اگر اسرائیل در روزهای آینده عملیات زمینی برنامه‌ریزی شده‌‌ای را آغاز کند، نیروهای آن باید با شبکه‌‌ای از تونل‌های هزارتوی حماس در زیر نوار غزه مبارزه کنند.
تونل‌هایی که اسرائیل آنها را «متروی غزه» می‌نامد، برای حماس از نظر تهاجمی و دفاعی حیاتی است. نیروهای حماس از این تونل‌ها برای انبار تسلیحات و فرار از دست نیروهای اسرائیل استفاده می‌کنند. این تونل‌ها دشواری‌های عظیم جنگ در یک محیط شهری متراکم را تشدید می‌کند.
یکی از سخنگویان حماس گفته است که این تونل‌ها عملیات مورد انتظار اسرائیل را پیچیده‌تر می‌کند و حداقل برخی از گروگان‌های ربوده شده در حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل در این تونل‌ها نگهداری می‌شوند.
در حالی که عملیات زمینی هنوز آغاز نشده، اما اسرائیل ۳۰۰ هزار نیروی ذخیره را فراخوانده و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل هم «جنگ طولانی و دشوار» را پیش‌بینی کرده است.
چرا حماس از این تونل‌ها استفاده می‌کند؟
حماس از این تونل‌ها برای قاچاق کالا، انبار تسلیحات و آموزش نیروها استفاده می‌کند. همچنین در این تونل‌ها پادگان‌هایی خارج از دید سرویس‌های اطلاعاتی پیشرفته اسرائیل شکل گرفته و باعث می‌شود نیروهای حماس در دسترس نیروهای هوایی اسرائیل نباشند.
حماس همچنین از این تاسیسات زیرزمینی برای جمع‌آوری و ذخیره بخش‌هایی از زرادخانه بزرگ راکت‌ها و سکوهای پرتاب خود استفاده می‌کند.
در صورت عملیات زمینی، این تونل‌ها سربازان اسرائیلی را با خطر کمین‌ها و تله‌های انفجاری در زمین‌های ناآشنا مواجه خواهد کرد.
اندازه شبکه این تونل‌ها چقدر است؟
روی زمین، غزه یکی از پرجمعیت‌ترین مکان‌هایی است که در آنجا تنها در ۳۶۵ کیلومترمربع، ۲ میلیون آدم زندگی می‌کنند.
پس از کنترل حماس بر غزه در سال ۲۰۰۷، مصر و اسرائیل محاصره گسترده‌ای را انجام دادند اما تنها باعث شدند که این شبکه زیرزمینی و مسیرهای قاچاق و حمل و نقل بیش از پیش مهم شود.
دقیقا مشخص نیست که این تونل‌ها چقدر گسترده هستند، اما کارشناسان می‌گویند که در دو دهه گذشته مقیاس و پیچیدگی آنها افزایش یافته و برخی از آنها به برق، روشنایی و خطوط ریلی مجهز شده‌اند.
آنها احتمالا بخش‌های بزرگی از نوار غزه را در برمی‌گیرند و در برخی نقاط عمق آنها به بیش از ۱۰۰ فوت زیرسطح می‌رسد و به ده‌ها نقطه دسترسی پنهان ختم می‌شوند. یحیی سنوار، رهبر حماس در غزه در سال ۲۰۲۱ ادعا کرد که این گروه شبه نظامی حدود ۵۰۰ کیلومتر تونل در غزه دارد.
در گذشته، این گروه شبه‌نظامی همچنین تونل‌هایی را در سراسر مرز اسرائیل و غزه حفر می‌کرد تا به نیروهای اسرائیلی حمله کند، مانند کاری که در جنگ سال ۲۰۱۴ انجام داد.
استراتژی اسرائیل برای «جنگ تونل‌ها» چیست؟
همانطور که وضعیت تونل‌ها پیچیده‌تر می‌شود، استراتژی اسرائیل برای مهار آنها هم پیچیده‌تر شده است.
علاوه بر انجام عملیات‌های زمینی و هوایی متعدد برای خراب کردن تونل‌ها یا بستن نقاط دسترسی، اسرائیل یک مانع ضدتونل زیرزمینی مجهز به حسگر در زیر حصاری که سراسر مرزش با غزه را فرامی‌گیرد، ساخته است.
به گفته اندیشکده سیاستگذاری جهانی «رند»، در طول جنگ ۲۰۱۴، اسرائیل یک حمله زمینی به غزه را برای از بین بردن بخش‌هایی از این تونل‌ها آغاز کرد، اما با چالش‌هایی در شناسایی، جنگیدن و تخریب آنها مواجه شد.
اسرائیل با درس گرفتن از آن جنگ و عملیات ۲۰۱۸ خود علیه حزب‌الله، آموزش «جنگ تونلی» را برای سربازان خود افزایش داده است. همچنین فناوری‌های جدیدی را برای شناسایی و تخریب تونل‌ها و همچنین پلتفرم‌های رباتیک برای نقشه برداری و مبارزه با محیط‌های زیرزمینی را توسعه داده است.
تلاش‌های اسرائیل برای خراب کردن تونل‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند بمب‌های عظیم «سنگرشکن»، اغلب به دلیل نزدیکی به مناطق پرجمعیت منجر به تلفات غیرنظامیان شده است.
تونل‌ها از چه زمانی ساخته شده‌اند؟
حداقل از اوایل دهه ۱۹۸۰ این تونل‌ها در غزه بخدمت گرفته شده‌اند، یعنی کمی پس از تقسیم شهر رفح و تشکیل مرز جدید که در معاهده صلح ۱۹۷۹ بین مصر و اسرائیل به رسمیت شناخته شد.
در آن سال، تنها با یک گذرگاه در امتداد این مرز جدید، خانواده‌ها در رفح از هم جدا شدند و اقتصاد شهر به شدت دچار مشکل شد. در نتیجه تونل‌های زیرزمینی ساخته شد تا اعضای خانواده‌ها بتوانند از طریق آن باهم ارتباط برقرار کنند.
در همین حین هم قاچاقچیان توانستند از طریق این تونل‌ها به جا به جایی کالا بپردازند. در نهایت سال ۱۹۸۷ در اولین انتفاضه فلسطین مشخص شد که شبه نظامیان هم از این تونل‌ها استفاده می‌کنند.