود.
بر اساس گزارش کشتیرانی به نقل از منابع روسی، حملونقل انواع محموله در مسیر‌های کریدور شمال-جنوب در اکثر شعب آن بالا رفته به گونه‌ای که در شعبه غربی ۷ درصد، در شعبه ترانس کاسپین ۱۰ درصد و در شعبه شرقی ۲۶ درصد افزایش یافته است. کریدور حملونقل شمال-جنوب یک شریان حیاتی به طول ۷هزارو ۲۰۰ کیلومتر است که از سن پترزبورگ تا بنادر ایران و هند امتداد دارد. این کریدور دارای یک شاخه غربی و شرقی است که هر دو شاخه در سراسر ایران اجرا می‌شود.
در شعبه غربی حمل بار از طریق جاده و راه‌آهن از طریق رشت پیش‌بینی شده و در شاخه شرقی بندر‌عباس نقطه پایانی این کریدور در ایران است که از طریق آن می‌توان کالا را با حملونقل دریایی به هند تحویل داد. شاخه غربی این کریدور از جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان عبور می‌کند و تردد مستقیم دریایی از روسیه به ایران از طریق دریای خزر به ویژگی این کریدور افزوده است. اکنون کشورهای دیگری مانند چین در حال پیوستن به این کریدور هستند. به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، با همکاری ایران با ازبکستان و ترکمنستان تحول قابل توجهی در روابط ترانزیتی و منطقه‌ای کشورمان در کریدور شمال - جنوب و شرق - غرب ایجاد خواهد شد و نشست‌های تخصصی در این خصوص به‌زودی برگزار می‌شود.
افندی‌زاده گفت: در جلسه با مقامات حمل و نقلی کشور ازبکستان، دو طرف پیرامون نحوه همکاری جاده‌ای و ضرورت کاهش متقابل هزینه کامیون‌ها در قلمرو دو کشور به تبادل‌نظر پرداختند و تفاهم کردند تا در نخستین فرصت با بررسی جدول مقایسه هزینه‌های جاده‌ای در خاک دو کشور، نسبت به کاهش هزینه‌های موصوف اقدام شود.
وی افزود: بررسی ضرورت شروع مذاکرات سه‌جانبه برای نهایی‌سازی متن موافقتنامه سه جانبه بین دولتی میان ازبکستان، ترکمنستان و ایران از دیگر موضوعاتی بود که در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.
معاون حملونقل ادامه داد: دو طرف در خصوص راهکارهای توسعه کریدورهای حملونقل چین، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران، ترکیه و کریدور حملونقل ازبکستان، ترکمنستان، ایران، هند و همچنین کریدور حملونقل بین‌المللی ازبکستان، افغانستان، ایران به گفت‌و‌گو پرداختند.
افندی‌زاده گفت: در این نشست ضمن اعلام خرسندی از امضای تفاهمنامه ایجاد این کریدور چین به اروپا از مسیر ایران در حاشیه اجلاس وزرای اکو در تاشکند، اعلام شد که همه زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و ترکیبی در ایران آماده هستند تا برای انتقال بار در این کریدورها اقدام کنند و طرف‌ها تصمیم گرفتند تا در اولین گام هماهنگی لازم برای ارسال بار آزمایشی از این مسیر را برنامه‌ریزی کنند.
معاون حمل و نقل در ادامه اعلام‌کرد: طرف‌ها بر ضرورت توسعه همکاری‌های ازبکستان و ایران در زمینه ناوبری و حملونقل هوایی و همچنین افزایش تعداد پروازهای هفتگی تا سقف توافق شده قبلی نیز تفاهم کردند. وی گفت: راهکارهای توسعه حملونقل ریلی و ایجاد امکان تردد ناوگان ریلی ایران به خاک ازبکستان و همچنین مسأله ضرورت اعمال متقابل تخفیف‌های تعرفه‌ای در بخش ریلی از دیگر موضوعاتی بود که طرف‌ها در خصوص آن به تبادل‌نظر پرداختند.
تغییر رویکرد در بهره‌برداری از کریدور شمال-جنوب
برای افزایش بهره‌برداری از کریدور شمال- جنوب، متولیان بخش حمل و نقل، بر لزوم تغییر رویکردها در این کریدور تأکید می‌کنند.
در این خصوص حمیدرضا شهرکی، معاون حمل و نقل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با تأکید بر ضرورت تغییر رویکرد در کریدور شمال-جنوب گفت: به واسطه اجبار در تغییر شیوه‌های حمل و عبور از مرزها و بنادر مختلف، به نظر می‌رسد در دستیابی به اهداف اولیه چندان موفق نبوده است. این کریدور ۲۳ سال پیش به ابتکار کشورهای ایران، هند و روسیه و با هدف کاهش زمان ترانزیت، افزایش امنیت سفر و حفظ محیط زیست، کاهش هزینه‌های حملونقل، یکسان‌سازی و تنظیم اسناد متحدالشکل و رقابت‌پذیری با کریدور مسیر کانال سوئز راه‌اندازی شد.
شهرکی تأکید کرد: اگرچه مطالعات و گزارشات بسیاری برای ارزیابی اقتصادی کریدور، پیش‌بینی حجم جابه جایی کالا و مسافر، بازاریابی وجذب سرمایه‌گذاری و تعیین نحوه همکاری با سازمان‌های بین‌المللی صورت گرفته، اما به واسطه اجبار در تغییر شیوه‌های حمل و عبور از مرزها و بنادر مختلف، به نظر می‌رسد در دستیابی به اهداف اولیه چندان موفق نبوده است.
وی با اشاره به همکاری برخی کشورهای منطقه در ایجاد کریدورهای جدید برای دسترسی به اروپا و آسیای مرکزی و کاهش تقاضا در مسیر عبور از قلمرو ایران، اظهار کرد: به نظر می‌رسد تحقق اهداف ترسیم شده در کریدور شمال- جنوب باید با انجام اقدامات مؤثر با رویکرد افزایش رقابت‌پذیری و قدرت لجستیکی، یکپارچگی، بهبود مستمر فرایندها، استانداردسازی، کاهش انجام تشریفات در مبادی ورودی و خروجی کشور و استقرار نگاه استراتژی در مرزها با توجه به اینکه مرز صرفاً محل عبور است، ارتقای وضعیت زیرساختی و نیز تلاش‌ها و رایزنی‌های مستمر و بموقع در حوزه دیپلماسی تسریع شود. وی عنوان کرد: نظر به محدوده عملیاتی توسعه سواحل مکران در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان و جایگاه این استان‌ها در کریدور بین‌المللی شمال - جنوب، موافقتنامه چهارجانبه عشق‌آباد بین کشورهای ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان، موافقتنامه سه‌جانبه بین کشورهای ایران، هند و افغانستان و سند توسعه محور شرق کشور، توسعه حوزه مکران قطعاً سهم مؤثری در رونق اقتصاد داخلی و بین‌المللی خواهد داشت که با همین هدف سند توسعه منطقه مکران تصویب و ابلاغ شده است. وی افزود: برای دستیابی به اهداف تدوینی در این سند باید تمامی دستگاه‌ها و نهادهای مربوطه و ذینفع، برنامه‌های اجرایی خود را با رویکرد تحقق‌پذیری و مشارکت بالای کنشگران طراحی و اجرا کنند تا شاهد سرمایه‌گذاری کارآمد و اثر بخش داخلی و خارجی و به فعلیت رسیدن تمامی توانمندی‌های بالقوه در حوزه سواحل مکران باشیم.