با در دست داشتن کیسه ای از نان و غذایی ساده، زیر سایه درخت در انتظار نیش ترمز خودرو یا رهگذری هستند که تقاضای کارگر دارند. "تو راه درست بردار، روزی ات با خدا" این جمله مناف کارگر ساختمانی است که تبحرش در تیغه کشی و دیوار چینی است.
کار هر روزشان است. کیسه ای در دست که از لقمه نان و غذایی ساده برای صرف ناهار پرشده، راهی محل کاری می‌شوند که حقوق و مزایای ثابتی برای آن تعریف نشده. محل کاری که تنها تو با یک شرح وظایف مشخص نیستی، رقابتی که در ظاهر به زوربازو است که هر کس به ازای آن نان سفره خانواده‌اش را تأمین می‌کند. البته به قول حسن ، یکی از کارگرهای ساختمانی ،روزی هر کس دست خداست. وی می‌گوید: شاید تعدادمان که در این چهار راه می ایستیم زیاد باشد اما روزی هر کس دست خداست. خانواده های هیچ کداممان گرسنه نمی‌مانند.
یکی از مشکلات اصلی این کارگران فصلی و ساختمانی ساماندهی است. این دسته از کارگران بدون داشتن هیچ گونه حمایتی روزها را سپری و به اصلاح نان بخور و نمیری را کسب می‌کنند. معمولاً سر تقاطع های خیابان های امام خمینی(ره)، کارون و میدان بریانک، پارک شهر و ... به راحتی می‌توان این تعداد از کارگران را مشاهده کرد که حتی روزهای تعطیل نیز متنظر خوردن دری به تخته و جور شدن کاری مناسب هستند. در میان جویندگان کار در روزهای تعطیل چهره میانسالان بیشتر از جوانان به چشم می‌خورد.
بیکاری تنها بخشی از مشکلات کارگران فصلی است، حوادث ناشی از کار و نبود بیمه و عدم نظارت بازرس درباره امنیت کاری گلایه ای است که دل این دسته از کارگران را به درد آورده است. این کارگران حتی در زمان کارکردن هم در معرض خطرهای جدی هستند و در فصل‌هایی مانند سرما این مشکلات دو برابر می شود.برخی از کارگران فصلی و ساختمانی در ایام زمستان و نیمی از بهار و پاییز برای امرار معاش به دستفروشی و مشاغل کاذب روی می آورند که همین امر نیز هزینه های زیادی را به جامعه و چرخه اقتصادی وارد می کند.
حمید حاجی اسماعیلی، کارشناس حوزه کار درباره مشکلات مختلف کارگران فصلی می گوید: کارگران فصلی تحت پوشش هیچ قانونی نیستند و اگر کارفرما حقوق آنها را یک ماه یا چند ماه ندهد نمی توانند به هیچ مرجعی شکایت کنند که این مسأله بزرگترین نگرانی برای کارگران فصلی و ساختمانی است.این کارشناس بازار کار بیان می کند: برقراری بیمه بیکاری برای کارگران فصلی ضرورتی است که باید از سوی متولیان امر به درستی دنبال شود.متأسفانه بیش از یکسال است که بیمه کارگران ساختمانی به دلایل مختلف قطع شده است و این مسئله نیازمند توجه بیشتر از سوی مسئولان است.حاجی اسماعیلی با اشاره به مشکلات متعدد قراردادهای کار بیان می کند: روزمزد بودن قراردادهای شفاهی بین کارگر و کارفرما و نبود امنیت شغلی از دلایلی است که لزوم توجه به موضوع کارگران فصلی را بیش از پیش نمایان می‌کند.
*حسرت یک چهار دیواری
20 سالی است که کارگری می کنم. وردست بودم و پیش استادم کار یاد گرفتم. همه امیدم این بود که آخر فصل به خانه بروم. بزرگ‌تر که شدم پابند شهر شدم و دیگر به گنبد (زادگاهم) باز نگشتم. همین جا تشکیل خانواده دادم و ماندگار شدم. "احمد" سن و سالش به 35 سال نمی رسد. اثری از سپیدی روی موهایش نیست. اما چهره اش آفتاب سوخته شده است و پیشانی‌اش پرچین و چروک است و همین مسائل او را به مردی پخته شبیه کرده است. 20 سال است که با دست هایش دیوارهای تازه ساخته شده را با گچ سفید می‌کند و روی آن نقش و نگار می‌کشد. می‌گوید:" خانه ام در یکی از خیابان های جنوب شهر تهران است. بعد از مدت‌ها موفق به اجاره خانه ای در تهران شده‌ام. هر زمان که برای انجام کار به خانه ای می‌روم،آرزو می‌کنم ای کاش روزی برای خودم چهار دیواری بسازم. اما خرج زندگی آنقدر بالاست که هیچ کس پس اندازی برای خرید خانه ندارد. قشر کارگران فصلی و ساختمانی از فردای خود خبر ندارند، به همین دلیل نمی‌توانند برنامه ریزی کنند."
*70هزار تومان میانگین دستمزد یک کارگر ساختمانی
هر یک برای خودش تخصص برای خودش دارد، یکی گچکار،یکی بنا و کاشیکار، کارگران ساختمانی هستند.زمانی بود که کارگران فصلی در فصل سرد سال از روستاهای دور دست و نزدیک به شهرها می آمدند و بیشتر در ساخت ساختمان مشغول به کار می شدند. سال‌هاست این کارگران به شهر کوچ کرده اند و بیشتر روزهای سال به امید یافتن شغل کنار میدان یا بلوارهای شهر تجمع می‌کنند.
70 هزار تومان میانگین دستمزد یک روز کارگر ساختمانی است. حجم کاری زیاد و سخت بودن نوع فعالیتی که این کارگران انجام می‌دهند. باعث می‌شود تا دستمزدهای بیشتری برای کار خود تعیین کنند. انجام کارهای ساختمانی به دلیل مشکلات و آسیب‌های فراوان جسمی که به کارگران وارد می‌کند یکی از مشاغل سخت و پر زحمت به حساب می آید.
تازه تعطیلات عید تمام شده و کار ساخت و ساز کمی کساد شده است. یکی،دوماه طول می‌کشد تا دوباره ساخت و سازها رونق بگیرد و موقعیت کاری تقریباً طولانی مدت برای کارگران پیش بیاید. تا آن زمان کارگران به کارهای روزانه و حتی ساعتی دلخوشند. بسیاری از این کارگران در این مدت مشغول فعالیت در مجموعه های حمل اثاثیه منازل یا دستفروشی می‌شوند." تازه برای کار به تهران آمده بودیم. آن زمان هنوز در محله کارون ساکن نشده بودیم و بعد از هر دوره کاری به کردستان می‌رفتم و به خانواده ام سر می‌زدم. در تهران خانه ای نداشتیم. خانه و سقف بالای سرمان همان ساختمان نیمه کاره ای بود ه در آن کار می‌کردیم. چادر مسافرتی کوچکی خریده بودیم و زمستان و تابستان زیر سقف چادر،وسط ساختمان نیمه کاره می‌ماندیم.
* خطراتی که تمامی ندارد
مناف کریمی ادامه می‌دهد: غذایی بلد نبودیم. همیشه یکی مامور خریدن گوجه و تخم مرغ می‌شد. یک وقت هایی مهمانی برپا می‌کردیم و غذایی از رستوران می‌خریدیم. به خصوص زمانی که در خیابان جیحون مشغول به کار می‌شدم. یک روز در میان سراغ ساندویچی های آزادی می رفتم.حمام رفتن هم مکافاتی بود. ساکی روی دوش می‌انداختیم و به سمت خیابان کمیل می رفتیم. یا هر گرمابه ای که نزدیک بود. چند ساعتی نمی گذشت که دوباره سر و رویمان پر از خاک و گچ می‌د.
وی از خطراتی که در حین کار با آنها روبرو می‌شودمی گوید: از افتادن کیسه های مصالح ساختمانی بر سر و کولش، خطر سقوط از پله های نیمه کاره ساختمان، پاره شدن طنابی که با آن مصالح را به طبقه های بالایی ساختمان‌ها می‌برند یا سرفه ای که به آن عادت کرده است و با هر گرد و خاکی که به هوا پخش می‌شود دوباره گریبانش را می‌گیرد. تلخ می‌خندد و می‌گوید: بس که در این 20 سال کارگری هوای پر از گرد و خاک و گچ نفس کشیده ام مدام سرفه می‌کنم.
* با تدبیر دولت تدبیر، از سال93 تا کنون هیچ کارگر ساختمانی بیمه نشد
با وجود اینکه خطرهای بسیاری این دسته از کارگران را در حین کار تهدید می کند . هنوز هیچ کارگر ساختمانی بیمه نشده است. هادی ساداتی در این باره درباره آخرین وضعیت بیمه کارگران ساختمانی می‌گوید: در حال حاضر منتظراعلام سهمیه بیمه کارگران از سوی تأمین اجتماعی برای سال 93 هستیم گفت:اگر اعلام هم بشود اجرای آن به سال 94 موکول می‌شود.
وی با اشاره به «قانون اصلاح ماده 5 قانون بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی» بیان کرد: ماده واحده- ماده (5) قانون بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی مصوب 1387.12.14و تبصره های آن به شرح زیر اصلاح می شود، این ماده سازمان تأمین اجتماعی را مکلف کرده است با دریافت هفت درصد(7%) حق بیمه سهم بیمه شده(از کارگر) و پانزده درصد(15%) مجموع عوارض صدور پروانه (از مالک) نسبت به تداوم پوشش بیمه تمام کارگران ساختمانی اقدام کند. در صورت عدم تأمین منابع لازم جهت گسترش پوشش بیمه ای کارگران با تصویب هیأت وزیران، افزایش سقف مجموع عوارض تا بیست درصد(20%) بلامانع است.
ساداتی افزود: با توجه به اینکه افزایش بیست درصدی منوط به تصویب هیأت وزیران است، بنابراین تأمین اجتماعی منتظر مصوبه هیأت وزیر برای بیمه کارگران ساختمانی است. حق بیمه کارگران ساختمانی در سال93 مطابق افزایش 25 درصدی حقوق افزایش یافت و برای سال 94 میزان حق بیمه مطابق با افزایش حقوق سال آینده افزایش یافت.
وی ادامه داد: در چهار سال گذشته بیمه کارگران ساختمانی بر اساس سهمیه‌ای که تعیین شده بود، به میزان هر سال 200 هزار کارگر را شامل می‌شد، اما امسال هیچ سهمیه‌ای هنوز اختصاص پیدا نکرده است.
نایب رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی گفت: مسئله مورد نظر ما سهمیه نیست، چون بر اساس قانون بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی مصوب سال 86 چیزی به نام سهمیه وجود ندارد و سهمیه‌بندی بر اساس آئین‌نامه مصوب دولت انجام شده است. همچنین طبق قانون رفع موانع بیمه کارگران ساختمانی مصوب سال 91 مقرر شد که سهمیه‌ها حذف شود، چون سهمیه‌بندی با اصل 29 قانون اساسی در تضاد است و قانون مذکور هم به استناد اصل 29 به تصویب رسیده است.
روز به نیمه می‌رسد اما کارگران در میدان‌هایی که هر روزه برای کار می‌آیند ایستاده هستند و منتظرند که کسی بیاید و بگوید کارگر می‌خواهم در این حینگام‌ها به سمت صدا می‌رود، اما تنها یک کارگر موفق می‌شود آن روز به سر کار برود... این قشر هیچ گونه حمایتی ندارند و هیچ شغل جایگزین و حمایتی از سوی مسئولان برای آنها در نظر گرفته نشده است. به امید آنکه مسئولان در نگاه تدبیرگرایانه خود بتوانند راهکاری برای حل مشکلات این قشر بیابند.