در حال‌حاضر طی دو سال و نیم اخیر به طور متوسط با اجرای قانون جدید چک، حدود ۹۰درصد چک‌های در گردش را چک‌های جدید به خود اختصاص داده است.
چک یکی از مهم‌ترین ابزار پرداختی مردم است که طی سالیان گذشته آنچنان که باید و شاید مورد وثوق قرار نمی‌گرفت و به نوعی اعتبار خود را از دست داده بود. به طوری که گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن بود که این ابزار پرداختی به عنوان پنجمین مشکل بزرگ کسب و کارهای کوچک و بزرگ شناخته می‌شد.
همین امر سبب شد که بسیاری از مسئولان اقتصادی و کارشناسان تصمیم بگیرند تا قانون چک را اصلاح کنند. امری که پیش از تصویب قانون آن در سال۵۵، سه بار دیگر تا دهه۸۰ مورد بازنگری قرار گرفته بود. بااین حال در دولت دوازدهم نیز قانون جدید چک رسما ابلاغ شد، ولی مسئولان اقتصادی وقت تمایلی به اجرای آن نداشتند، اما با آغاز به کار دولت سیزدهم این قانون به اجرا درآمد. به طوری که هم‌اکنون و پس از گذشت دو سال از اجرای آن، اعتبار از دست‌رفته به این ابزار پرداختی مردم برگشته و سهم چک‌های برگشتی تا حد قابل توجهی کاهشی بوده است. با شروع به کار چک‌های جدید و محدودیت‌های گسترده و در عین حال اثرگذاری که برای صادرکنندگان چک بی‌محل در نظر گرفته شد استفاده از این ابزار کاهشی شده بود، اما با رفع موانع و مشکلات و بازگشت اطمینان و اعتبار به این ابزار پرداختی میزان استفاده از آن به شدت افزایش یافت تاجایی که به رکورد هشت میلیون و ۶۰۰هزارفقره‌ای در دوسال اخیر رسید.
جزئیات اجرای قانون جدید چک
درهمین خصوص مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی می‌گوید: درقانون جدید چک اگر کسی چک ۱۰میلیون تومانی صادر کرده باشد و فقط یک میلیون تومان در حساب جاری‌اش باشد در صورت برگشت‌زدن چک توسط مشتری و بانک از سایر حساب‌های فرد در سایر بانک‌ها به مبلغ باقیمانده یعنی ۹ میلیون تومان دیگر مسدود می‌شود و مازاد بر آن در حساب‌های فرد را کاری نداریم. مسدودی تا زمانی است که حکم دادگاه صادر شود و به اندازه مبلغ کل چک پول به حساب ذی‌نفع واریز شود.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفت: چک‌هایی که به صورت توالی برگشت خورده و به بانک مرکزی می‌رسد در سامانه چک‌های صیادی ثبت می‌شود و اگر در حساب جاری فرد پول کافی نباشد از سایر حساب‌های متعلق به صادرکننده چک به اندازه کمبود مبلغ شناسایی و مسدود می‌شود. وی گفت: بر اساس رویه‌ای که در بانک‌ها مرسوم است وقتی مبلغ یک چک برگشت می‌خورد، ابتدا از شعبه بانک با صاحب چک و صادرکننده آن تماس می‌گیرند و مهلت کوتاهی به او می‌دهند که یا نسبت به تکمیل موجودی حساب خود اقدام کند و در غیر این صورت چک برگشت می‌خورد و وقتی چک برگشت خورد، به صورت خودکار فرآیند مسدودشدن مبلغ چک از سایر حساب‌ها آغاز می‌شود.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی افزود: بانک‌ها موظف هستند به صاحب چک پیامک برگشتی و مسدودی منابعش را اطلاع دهند. بر اساس آنچه در قانون بودجه آمده است بحث مسدودشدن وجوه و نه برداشت وجوه مطرح است و این مبالغ را به اندازه رقم کامل چک مسدود می‌کنیم، اما سایر موارد مثل برگشت‌خوردن چک، جلب رضایت طرف و فرآیندهای قضایی باید مانند سایر چک‌ها طی شود و در واقع مسدودکردن مبلغ چک به امر احقاق حق ذی‌نفع چک کمک می‌کند. محرمیان تصریح کرد: مبلغ کاستی چک از سایر حساب‌ها مسدود می‌شود، اما قابل برداشت نیست تا زمانی که دادگاه حکم دهد آن موقع برداشت خواهد شد.
سهم ۹۰ درصدی چک‌های جدید
در حال حاضر نیز طی دو سال و نیم اخیر به طور متوسط با اجرای قانون جدید چک، حدود ۹۰ درصد چک‌های در گردش را چک‌های جدید به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر آخرین آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که سهم چک‌های جدید از کل چک‌های وصول‌شده در سامانه چکاوک حدود ۹۰ درصد بوده است.
از طرف دیگر بانک مرکزی نیز با توجه به آمار بالای استفاده از چک‌های جدید در ماه‌های قبل با صدور بخشنامه‌ای تأکید کرده بود: پذیرش و تبادل چک‌های قدیمی از مهر امسال صرفا در بانک صادرکننده چک قابل انجام است و درصد اندک دارندگان این دسته‌چک‌ها تا پایان شهریور امسال می‌توانند به شعب خود مراجعه کرده و نسبت به تعویض دسته‌چک خود با دسته‌چک‌های جدید اقدام کنند.
از سوی دیگر با آغاز فصل پاییز سال جاری بانک‌ها باید بخشنامه بانک مرکزی در خصوص شرط نقدشوندگی چک‌های قدیمی را اجرایی می‌کردند با این حال، اما اطلاعیه‌هایی که از سوی برخی بانک‌ها منتشر شده بیانگر تمدید این مهلت از سوی بانک مرکزی است. (جام جم)