بخشنامه بودجه سال 1403 در یکی از بخش‌های مهم خود، میزان افزایش حقوق کارمندان دولت را برای سال آینده 20 درصد تعیین کرده است. این در حالی است که تورم موجود در اقتصاد کشور هم‌اینک بیش از این مقادیر و حدود 40 درصد به بالاست. از سوی دیگر در سال جاری هم که میزان افزایش حقوق ها حدود 20 درصد بوده، تاکنون تورمی به مراتب بالاتر دامنگیر حقوق‌بگیران شده است. با این شرایط به نظر می رسد خطر عقب‌افتادگی افزایش حقوق ها از تورم و فشار مضاعف بر معیشت این اقشار وجود خواهد داشت. ضمن این که کارگران هم که طبق یک قانون نانوشته، دستمزدشان تقریباً هماهنگ با کارمندان تغییر می کند، در خطر این شوک دستمزد خواهند بود. همه این ها با این فرض است که افزایش علی‌الحساب، رنگ قطعیت به خود بگیرد.
ابلاغ بخشنامه بودجه 1403 و افزایش علی الحساب 20 درصدی حقوق کارمندان
همزمان با فرارسیدن نیمه دوم سال، فرایند بودجه سال آینده نیز با ابلاغ بخشنامه بودجه توسط دولت کلید خورد. بخشنامه بودجه اگرچه از منظر تعیین رویکردهای کلان بودجه برای دستگاه ها اهمیت دارد، اما یکی از محورهایش که در آن میزان علی‌الحساب رشد حقوق کارمندان دولت ذکر می شود، برای طیف زیادی از مردم اهمیت دارد. چرا که علاوه بر کارمندان، مظنه‌ای از افزایش دستمزد کارگران و مستمری بازنشستگان را نیز به دست می‌دهد.
با این حال، بخشنامه بودجه سال 1403 که اخیراً بر سایت سازمان برنامه قرار گرفته، در پیوست شماره 2 خود، بیان می‌کند: «دستگاه‌های اجرایی .. افزایش ضریب ریالی حقوق را علی‌الحساب به‌طور متوسط 20 درصد نسبت به آخرین حکم کارگزینی سال 1402 لحاظ نمایند. رقم قطعی به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.» در این بند، همچنین تکلیف افزایش علی‌الحساب دستمزد مشمولان قانون کار در دولت نیز این گونه مشخص شده است: «افزایش حقوق و دستمزد مشمولین قانون کار علی‌الحساب به‌طور متوسط 20 درصد نسبت به آخرین حکم کارگزینی تعیین می گردد.»
تناقض تورم با افزایش حقوق
افزایش حقوق و دستمزد، منطقاً می‌بایست هماهنگ با نرخ تورم باشد، چنان‌که در ذیل ماده 28 قانون برنامه ششم نیز به این موضوع برای حقوق اشاره شده است. با این حال، بررسی وضعیت تورم نشان می دهد که لااقل تا مردادماه، نرخ تورم دوازده ماهه، بیش از 46 درصد بوده و نرخ تورم نقطه‌ای نیز به 39.8 درصد رسیده است (هرچند روند هر دو شاخص نزولی است). همچنین تا پایان سال، پیش بینی می شود که نرخ تورم به بین 30 تا 35 درصد برسد. رقمی که هنوز نمی توان در مورد تحقق آن مطمئن بود. همه این موارد نشان می دهد که افزایش حقوق هایی که هم اینک به‌طور علی‌الحساب در بخشنامه بودجه در نظر گرفته شده، با تورم کنونی اقتصاد تناسب زیادی ندارد.
تفاوت زیاد رشد حقوق با تورم در سال جاری
نکته دیگر درباره افزایش حقوق ها این که در سال جاری نیز شاهد تفاوت قابل توجه تورم با رشد حقوق ها هستیم. امسال نیز رشد حقوق ها تاکنون 20 درصد بوده و در عین حال داده های مرکز آمار نشان می دهد که چه در سال 1401 و چه در سال جاری تاکنون، نرخ تورم خیلی بیشتر از این رقم و به ترتیب 45.8 و 46.7 درصد بوده است. بنابراین می توان گفت با فرض قطعیت یافتن افزایش علی‌الحساب حقوق ها طبق بخشنامه بودجه سال آینده، امسال و سال آینده حقوق‌بگیران، به‌طور کلی، افت قدرت خرید خود را تجربه خواهند کرد. مگر این که با توجه به در نظر گرفتن حداقل های معیشت، رشد حقوق، به‌طور پلکانی در نظر گرفته شود. (اتفاقی که متاسفانه در سال جاری نیفتاد!)
یا این که به مانند سال 1401، دولت با متمم بودجه، عقب‌افتادگی حقوق کارمندان را جبران کند. سال قبل، رشد حقوق کارمندان در بخشنامه بودجه، 10 درصد در نظر گرفته شده بود، با این حال، در میانه راه و پس از شوک حذف ارز ترجیحی، دولت حقوق کارمندان را چیزی در حدود یک میلیون و 350 هزار تومان (به گزارش ایسنا به نقل از گودرزی چگینی نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در 24 مهر 1401) افزایش داد.
دستمزد کارگران هم از تورم جامانده است
در هر حال، در صورت قطعی شدن رشد 20 درصد حقوق در سال آینده، باید انتظار رشد دستمزد کارگران به میزانی در همین حدود را هم کشید. این در حالی است که گزارش 19242 مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که از سال 96 به بعد، کارگران با عقب‌افتادگی رشد دستمزد از تورم روبه‌رو شده‌اند!
با همه این اوصاف به نظر می رسد دولت باید برای سال آینده حمایت جدی‌تری از اقشار حقوق و مزدبگیر در رده های پایین را درنظر داشته باشد. طبق بررسی های مرکز پژوهش های مجلس، نرخ فقر یعنی نسبت جمعیت زیرخط فقر به کل جمعیت در سال 1400، به بیش از 30 درصد رسیده و با توجه به تورم دو سال اخیر، به نظر می رسد در همین حدود باقی مانده است./ خراسان