سیاست‌های ارزی بانک مرکزی به‌ویژه پیمان‌سپاری ارزی باعث شده که صادرات غیرنفتی بشدت کاهش پیدا کند و قاچاق معکوس شدت بگیرد. تا جایی که صادرکنندگان زعفران تصمیم گرفتند به ریال زعفران را به افغانستان بفروشند و دولت طالبان آن را به نام خود بزند.
در بازارهای بین‌المللی، زعفران و فرش یعنی ایران. با این حال دولت نه‌تنها برنامه‌ای برای توسعه تولید و بازار این محصولات ندارد، بلکه با سیاست‌گذاری‌های نادرست خود هر بار تیری بر پیکر آنها شلیک می‌کند. پس از جمع‌آوری مرکز ملی فرش ایران، حالا آن‌طور که تولیدکنندگان زعفران ایرانی می‌گویند، این محصول پس از قاچاق به افغانستان با برند طالبان عرضه می‌شود.
البته این برای اولین بار نیست که زعفران ایرانی با برندهای خارجی سر از بازارهای بین‌المللی و مراکز فروش منطقه درمی‌آورد؛ پیش از این نیز کشورهای نظیر اسپانیا از برندهای خود برای محصولات ایران استفاده کرده بودند. در حالی که کالاهایی که با نام ایران پیوند خورده‌اند در حال ایجاد درآمد برای سایر کشورها هستند، اما مسئولان در ایران به جای توسعه صنایع ایران، به فکر تعزیل و انتصابات بی‌پایان خود هستند.
در شرایطی سهم محصولات ایرانی در بازارهای بین‌المللی لگدمال شده که تولید این کالاهای گران‌بها از قدیم در دست هنرمندان و کشاورزان ایرانی بوده است.
در نمونه‌ای دیگر، چین که به دنبال کپی تمام کالاهاست، سراغ فرش ایرانی رفت و به دنبال آن هند و پاکستان هم برای به دست آوردن سهم کوچکی از بازار انحصاری ایران تلاش می‌کردند.
تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی چند سال اخیر به مثابه یک پاس گل برای این کشورهای کپی‌کار بود و صادرات فرش ایران که سه دهه پیش بیش از دو میلیارد دلار بود، امروز به صفر رسیده نزدیک شده است. هر چند مدیران وزارت صمت اعتقاد دارند که به دلیل تحریم‌ها و مشکلات بازگشت ارز، آمار صادرات برخی کالاها مانند فرش در آمار رسمی جایی ندارد.
زعفران نیز اکنون اسیر سرنوشت صنعت فرش شده است. اما کشورهای کمی توان تولید طلای سرخ را دارند و کیفیت آنها به‌مراتب پایین‌تر است. درنهایت امروز زعفران ایرانی به شرط بسته‌بندی خارجی و مبدا کشور دیگر می‌تواند در بازارهای بین‌المللی معامله شود.
کم‌آبی علت اصلی کاهش تولید زعفران
غلامرضا میری، نایب رئیس انجمن ملی زعفران، در گفتگو با تجارت‌نیوز در خصوص وضعیت تولید امسال زعفران گفت: برداشت زعفران آغاز شده و تاکنون کار برداشت یک‌سوم مزارع به اتمام رسیده است، اما می‌توان حدس زد که نسبت به سال گذشته کاهش تولید اتفاق افتاده باشد. کم‌آبی، خشک‌شدن قنات‌ها و چاه‌ها، گرمای شدید باعث شد که امسال تولید کاهش یابد. مهم‌ترین مسئله کمبود آب است که خراسان جنوبی بشدت درگیر آن شد. خشک‌شدن قنات‌ها و چاه‌ها باعث شده که آبیاری مزارع با تانکر انجام شود که با توجه به سطحی بودن آب، حجم کمتری از مزارع آبیاری می‌شود.
وی درباره میزان تولید این محصول تشریح کرد: تولید سال گذشته 300 تا 350 تن و میزان صادرات نیز 239 تن بود. البته پیش‌بینی‌ها این است که امسال صادرات افزایش یابد. هرچند این امر بستگی به فعالیت تاجران افغانستانی دارد. با توجه به کاهش تولید در سال جاری افزایش قیمت بار جدید اجتناب‌ناپذیر است، اما اینکه به چه میزان قیمت‌ها افزایش پیدا کند هنوز معلوم نیست.
افغانستان بازار ایران را گرفت
میری توضیح داد: ایران عملا بازار چهار کشور چین، هند، عربستان و آمریکا را از دست داده و معمولا با واسطه تاجران افغانستانی زعفران صادر می‌شود. بر همین اساس تولید زعفران افغانستان بین هفت تا 12 تن است، اما آنها 69 تن صادرات انجام می‌دهند.
او درباره بازارهای صادراتی نیز تأکید کرد: به دلیل مسائل سیاسی فعلاً امکان صادرات زعفران به آمریکا و عربستان وجود ندارد. برای صادرات به چین نیز باید 12 درصد تعرفه پرداخت کرد. البته این رقم به‌تازگی کاهش داشته و 20 سال تعرفه صادرات زعفران ایران به این کشور 38 درصد بود. اما با پیگیری‌ها و مکاتبات فراوان سرانجام در سفری که ما به همراه معاون وزیر خارجه به این کشور داشتیم، توانستیم آنها را متقاعد کنیم که تعرفه را به 12 درصد برسانند. هند نیز تعرفه 37 درصدی برای ایران وضع کرده اما زعفران افغانستان از تمام این عوارض‌ها معاف است.
قاچاق معکوس زعفران
این عضو انجمن ملی زعفران با تأکید بر قاچاق زعفران تصریح کرد: در نهایت زعفران ایران به افغانستان می‌رود و از آنجا به اسم زعفران افغانستان صادر می‌شود. برای بازارهای عربستان نیز زعفران به صورت قاچاق از بندرهای بوشهر به این کشور می‌رسد و سپس سر از امارات درمی‌آورد. برای امریکا نیز امارات و اسپانیا واسطه می‌شوند.
وی یادآور شد: به طور کلی زعفران ایران خواهان زیادی دارد، اما به شرطی که مبدا آن و صادر‌کننده آن ایرانی نباشد. همین امر سبب شد که حداقل ماهی 10 تن ما قاچاق معکوس زعفران صورت بگیرد.
اظهارات نایب رئیس انجمن کلی زعفران مبنی بر کاهش صادرات در حالی است که تراز تجارت خارجی کشور در شش ماه اول سال منفی 6 میلیارد دلار بوده است که در تاریخ تجارت ایران بی‌سابقه است. این در حالی است که اکثر صادرکنندگان سیاست‌های بانک مرکزی مخصوصا تعهد ارزی را عامل اصلی کاهش صادرات غیرنفتی اعلام کرده‌اند.