سیاه و سپید قرمز شدن شامخ در میانه تابستان

تازه ترین برآورد اتاق ایران از شاخص مدیران خرید، حاکی از کند شدن روند تولید بنگاه های اقتصادی در مرداد نسبت به تیر است؛ با این حال وضعیت تولید را بهتر از مرداد 3 سال گذشته نشان می دهد.

تازه ترین گزارش اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شاخص مدیران خرید (شامخ) نشان می دهد که این شاخص برای کل اقتصاد در مرداد، به زیر 50 رسیده که از بدتر شدن وضعیت تولید در دومین ماه تابستان نسبت به تیرماه حکایت دارد. در این گزارش، به‌واسطه تداوم مشکل تامین مواد اولیه و رشد فزاینده قیمت آن، نسبت به رشد تورم در بخش تولید در ماه‌های آینده هشدار داده شده است. با این حال، مروری بر سابقه این شاخص در 5 ماه نخست سال های اخیر، نشان دهنده این است که وضعیت تولید از ابتدای امسال تاکنون، نسبت به 5 ماه ابتدای سالِ سال های محاسبه این شاخص بهتر است.

شامخ، شاخص سریع برآورد اقتصاد

اگرچه آمارهای رسمی مانند آمارهای مرکز آمار ایران و بانک مرکزی با درجه صحت و اطمینان بالا به طور دوره ای منتشر می شود، با این حال، یک ایراد عمده دارد و آن این است که دوره انتشار آن ها معمولاً فصلی است. همین موجب می شود تا تصویر دقیقی از فراز و فرود تولید در بنگاه های اقتصادی وجود نداشته باشد. از همین رو چند سالی می شود که شاخص هایی با دوره زمانی کوتاه تر برای سنجش اوضاع تولید و اقتصاد مورد محاسبه قرار می گیرد.

 یکی از این شاخص ها، شاخص مدیران خرید (یا شامخ PMI) نام دارد که نتایج آن به طور ماهانه توسط اتاق بازرگانی ایران منعکس می شود. در این شاخص، 12 مولفه ناظر به سنجش وضعیت تولید و بنگاه، از مدیران بنگاه ها سوال شده و نتیجه، در هر مولفه و همچنین مجموع، در قالب رقمی بین صفر تا 100 بیان می شود. در صورتی که عدد شامخ یا زیرشاخص های آن کمتر از 50 باشد، به معنی بدتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه قبل است. عدد 50 به معنی تغییر نکردن وضعیت نسبت به ماه قبل بوده و ارقام بین 50 تا 100 نیز به معنی بهتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه گذشته خواهد بود.

وضعیت بهتر تولید نسبت به سال های اخیر، به رغم ورود شامخ به منطقه قرمز

نتایج تازه ترین بررسی های اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شاخص مدیران خرید نشان می دهد که در مرداد، این شاخص برای کل اقتصاد ایران نسبت به تیر (با رقم 50.63) اندکی کاهش یافته و پس از چهارمین کاهش ماهانه خود در سال 1402، به رقم 49.97 رسیده است.

 البته در صورتی که بازه زمانی تحلیل را گسترده تر کنیم، مشاهده می شود روند شامخ در سال 1402، به طور کلی از روند 5 ماهه آن در سال های اخیر (یعنی از ابتدای محاسبه این شاخص) بهتر شده است و این موضوع در شامخ مرداد نیز دیده می شود.

موجودی تولید در انبار بنگاه ها چگونه به سقف 10 ماهه رسید؟ 

جزئیات شامخ مرداد نشان می دهد به رغم افزایش شاخص میزان فعالیت کسب‌وکارها در مرداد، کاهش شدید شاخص میزان سفارش های جدید، در کاهش شاخص کل تاثیرگذار بوده است. بر این اساس شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکارها در مرداد با ثبت مقدار 54.60 در مقایسه با ماه قبل (50.97) افزایش داشته است. این در حالی است که شاخص میزان سفارش های جدید مشتریان (44.84) کمترین مقدار هفت ‌ماه اخیر (به‌غیراز فروردین‌) را به ثبت رسانده است. درنتیجه با توجه به پیشی گرفتن میزان فعالیت‌های کسب‌وکار از میزان سفارش ها، نبود تعادل به وجود آمده در عرضه و تقاضا به‌صورت افزایش در موجودی انبار به‌ویژه در بخش صنعت گزارش شده ، به‌طوری‌که شاخص موجودی محصول در انبار یا کارهای معوق با عدد 51.01، بیشترین مقدار خود را در 10 ماه اخیر از آبان 1401 به ثبت رسانده است.

تقاضای بنگاه های صنعتی و خدماتی کم شد

طبق گزارش اتاق ایران، در میان بخش‌های اقتصادی، تقاضای مشتریان در بخش‌های صنعت و خدمات کاهش داشته و در بخش تقاضای خارجی نیز شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات با مقدار 48.89، برای دومین ماه پیاپی کاهشی بوده، اگرچه شیب کاهش در مقایسه با ماه گذشته اندکی ملایم‌تر بوده است. بر همین اساس به دلیل کاهش در تقاضای داخلی و خارجی، شاخص میزان فروش با مقدار 49.13، برای دومین ماه پیاپی کاهش داشته،اما شدت کاهش در مقایسه با ماه گذشته کمتر است.

موجودی مواد اولیه به رغم کند شدن تورم نهاده های تولید، کم شد

در مردادماه شرکت‌ها همچنان در تامین مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود با مشکل روبه رو بوده‌اند، به‌طوری‌که شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم مورد نیاز (47.88) برای سومین ماه پیاپی کاهشی است، اگرچه شدت کاهش آن در مقایسه با تیرماه (44.56) کمتر بوده است. در همین حال، شاخص قیمت خرید مواد اولیه و لوازم مورد نیاز و تورم قیمت نهاده‌ها با شتاب کمتری افزایش داشته و به کمترین میزان 11 ماه اخیر از مهر 1401 رسیده، اما مشکلات مربوط به کمبود نقدینگی و تخصیص نیافتن ارز و تسهیلات از سوی بانک‌ها به همراه محدودیت‌های مربوط به واردات مواد اولیه و ترخیص کالا از گمرک، باعث شده است تا به رغم کاهش سرعت افزایش قیمت، شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم مورد نیاز همچنان کاهشی باشد.

بهبود انتظارات برای تولید در شهریور

این گزارش درخصوص شاخص انتظارات تولید در ماه آینده، حاکی از آن است که همزمان با اتمام تعطیلات تابستانی برخی از شرکت‌ها در مرداد، میزان خوش‌بینی نسبت به چشم‌انداز فعالیت‌ها برای شهریور افزایش خواهد یافت، به طوری که مولفه انتظارات درخصوص میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده از 56.78 در تیر، به 63.35 در مرداد رسیده است./ خراسان